Nahiv ve Sarf Kaidelerinin Zarûrâtu'ş-şi'riye'ye yansımaları (Kazzâz Kayrevânî Örneği)
Reflections of Nahiv and Sarf Principles on Necessity Poetry (Al-Qazzaz Al Qayrawani)
- Tez No: 940841
- Danışmanlar: PROF. DR. ALADDİN GÜLTEKİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Karabük Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Arap Dili ve Belagatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 405
Özet
Bu çalışma, Arap dil bilgisinin temel unsurlarından olan nahiv ve sarf kaidelerinin şiirdeki zorunluluklara“zarûretu'ş-şi'riyye”yansımaları, özellikle Kazzâz el-Kayrevânî'nin Mâ yecûzu li'ş-şâʿir fi'ḍ-ḍarûre adlı eseri çerçevesinde incelenmektedir. Şiirin doğası gereği, şairler anlam, vezin ve kafiye düzenini koruyabilmek için dil bilgisi kurallarını esnetmek zorunda kalmış, bu durum dil âlimleri tarafından“zarûret”kavramı ile açıklanmıştır. Çalışmada, zarûrât-ı şiir terkibinin lügat, ıstılah anlamları, dil bilimciler tarafından nasıl ele alındığı, dil âlimlerinin konuyla ilgili görüşleri ve yaklaşımları, şiir ile nesir arasındaki farklar ve kural dışı kullanımların tasnifi gibi konular ele alınmaktadır. Onlar, zarûretu'ş-şi'r ile ilgili görüşleri eserlerinde beyan etmişler, bu ihlâllerin şiir için kullanılması gerektiğini, nesir için kullanılmayacağını ifade ettikleri ortaya çıkartılmaktadır. Zarûrat-ı şiirden kabul edilen ihtilaflar belirli bir sınıflandırmaya tabi tutularak başlıklar altında incelenmektedir. Kazzâz el-Kayrevânî'nin hayatı, ilmi kişiliği ve Mâ yecûzu li'ş-şâʿir fi'ḍ-ḍarûre adlı eseri hakkında bilgiler verilmiştir. Çalışmanın asıl konusu, Kazzâz'ın eserinde geçen, tasnife gitmediği 143 farklı kural dışı kullanım, ziyâde, haẕf, taḳdim/te'ḫir ve ibdâl gibi başlıklar altında sınıflandırılarak detaylı bir biçimde analiz edilmiştir. Bu başlıklar örnek şiirler vermek suretiyle açıklanmıştır. Çalışma esnasında araştırmanın konusu ile ilgili ulaşabildiğimiz temel kaynak eserler, kronolojik olarak titizlikle incelenmiştir. Öte yandan Ḍarâʾiru'ş-şiʿr ile ilgili bilinen kullanımların tamamını kapsayan bir çalışma olduğu kanısındayız. Tez, Arap grameri açısından bu kural dışılıkların dil üzerindeki etkilerini ortaya koyarken, klasik ve modern kaynaklar ışığında karşılaştırmalı bir yaklaşım sergilemektedir. Bu çalışma, Arap dili ve edebiyatı alanında zarûrâtu'ş-şi'riyye konusuna derinlemesine bir katkı sunmakta ve Kazzâz el-Kayrevânî'nin eserinin bilimsel değerini ortaya çıkarmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study examines the“necessity poetry”reflections of syntax and grammar rules, which are the basic elements of Arabic grammar, on the imperatives in poetry, especially within the framework of Al-Qazzaz Al-Qayrawani's work called“Mâ yecûzu li'ş-şâʿir fi'ḍ-ḍarûre.”Due to the nature of poetry, poets had to bend the rules of grammar in order to preserve the meaning, meter and rhyme scheme, and this situation was explained by language scholars with the concept of“necessity”. In the study, topics such as the dictionary and terminological meanings of the zarûrât-ı poetry compound, how it is handled by linguists, the views and approaches of linguists on the subject, the differences between poetry and prose, and the classification of illegal uses are discussed. They expressed their views on zarûretu'ş-şi'r in their works, and it is revealed that they stated that these violations should be used for poetry and not for prose. Conflicts that are considered essential to poetry are subjected to a certain classification and examined under headings. Information is given about Al-Qazzaz Al-Qayrawani's life, his scientific personality and his work called Mâ yecûzu li'ş-şâʿir fi'ḍ-ḍarûre. The main subject of the study is that 143 different illegal uses in Al-Qazzaz' work, which were not classified, were analyzed in detail by classifying them under headings such as ziyâde, haẕf, taḳdim/te'ḫir and ibdâl. These titles are explained by giving sample poems. During the study, the main source works that we could access regarding the subject of the research were meticulously examined chronologically. On the other hand, we believe that it is a study that covers all known uses of Ḍarâʾiru'ş-şiʿr. While the thesis reveals the effects of these irregularities on the language in terms of Arabic grammar, it takes a comparative approach in the light of classical and modern sources. This study makes an in-depth contribution to the subject of zarûrâtu'ş-şi'riyye in the field of Arabic language and literature and reveals the scientific value of Al-Qazzaz Al-Qayrawani's work.
Benzer Tezler
- Arap dilinde meselle istişhâd
Istisshad with proverbs in Arabic language
MEHMET DEMİRBİLEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Dilbilimİnönü ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SABRİ TÜRKMEN
- Nahiv ilminin kuruluşunda eski Arap lehçelerinin rolü
Role of ancient Arabic dialects in the formation of the science of grammar (ʿİlm al-naḥw)
MUNA HAJ SALEH
Doktora
Türkçe
2025
DilbilimOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET YÜKSEL
- İbn Hişâm el-Ensârî'nin Muğni'l-lebîb adlı eseri bağlamında şiirle istişhâd
The quotation of poetries in contex of Mughn l-lab b the book of Ibn hish m (The letters section)
CELAL ÖRAL
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimErciyes ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALİM ÖZNURHAN
- Kıyamet Suresi'nin Arap dili ve belagatı açısından tahlili
Analysis of the Qiyamah Surah in terms of Arabic language and relationship
ZEHRA ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
DilbilimAmasya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GALİP GÜLER
- Dirâsetu'ş-şâhidi'n-nahvîşi'ru şuarâi'n-nakâid enmûzecen
دراسة الشاهد النّحويّ شعر شعراء النقائض أنموذجًا
ASLAM JANKIR
Doktora
Arapça
2019
DilbilimBingöl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA KIRKIZ