Türk sanatı ve mitolojisinde metamorfoz
Metamorphosis in Turkish art and mythology
- Tez No: 941439
- Danışmanlar: PROF. DR. YUNUS BERKLİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Güzel Sanatlar, Fine Arts
- Anahtar Kelimeler: Türk sanatı, Türk mitolojisi, metamorfoz, ikonografi, erken devir Türk sanatı, İslami devir Türk sanatı, Turkish art, Turkish mythology, metamorphosis, ıconography, early period Turkish art, Islamic period Turkish art
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Atatürk Üniversitesi
- Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Kuramı ve Eleştiri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 379
Özet
Amaç: Bu çalışma, eski Türk inanç sistemleri çerçevesinde yer alan ve Orta Asya'dan Anadolu'ya uzanan geniş bir coğrafyada karşılık bulan metamorfoz (don değiştirme) olgusunun, Türk mitolojisi ve sanatı içerisindeki konumunu incelemeyi amaçlamaktadır. En genel anlamıyla insan, hayvan ve nesneler arasındaki karşılıklı dönüşümü ifade eden metamorfozun; sanat eserleri ve mitolojik anlatılarda hangi biçimlerde ve hangi amaçlarla tezahür ettiği sorunsalı, çalışmanın temel hareket noktasını oluşturmaktadır. Yöntem: Tez kapsamında, belirlenen konunun bilimsel çerçevede incelenebilmesi amacıyla kapsamlı bir literatür taraması gerçekleştirilmiştir. Elde edilen kuramsal veriler doğrultusunda metamorfoz olgusu, Türk sanatının tüm tarihsel dönemleri ve üslupları bağlamında değerlendirilerek yorumlanmıştır. Bulgular: Çalışma kapsamında, metamorfozun ortaya çıkış nedenleri, Türk mitolojisindeki yansımaları ve dönüşüm motiflerinin (örneğin, insanın kuşa ya da balığa dönüşmesi) işlevi irdelenmiştir. Özellikle ikonografik temsilleri üzerinden analizler yapılmış; Türk inanç sistemi, mitolojik anlatılar ve sanat eserlerinde dönüşüm temasını barındıran örnekler belirlenmiş ve bunlar çözümleyici bir yaklaşımla ele alınmıştır. Elde edilen bulgular, metamorfoz olgusunun Türk sanatının oluşum ve gelişim sürecinde merkezi bir rol oynadığını ortaya koymaktadır. Ayrıca eski Türk inanç sisteminin ve mitolojik yapısının dönüşüm kavramını zengin örneklerle beslediği tespit edilmiştir. Sonuç: Türk sanatının köklü geçmişi, sürekliliği ve kendini yenileyebilme kapasitesi, metamorfoz olgusu bağlamında da belirgin bir şekilde gözlemlenmektedir. Bu olgu, Orta Asya'daki erken dönem Türk kültürlerinden itibaren sanat eserlerinde kendini göstermiş; zamanla çeşitli Türk devletlerinin sanatsal üretimlerinde biçimsel dönüşümler geçirerek günümüze kadar ulaşmıştır. İncelenen sanat eserlerinin bulundukları coğrafi çevreden etkilenmekle birlikte özsel niteliklerini büyük ölçüde koruduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
Purpose: This study aims to examine the phenomenon of metamorphosis (shape-shifting), which is rooted in ancient Turkic belief systems and resonates across a vast geography extending from Central Asia to Anatolia, within the context of Turkish mythology and art. Metamorphosis, in its broadest sense, refers to the mutual transformation between humans, animals, and objects. The central focus of this research is the question of how metamorphosis manifests in artistic works and mythological narratives, and for what purposes. Method: A comprehensive literature review was conducted to scientifically investigate the chosen topic. Based on the theoretical data obtained, the phenomenon of metamorphosis was interpreted and evaluated within the context of all historical periods and styles of Turkish art. Findings: The study explores the reasons behind the emergence of metamorphosis, its reflections in Turkish mythology, and the function of transformation motifs (e.g., a human turning into a bird or a fish). Particular attention was paid to iconographic representations; examples of transformation themes in the Turkic belief system, mythological narratives, and artworks were identified and analyzed through an interpretative approach. The findings reveal that the concept of metamorphosis has played a central role in the formation and development of Turkish art. Furthermore, it was determined that the ancient Turkic belief system and mythological structure enriched the concept of transformation with a variety of illustrative examples. Results: The deep-rooted history, continuity, and adaptability of Turkish art are clearly observable through the lens of metamorphosis. This phenomenon has been present in artworks since the early periods of Turkic cultures in Central Asia and has undergone formal transformations through the artistic productions of various Turkic states, continuing into the present day. It was concluded that, although the examined artworks were influenced by their geographical surroundings, they largely preserved their essential characteristics.
Benzer Tezler
- Türk sanatı ve mitolojisinde kullanılan efsanevi hayvan figürlerinin günümüz giysi tasarımına uyarlanması
Adapting legendary animal figures used in turkish art and mythology to today's clothing design
ELİF TURAN ASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Güzel SanatlarAtatürk ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
PROF. DR. AYŞE ASLIHAN EROĞLU
- Topkapı Sarayında bulunan evren olgusu içerikli minyatürlerin resim diliyle yorumlanması
Interpreting miniatures with universe phenomenon contents in the Topkapı Palace with picture language
SABRİYE ÖZTÜTÜNCÜ
Sanatta Yeterlik
Türkçe
2019
Güzel SanatlarAkdeniz ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATİH BAŞBUĞ
- Silifke Yörüklerinde keklik imgesi ve Türk sanatındaki yeri
Partridge image in Silifke Yoruks and its place in Turkish art
İLKER SARI
- Türk mitolojisinde Umay Ana olgusu ve çağdaş sanatta yeniden tasviri
The phenomenon of Mother Umay in Turkish mythology and its redescription in contemporary art
EMİNE TONBUL
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Güzel SanatlarAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiBileşik Sanatlar Ana Sanat Dalı
PROF. DR. BÜLENT SALDERAY
- Türk mitolojisinde yılan ve resim sanatındaki izdüşümleri
Snake in Turkish mythology and its projections on the art of painting
CENNET İNCE