Posthümanizm bağlamında Türk Edebiyatı'nda bilimkurgu romanı
Science fiction novel in Turkish literature in the context of posthumanism
- Tez No: 941449
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞAHMURAT ARIK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kastamonu Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 415
Özet
Kadim bir ilişki olarak görülebilecek insan ile teknoloji arasındaki münasebet, insanoğlunun yaşantısını kolaylaştırma ve konfor sürecinin en başat yönlerinden birini oluşturmaktadır. İnsanın kendi türünün devamını sağlaması ve arzu ettiği yaşam biçimini oluşturması için sıklıkla teknolojiye başvurduğu görülmektedir. Sanayi Devrimi ile farklı bir boyut kazanan insan-teknoloji ilişkisi özellikle XXI. yüzyılda yaşanan teknolojik atılımlarla beraber, geleceği tahmin edilemeyen bir yönde gelişme kaydetmektedir. İnsanın kendini merkeze konumlandırdığı ve kendi ideal insanı dışında her şeyi ötekileştirdiği bir düzen, XXI. yüzyılın en çok tartışılan meselelerinden biri hâlini almaktadır. Özellikle teknoloji vasıtasıyla artan ötekileştirme ve merkezdeki insan kavramının çok fazla güçlenmesi, peşi sıra birçok sorunu da gündeme getirmiştir. İlk kez 1977 yılında Ihab Hassan tarafından kullanılan posthümanizm, bu sorunları gündemine alarak hümanizmin çağdaş hâli olan Batı liberal hümanizmini eleştirmektedir. İnsanın merkezdeki konumunu sorunsallaştıran ve bu konumu terk etmesi gerektiğini savunan bu kuram, birçok farklı disiplinden ve yaklaşımdan beslenmektedir. Bu yönüyle bir çatı felsefe olarak değerlendirilebilecek posthümanizm; postfeminizmden, postkolonyalizmden, eko-eleştiriden, biyopolitika ve biyoiktidar yaklaşımlarından hareketle yeni bir insan kavramına tüm dünyanın ihtiyaç duyduğunu vurgulamaktadır. Posthümanizmin teknoloji ile olan ilişkisi, son dönem dünya edebiyatında olduğu gibi Türk edebiyatı sahasında da özellikle bilimkurgu türü eserlerde kendine yer bulmuştur. Gelişen teknoloji ile zenginleşen ve eser sayısı bakımından artış gösteren bilimkurgu türü, araştırmacılar için posthümanizmin savlarının işlenebileceği önemli bir alana dönüşmüştür. Türk edebiyatında daha önce posthümanizm kuramına dair bir çalışma yapılmamış olması, bu incelemenin temel motivasyonları arasında yer alır. Çalışma toplamda üç bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde posthümanizm kuramı, tarihi süreç içerisinde açıklanmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde bilimkurgu türü ele alınmış ve tarihi gelişiminin yanı sıra türe ait özelliklerden ve alt türlerinden bahsedilmiştir. Üçüncü ve son bölümde ise Türk edebiyatında son dönemde kaleme alınmış bilimkurgu eserler irdelenerek posthümanizmin izi sürülmüştür.
Özet (Çeviri)
The human-technology relationship, which can be seen as an ancient relationship, constitutes one of the most dominant aspects of the human evolutionary process. It is seen that human beings frequently resort to technology in order to ensure the continuation of their species and to create the lifestyle they desire. The human-technology relationship, which gained a different dimension with the Industrial Revolution, is developing in an unpredictable direction, especially with the technological breakthroughs experienced in the XXI century. An order in which human beings position themselves at the center and marginalize everything other than their ideal human being is becoming one of the most discussed issues of the XXI century. The increasing marginalization, especially through technology, and the strengthening of the concept of the human at the center have brought many problems to the agenda. Posthumanism, first used by Ihab Hassan in 1977, takes these problems into its agenda and criticizes Western liberal humanism, the contemporary form of humanism. This theory, which problematizes the central position of the human being and argues that this position should be abandoned, is fed by many different disciplines and approaches. In this respect, posthumanism, which can be considered as an umbrella philosophy, emphasizes that the whole world needs a new human concept based on postfeminism, postcolonialism, eco-criticism, biopolitics and biopower approaches. The relationship between posthumanism and technology has found its place in Turkish literature, especially in science fiction genre works, as in recent world literature. The science fiction genre, which has been enriched by the developing technology and has increased in terms of the number of works, has become an important field for researchers to examine the arguments of posthumanism. The fact that no study on the theory of posthumanism has been conducted in the field of Turkish literature before constitutes one of the main motivations of this study. The study consists of three parts in total and in the first part, the theory of posthumanism is tried to be explained in historical processes. In the second part, the science fiction genre is discussed and the historical development of the genre as well as the characteristics and subgenres of the genre are mentioned. In the third and final part, the traces of posthumanism in recent science fiction works in Turkish literature are searched.
Benzer Tezler
- 2000 sonrası Türk öyküsüne ekoeleştirel bir yaklaşım
An eco-critical approach to the Turkish story after 2000
HATİCE SARIYAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Medeniyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TURGAY ANAR
- Transhümanizm düşüncesinin Türk edebiyatındaki yansımaları (1980-2020)
Reflections of transhumanist thought in Turkish literature (1980-2020)
FATMANUR PEÇE
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Türk Dili ve EdebiyatıErzurum Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CANER SOLAK
- Özneden nesneye: Söylem analizi üzerinden hayvanın değişen statüsü hakkında bir inceleme
From subject to object: An analysis of the changing status of the animal through discourse analysis
SEZEN ERGİN ZENGİN
- Kurumsal sürdürülebilirlik ve kurum kültürü bağlamında toplumsal cinsiyet eşitliğine posthümanist bir yaklaşım
A posthumanist approach to gender equality in the context of corporate sustainability and corporate culture
SERRA AKÇAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Halkla İlişkilerİstanbul ÜniversitesiHalkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALEV ASLAN
- Otopotre bağlamında çağdaş Türk resmi
Contemporary Turkish painting in the contex of self-portrait
NUR METE ATABAY
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Güzel SanatlarVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. MEHMET GÖKTEPE