Geri Dön

Acemi öğretmenin dönüşümü: Mesleki değişim süreçlerinin nitel analizi

The transformation of a novice teacher: A qualitative analysis of professional change

  1. Tez No: 941985
  2. Yazar: MÜNİRE HANDAN KAYA
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. MEHMET ALİ AKYURT
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Sosyoloji, Sociology
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 314

Özet

Öğretmenler kariyerleri boyunca görev yaptıkları okullarda diğer öğretmenler başta olmak üzere öğrenci, veli, müstahdem, idareci gibi okul kültürünü oluşturan aktörlerle etkileşime girer ve bu etkileşim mesleki profillerinde çeşitli değişiklikler meydana getirir. Mesleki deneyimleri arttıkça öğretmenler belli davranış modellerini içselleştirerek ya da“stratejik uyum”geliştirerek dönüşür veya dönüşüme direnme becerisi kazanır. Söz konusu süreçler normatif (yazılı ve yazılı olmayan kurallar) ve etkileşimsel (öğretmenler odası, aktörlerle ilişkiler) boyutlarıyla okul kültürü içinde cereyan eder. Bu araştırmanın amacı, öğretmenin mesleki dönüşüm süreçlerinin ve bu süreçleri şekillendiren faktörleri mezo-mikro ölçekli bir perspektifle, okul kültürünün temel mekânsal yansımalarından biri olan öğretmenler odasını merkeze alarak incelemektir. Böylece öğretmenin mesleki yolculuğu boyunca dönüştüğü öğretmen tiplerinin ortaya çıkarılması hedeflenmektedir. Etno-fenomenolojik yaklaşımla desenlenen bu araştırma, İstanbul'un Ümraniye ilçesindeki bir ortaokulda gerçekleştirilmiştir. Öğretmenler odasını odağa alan çalışmada veriler, katılımcı gözlem, saha notları ve birebir görüşmeler yoluyla toplanmıştır. Öğretmenler odasında geçirilen, dört aya yayılan, yaklaşık 250 saatte 80 öğretmen gözlemlenmiş, farklı branş ve kıdem seviyelerinden 15 öğretmenle yarı yapılandırılmış derinlemesine görüşme yapılmıştır. Araştırma sonucunda bir öğretmenin yalnızca mesleki kariyerinin ilk evresinde değil, sonraki evrelerinde de çeşitli kriz ve zorluklarla karşılaşarak dönüşebildiği görülmüştür. Öğretmen yeni bir okula atanma ya da teknolojik bir gelişme gibi bir yenilik karşısında mesleğin her evresinde yeni bir“acemilik”deneyimiyle karşılaşabilmektedir. Nitekim araştırma yalnızca mesleğe yeni başlayanları değil; mesleğin her evresindeki“öğretmen acemilikleri”ni kapsamaktadır. Öğretmenler odası, günlük mesaisinde zorluk ve krizlerle başa çıkma çabasındaki öğretmen için“sahne arkası”işlevi görerek kendine özgü bir mesleki“alt kültür”mekânı oluşturur. Öte yandan, bu alt kültür içinde zamanla mesleki kıdem, ideoloji, kültür vb. farklılıklar doğrultusunda birtakım klikler oluşur. Bu yönüyle öğretmenler odası, öğretmenin kendisinden güçlü aktörler karşısında çeşitli“taktik”ler ve kendisinden zayıf aktörler karşısında da çeşitli“strateji”ler üretip“gizli senaryo”sunu geliştirmesine imkân tanır ve okul kültürüne uyum sürecinde merkezi bir rol oynar. Araştırmada ayrıca öğretmenin mesleki dönüşümünün anlık ya da süreçsel olabildiği ortaya çıkmıştır:“Gerçeklik şoku”öğretmenlerin okulun gündelik rutin ve pratikleri içinde yaşadıkları şaşırtıcı, motive edici vb. durumlar karşısında geçirdikleri anlık değişimleri ifade ederken; ikinci boyutu öğretmenlerin okul kültürünü oluşturan aktörlerle etkileşimi sonucunda zaman içinde gerçekleşen süreçsel değişimler teşkil etmektedir. Bu değişimler sonucunda öğretmenlerin dönüştüğü farklı tipler Merton'ın beşli uyum tipolojisinin mesleki sosyalizasyon süreçlerine uyarlanması yardımıyla ortaya konmaya çalışılmıştır.

Özet (Çeviri)

Throughout their careers, teachers interact with various actors who shape the school culture—especially other teachers, as well as students, parents, custodians, and administrators. These interactions bring about various changes in their professional profiles. As teachers gain more experience, they either internalize certain behavioral patterns or develop“strategic adaptations,”leading to transformation—or, alternatively, they acquire the ability to resist transformation. These processes unfold within the school culture, in both its normative (written and unwritten rules) and interactional (relationships in the teachers' lounge and with other actors) dimensions. The aim of this study is to examine the processes of teachers' professional transformation and the factors shaping these processes from a meso-micro scale perspective, focusing on one of the key spatial reflections of school culture: the teachers' lounge. The study aims to identify the teacher types that emerge as a result of these professional transformations throughout a teacher's career journey. This research, designed with an ethno-phenomenological approach, was conducted in a public middle school located in the Ümraniye district of Istanbul. Focusing on the teachers' lounge as the central site of inquiry, data were collected through participant observation, field notes, and one-on-one semi-structured interviews. Over the course of four months, approximately 250 hours were spent in the teachers' lounge, during which 80 teachers were observed. In total, 15 teachers from various subject areas and levels of seniority were interviewed in depth. The findings indicate that a teacher may experience transformation not only during the early stages of their career but also in later stages, often triggered by various crises and challenges. At any point in their career, teachers may encounter a new form of“noviceness”when faced with a novelty such as being appointed to a new school or a technological development. Thus, the study covers not only beginning teachers but also the different forms of“teacher novicehood”that may arise throughout a teaching career. The teachers' lounge acts as a kind of“backstage”space for teachers striving to cope with the challenges and crises of daily school life, forming a unique professional“subculture.”Over time, cliques emerge within this subculture, shaped by differences in professional seniority, ideology, culture, and so forth. In this respect, the teachers' lounge becomes a space where teachers develop various“tactics”in response to more powerful actors and various“strategies”in response to weaker ones—allowing them to craft a“hidden script”and playing a central role in their process of adapting to school culture. The study also reveals that professional transformation in teachers can be both instantaneous and processual. The“reality shock”refers to momentary changes triggered by surprising, motivating, or challenging experiences within the daily routines and practices of the school. The second dimension consists of processual changes that occur over time as a result of interactions with the actors that make up the school culture. These transformations are analyzed using Merton's five modes of adaptation, adapted here to explore the processes of professional socialization in teaching, in order to identify the various teacher types that emerge as a result.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    709866

    Aptitudes and attitudes: Human-centred pedagogies in foundation design studios

    Yetenekler ve tutumlar: Temel tasarım stüdyosunda, insan-merkezli eğitim

    DESANTILA HYSA

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2021

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MİNE ÖZKAR KABAKÇIOĞLU

  2. Tez No

    834045

    Osmanlı'da askeri eğitim öğretimin eğitim felsefesi akımları bağlamında değerlendirilmesi

    Evaluation of military education and training in the Ottoman Empire context of educational philosophy movements

    İRFAN UYGAR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Eğitim ve ÖğretimMilli Savunma Üniversitesi

    Askeri Eğitim Yönetimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MUHİTTİN IMIL

  3. Tez No

    741059

    Ortaokul matematik derslerinin öğretme-öğrenme sürecinde öğrenci düşüncesini ortaya çıkarma ve yorumlama

    Eliciting and interpreting student thinking in the teaching-learning process of secondary school mathematics lessons

    SİNEM ŞENGÜL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    Eğitim ve ÖğretimTrabzon Üniversitesi

    Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MÜJGAN BAKİ

  4. Tez No

    917220

    Tuning into conflict: NNEST perspectives on identity in ESL education

    Çatışmaya duyarlılık: Ana dili İngilizce olmayan öğretmenlerin (NNEST) İngilizce dil eğitiminde kimlik bakış açıları

    ŞUHEDA KARAASLAN

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2023

    DilbilimUniversity of Westminster

    İngiliz Dilbilimi Ana Bilim Dalı

    ÖĞR. GÖR. SEAN SUTHERLAND

  5. Tez No

    938063

    Mimarlık stüdyosunda öğretim yöntemleri ve medyanın etkililiği: Bilişsel yük kuramı ve yapılandırmacı öğrenme perspektifinden bir analiz

    Effectiveness of instructional methods and media in the architecture studio: An analysis from the perspectives of cognitive load theory and constructivist learning

    ÇETİN TÜKER

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2025

    Eğitim ve ÖğretimYıldız Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. TOGAN TONG

Geri Dön