Âşık Dâimî'nin şiirlerindeki tasavvufi kavramlar üzerine bir inceleme
A review on the sufistic concepts in the poems of Aşık Dâimî
- Tez No: 942074
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ONUR AYKAÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Halk Bilimi (Folklor), Türk Dili ve Edebiyatı, Folklore, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Son dönem âşıklık geleneği, Âşık Dâimî, tasavvufi kavramlar, sözlük, The latest tradition of minstrelsy, Âşık Dâimî, sufistic concepts, dictionary
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 161
Özet
Son dönem âşıklık geleneğinin önemli isimlerinden biri olan Âşık Dâimî; dört yüzü aşkın şiirinde aşk, yurt sevgisi, gurbet, din büyüklerine duyulan muhabbet, Kerbela olayının verdiği hüzün, toplumsal meseleler, Atatürk sevgisi gibi temaların yanında dinî-tasavvufi konuları da işlemiştir. Gerek On İki İmam'ın soyundan gelmesi gerekse yetiştiği çevrenin bu yönde bir eğilimi bulunması sebebiyle Âşık Dâimî, Alevi-Bektaşi geleneğini benimsemiştir. Ancak şiirlerinde sadece Alevi-Bektaşi düşünce evrenine ait kavramları değil, genel tasavvufi terimleri de kullanmıştır. Bu çalışma, Âşık Dâimî'nin şiirlerinde kullandığı tasavvufi kavramları tespit ve tahlil etme amacını taşımaktadır. Adnan Erhayat Fırat'ın (2019) yüksek lisans tezinde yer alan 425 şiir, çalışmamızın ana malzemesini oluşturmaktadır. Bu tezle birlikte, az sayıdaki âşık sözlüklerine bir yenisi daha eklenmiş ve İslam tasavvufu merkezli bir“Âşık Dâimî Sözlüğü”oluşturulmuştur. Yapılan incelemeler neticesinde, Âşık Dâimî'nin 173 farklı tasavvufi kavramı şiirlerinde kullandığı görülmüştür. Bunlar içinde en çok başvurduğu kavram, hakikat (96 kez) olmuştur. Görünenin ardındaki gizli manayı içeren hakikat kavramına sıkça müracaat etmesi tesadüf değildir. Dünyanın tuzaklarından kurtulup manevi huzura ermek isteyen herkes, hakikatin, yani Allah'ın tecellisinin peşinden koşmaktadır. Çocukluğundan beri tasavvuf geleneğinin içinde büyüyen Dâimî'nin de en çok hakikati duyması, onu araması, ona şiirlerinde yer vermesi doğaldır. Dâimî'nin şiirlerinde“hakikat”kavramını sırasıyla“nur (74), pir (73), eren (59), kul (55), sır (54), arif (53), mümin (39), kurban (35), erkân (35)”kavramları takip etmektedir. Bunların da İslam tasavvufunun temel kavramları olduğu aşikârdır.
Özet (Çeviri)
Âşık Dâimî, one of the prominent figures of the late minstrel (âşık) tradition, explored not only themes such as love, patriotism, homesickness, reverence for religious figures, the sorrow caused by the Karbala incident, social issues, and admiration for Atatürk in his more than four hundred poems, but also addressed religious and mystical (sufistic) topics. Being a descendant of the Twelve Imams and having been raised in an environment inclined towards spirituality, Âşık Dâimî embraced the Alevi-Bektashi tradition. However, in his poetry, he did not limit himself to concepts exclusive to the Alevi-Bektashi worldview; he also used general sufi terminology. This study aims to identify and analyze the sufistic concepts found in the poetry of Âşık Dâimî. The primary source for this research consists of 425 poems featured in Adnan Erhayat Fırat's 2019 master's thesis. Through this work, a new entry has been added to the limited number of dictionaries related to âşık literature, resulting in the creation of an“Âşık Dâimî Dictionary”centered on Islamic mysticism. The analysis revealed that Âşık Dâimî employed 173 different sufistic terms in his poetry. Among these, the most frequently used concept was truth/reality (hakikat), which appeared 96 times. His frequent reference to hakikat, which denotes the hidden meaning behind appearances, is no coincidence. Anyone who seeks to escape the traps of the material world and attain spiritual peace strives to pursue hakikat - that is, the manifestation of Allah. It is only natural that Dâimî, who grew up within the tradition of sufism, would often evoke, seek, and include hakikat in his poetry. Following hakikat, the next most frequently used terms in his poems are light (nur - 74), spiritual guide (pir - 73), saint (eren - 59), servant (kul - 55), secret (sır - 54), wise (arif - 53), believer (mümin - 39), sacrifice (kurban - 35), and ritual/order (erkân - 35). These are clearly fundamental concepts within Islamic mysticism.
Benzer Tezler
- Âşık Dâimî ve Aşık edebiyatı'ndaki yeri
Minstrel Dâimî and his position in minstrelsy tradition
ADNAN ERHAYAT FIRAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Halk Bilimi (Folklor)Balıkesir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ DUYMAZ
- Değerler eğitimi açısından Aşık Yaşar Reyhani'nin şiirlerinin incelenmesi
Analysis of Aşık Yaşar Reyhani's poems on the theme of homelandin terms of values education
ŞULE AY
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Halk Bilimi (Folklor)Fırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ESMA ŞİMŞEK
- Âşık Dâimî İsmail Aydın'ın icracı kimliği ve icra ettiği eserlerin metin/müzik bakımdan analizi
Âşık Dâimî İsmail Aydın's permorming identity and the analysis of his works in terms of his works in terms of text/music
GONCA ÇİÇEK
- Modern Türk şiirinin leylâları
Leylâs of modern Turkish poetry
SELDA SAVAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Türk Dili ve EdebiyatıSakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN AKAY