Yüksek din öğretiminin ahlaki kimlik oluşumuna ve gelişimine etkisi üzerine bir araştırma
A research on the effect of higher religious education on moral identity formation and development
- Tez No: 942191
- Danışmanlar: DOÇ. DR. UMUT KAYA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Eğitim ve Öğretim, Religion, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Din Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 114
Özet
Bu araştırmanın amacı, gençlik dönemindeki bireylerin kimlik oluşum süreçlerinde yüksek din öğretiminin ahlaki kimlik gelişimine olan etkisini incelemektir. Gençlik, bireyin biyolojik, psikolojik ve sosyal açılardan yoğun değişimler yaşadığı, kimlik arayışının belirginleştiği kritik bir dönem olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda, bireyin sahip olduğu ahlaki değerler, sosyal çevre, eğitim deneyimleri ve özellikle aldığı din eğitimi, ahlaki kimliğin oluşumunda ve gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır. Araştırmanın kuramsal çerçevesi; benlik, kimlik ve ahlaki kimlik kavramları ile bu kavramların gelişimine ilişkin teorik yaklaşımlar (Piaget, Kohlberg, Gilligan, Dewey vb.) doğrultusunda yapılandırılmıştır. Araştırmada nicel yöntem benimsenmiş, veriler Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi'nde öğrenim gören 851 öğrenciden elde edilmiştir. Veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formu ile Halil Ekşi ve Betül Kürüm tarafından geliştirilen Ahlaki Kimlik Ölçeği kullanılmıştır. Bu ölçek, duygu, düşünce ve davranış olmak üzere üç alt boyuttan oluşmaktadır. Verilerin analizinde t-testi, tek yönlü varyans analizi (ANOVA) ve gerektiğinde Brown-Forsythe testi ile post-hoc testler uygulanmıştır. Araştırma bulgularına göre; cinsiyet değişkeninde, kadın öğrencilerin ahlaki kimliklerinin duygu ve davranış boyutlarında erkek öğrencilere göre anlamlı düzeyde daha yüksek puanlara sahip olduğu görülmüştür. Lise türü açısından yalnızca davranış boyutunda anlamlı bir fark saptanmış; Anadolu İmam Hatip Lisesi mezunlarının lehine sonuçlar elde edilmiştir. Okunan bölüm türüne göre duygu ve davranış boyutlarında anlamlı farklılıklar bulunmuş; özellikle uluslararası ilahiyat programında öğrenim gören öğrencilerin davranış puanlarının daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Sınıf düzeyine göre ise duygu, davranış ve toplam puanlarda anlamlı fark bulunmuş; sınıf seviyesi arttıkça ahlaki kimlik puanlarının da yükseldiği belirlenmiştir. Buna karşılık, hafızlık durumu değişkenine göre anlamlı bir fark bulunmamıştır. Elde edilen bulgular, yüksek din öğretiminin özellikle sınıf düzeyi ilerledikçe ahlaki kimliğin bazı boyutlarının gelişimini desteklediğini göstermektedir. Bununla birlikte, hafızlık gibi bireyin dini birikimini artıran ancak doğrudan öğretim ortamında sistematik olarak sürdürülemeyen unsurların ahlaki kimlik üzerinde belirgin bir etki oluşturmadığı anlaşılmaktadır. Bu sonuçlar, din eğitiminin içeriği ve sunuluş biçiminin ahlaki gelişim üzerindeki etkilerini yeniden değerlendirmeye davet etmektedir. Araştırma, ahlaki kimlik gelişiminin çok boyutlu doğasını ve eğitim kurumlarının bu yapı üzerindeki etkisini vurgulayarak hem akademik literatüre katkı sağlamakta hem de din eğitimi politikalarının yeniden yapılandırılmasına yönelik öneriler sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study aims to examine the impact of higher religious education on the development of moral identity during adolescence—a critical life stage marked by intense biological, psychological, and social changes. Adolescence is characterized by a distinct search for identity, shaped by personal values, social environment, and educational experiences, particularly religious education. The theoretical framework of the study is based on the concepts of self, identity, and moral identity, drawing upon the moral development theories of Piaget, Kohlberg, Gilligan, Dewey, and others. A quantitative research design was adopted, and data were collected from 851 students enrolled at the Faculty of Theology at Marmara University. The data collection tools included a demographic information form and the Moral Identity Scale developed by Halil Ekşi and Betül Kürüm, which consists of three subdimensions: emotion, cognition, and behavior. The data were analyzed using t-tests, one-way ANOVA, and, where appropriate, Brown-Forsythe and post-hoc tests. The findings revealed that female students scored significantly higher in the emotion and behavior dimensions of moral identity compared to their male counterparts. A significant difference in the behavior dimension was observed in favor of Anatolian Imam Hatip High School graduates. Moreover, significant differences were found in both the emotion and behavior dimensions based on program type, with international theology students displaying lower behavioral scores. Class level was positively associated with moral identity, as students in higher academic years scored significantly higher in emotion, behavior, and total moral identity scores. However, no significant differences were found with respect to age or Quran memorization status. These findings suggest that higher religious education supports the development of specific aspects of moral identity, particularly as students advance through academic levels. Conversely, informal religious experiences—such as Quran memorization—when not embedded within a structured educational context, appear to have limited impact. This study underscores the multifaceted structure of moral identity and the formative role of formal education, offering insights for the development of religious education policies and contributing to the academic literature.
Benzer Tezler
- Hadis öğreniminde/öğretiminde âdâb
Hadith learning and teaching manners
BÜŞRA NUR URHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VELİ ABA
- İbn Tûmert'in kelâmî görüşleri
Theological views of Muhammad Ibn Tumart
KASIM COŞKUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinSakarya ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RAMAZAN BİÇER
- Türkiye Günlüğü dergisinin tarih, tarih eğitimi, eğitim ve sosyoloji bağlamında incelenmesi: (Mart-Nisan 1998 – Güz 2009)
Review of Türkiye Günlüğü journal within the context of history, history education, education and sociology: (March-April 1998 - Fall 2009)
EMRULLAH POYRAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimGiresun ÜniversitesiTemel Eğitim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NAZIM KURUCA
- Günümüzde farklı din öğretimi yaklaşımları ve değerlendirilmesi
Different aproaches on religious teaching in the present day and evaluation
AYŞEGÜL AKGÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
DinSakarya ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SUAT CEBECİ
- Yurt dışındaki Türk çocukları için Türkçe ve Türk kültürü dersinin din kültürü ve ahlak bilgisi öğretimi açısından değerlendirilmesi (İsviçre örneği)
Analysis of turkish and Turkish culture course in terms of religious culture and moral knowledge teaching for Turkish children abroad (Switzerland example)
HALE KARABULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET YEMENİCİ