Su ürünleri firmalarının finansal performanslarının analizi: Norveç örneği ve Türkiye için öneriler
Analysis of financial performance of aquaculture companies: The Norwegian example and recommendations for Turkiye
- Tez No: 942845
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ZARİFE GÖKNUR BÜYÜKKARA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Muhasebe Finans Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 204
Özet
Nüfusun sürekli artmasıyla birlikte sağlıklı gıdaya erişim ihtiyacı her geçen gün artmaktadır. Sağlıklı gıdaya sürdürülebilir bir şekilde erişimin en önemli kaynaklarından biri su ürünleridir. Bu sebeple su ürünleri sektörü her geçen gün büyümekte ve firmalar arasındaki rekabet giderek artmaktadır. Artan rekabet karşısında firmaların hayatta kalabilmesi kârlılıklarını, verimliliklerini ve rekabet güçlerini arttırabilmeleriyle mümkündür. Finansal yapısı sağlam firmalar rekabet ve belirsizlikler karşısında varlıklarını devam ettirebilirken finansal açıdan zayıf firmaların varlıkları tehlikeye girmektedir. Bu bakımdan iyi bir finansal yönetim firma açısından hayati öneme sahiptir ve iyi bir finansal yönetimin ilk adımı finansal analizdir. Finansal analiz ise bir ölçüm gerektirir. Bu çalışmada Norveç Oslo Borsasına kayıtlı su ürünleri firmalarının finansal performansları analiz edilmiştir. Çalışmada incelenen su ürünleri firmalarının Norveç Oslo Borsasında su ürünleri endeksine kayıtlı firmalardan seçilmesinin birinci sebebi, bu firmaların aynı düzenlemelere tabi olmaları ve benzer faaliyet alanlarında faaliyet göstermeleri sebebiyle karşılaştırılabilir olmalarıdır. İkinci sebep Norveç'in başta somon üretimi olmak üzere su ürünleri alanında lider ülkelerden biri olması ve başarılı firmalara ev sahipliği yapmasıdır. Üçüncü sebep halka açık firmaların tüm finansal verilerini faaliyet raporları aracılığıyla internet üzerinden paylaşmaları ve dolayısıyla veriye ulaşmada karşılaşılacak zorlukların baştan önüne geçilmesidir. Dördüncü sebep ise Oslo Borsasına kayıtlı su ürünleri firmalarının faaliyet raporlarını Norveççe'nin yanı sıra İngilizce de yayınlamalarıdır. Norveç su ürünleri firmalarının başarılı firmalar olması sebebiyle Türk su ürünleri firmaları için birer örnek teşkil edebilecekleri düşünülmüş ve bu amaçla bu çalışmada Norveç su ürünleri firmaları incelenmiştir. Çalışmada incelenen firmaların başta sermaye yapıları ve risk yönetimleri olmak üzere finansal yönetimlerini ilgilendiren çeşitli konular örnek alınarak Türk firmaları için öneriler sunulmuştur. Borsa İstanbul'da sadece bir su ürünleri firmasının işlem görmesinden ve Türk firmalarının verilerine ulaşılamamasından dolayı Türk firmaları incelenmemiş, çalışmanın kapsamı Norveç firmaları ile sınırlı tutulmuştur. Bu analizde öncelikle finansal performansın artmış ya da azalmış olduğuna karar verilebilmesi için temel kriterlerin ne olması gerektiği incelenmiş ve yapılan inceleme sonucunda bu kriterlerin özkaynak karlılığı ve firma değerindeki değişim olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Finansal oranlar belirlenirken DuPont analizinden yararlanılarak özkaynak karlılığı ile birlikte bu oranı etkileyen 14 oran esas alınmıştır. Bu oranların önem dereceleri ENTROPI yöntemi kullanılarak nesnel bir şekilde ağırlıklandırılmış ve bu kriterler esas alınarak firmalar performanslarına göre Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinden (ÇKKV) TOPSIS (İdeal Çözüme Benzerliğe Göre Sıralama Tekniği-The Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution) yöntemi kullanılara sıralanmıştır. ENTROPI yöntemine göre, bir kriterin değeri alternatifler arasında birbirine yakınsa bu kriterin değerinin daha az bilgi içerdiği ve dolayısıyla değerinin daha düşük olduğu, kriter değerinin alternatifler arasında dağınık olması durumunda kriterin daha yüksek bilgi içerdiği ve değerinin de daha yüksek olduğu kabul edilir. Bu bakımdan ENTROPI, finansal oranın içeriğiyle değil varyansıyla ilgilidir. Bu çalışmada ENTROPI yöntemiyle yapılan bir ağırlıklandırmanın nasıl sonuçlar doğurduğu, bu sonuçların finansal performans ölçümünde kullanılan özkaynak karlılığı ve firma değerindeki değişimle ne kadar korele olduğu ve ENTROPI yöntemine göre en yüksek ağırlığa sahip kriterlerin finansal performans ölçümündeki etkilerinin neler olabileceği tartışılmıştır. Çalışmanın neticesinde ENTROPI temelli TOPSIS yöntemiyle yapılan sıralama ile özkaynak karlılığı ve firma değerindeki değişime göre yapılan sıralamalar arasında yüksek bir korelasyon olduğu görülmüştür. ENTROPI yöntemine göre yapılan ağırlıklandırmada borç ve faiz ödeme gücü kriterlerinin en yüksek kriterler olduğu ve TOPSIS sıralamasında bu oranları en yüksek olan firmaların en iyi performansı gösterdikleri anlaşılmıştır. Nitekim 2019-2023 yıllarında borç ve faiz ödeme gücü en yüksek olan Bakkafrost firması, 2023 yılında ise yine bu oranları en yüksek olan MOWI firması TOPSIS sıralamasında birinci olmuştur. Neticede su ürünleri firmalarının borç ve faiz ödeme güçlerini arttırmaya yoğunlaşarak finansal performanslarını arttırabilecekleri sonucuna ulaşılmıştır. Çalışma boyunca finans ve muhasebe alanında su ürünleri sektörüyle ilgili yapılan çalışmalar, finansal oranlar ve finansal performans arasındaki ilişkinin incelendiği çalışmalar, TOPSIS yöntemiyle yapılan çalışmalar ve ENTROPI yöntemiyle yapılan çalışmalar hakkında literatür taramaları yapılmıştır. Bu çalışmalar arasında daha önce su ürünleri firmalarının bu çalışmadaki yönteme benzer bir şekilde finansal durumlarının incelendiği bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu bakımdan çalışmanın amacı su ürünleri alanında faaliyet gösteren firmaların finansal performanslarını arttırabilmeleri için nispeten hangi oranların belirleyici olabileceği hakkında literatüre katkı yapmak ve Türk firmaları için öneriler sunmaktır.
Özet (Çeviri)
With the continuous growth of the global population, the demand for sustainable access to healthy food has been increasing steadily. One of the most critical and sustainable sources of such nutrition is seafood. Consequently, the seafood industry has been undergoing significant expansion, accompanied by intensifying competition among firms operating within the sector. In this increasingly competitive landscape, the survival of firms depends largely on their ability to enhance profitability, operational efficiency, and overall competitiveness. Financially robust enterprises are more resilient to external uncertainties and competitive pressures, whereas financially weaker firms face considerable risks to their continuity. In this context, sound financial management becomes a matter of strategic importance, with financial analysis constituting its foundational step. Effective financial analysis, in turn, necessitates objective and systematic performance measurement. This study aims to evaluate the financial performance of seafood companies listed on the Oslo Stock Exchange in Norway. The selection of these companies was based on four key considerations: (1) they are subject to the same regulatory framework and operate within similar business domains, ensuring a high degree of comparability; (2) Norway is globally recognized as a leading country in aquaculture, particularly in salmon production, and hosts numerous successful firms in the industry; (3) as publicly traded entities, these firms disclose detailed financial data through publicly accessible annual reports, thereby mitigating data accessibility constraints; and (4) these reports are available not only in Norwegian but also in English, eliminating potential linguistic barriers to analysis. Given the demonstrable success of Norwegian seafood firms, the study considers them as exemplary models from which Turkish seafood companies may derive strategic insights. The analysis focuses primarily on financial management practices—particularly capital structure and risk management—of these Norwegian firms. Due to the limited number of publicly traded seafood firms in Türkiye and the unavailability of relevant financial data, Turkish firms were not included in the empirical scope of the study. Thus, the research is confined to the Norwegian context. The study begins by identifying the principal indicators necessary to assess whether a firm's financial performance has improved or deteriorated. Return on Equity (ROE) and the annual change in firm value were determined to be the most suitable indicators for this purpose. Drawing on the DuPont analysis framework, 14 financial ratios that influence ROE were selected as evaluation criteria. These criteria were objectively weighted using the Entropy method, and the firms were subsequently ranked based on their financial performance utilizing the TOPSIS (Technique for Order Preference by Similarity to Ideal Solution) method, a prominent approach within the domain of Multi-Criteria Decision-Making (MCDM). The Entropy method posits that if the values of a criterion are closely clustered among alternatives, the criterion conveys limited informational value and is assigned a lower weight. Conversely, if the values are widely dispersed, the criterion is deemed to contain more information and is weighted accordingly. Hence, Entropy does not evaluate the content of the financial ratios per se, but rather their variance. This study discusses the implications of Entropy-based weighting on financial performance measurement, examines its correlation with ROE and firm value changes, and analyzes the influence of the highest-weighted criteria on the overall rankings. The empirical results demonstrate a strong correlation between the rankings generated through the Entropy-based TOPSIS methodology and those based on ROE and firm value change. Among the criteria, debt servicing capacity and interest coverage emerged as the most influential indicators. Firms exhibiting superior performance in these metrics also achieved higher overall performance rankings. Notably, Bakkafrost was identified as the top-performing firm during the 2019–2023 period, while MOWI attained the highest rank in 2023—both distinguished by their robust ability to meet debt and interest obligations. Accordingly, the study concludes that improving debt and interest servicing capacity can significantly enhance the financial performance of seafood companies. The research incorporates a comprehensive review of existing literature related to financial and accounting studies in the seafood sector, the relationship between financial ratios and firm performance, and the application of the TOPSIS and Entropy methods in performance measurement. To the best of the author's knowledge, no previous study has applied a similar methodological framework to evaluate the financial performance of seafood firms. Therefore, the study contributes to the academic literature by identifying relatively more decisive financial ratios in performance evaluation and by providing policy and strategy recommendations for Turkish seafood companies.
Benzer Tezler
- İmalat performansının değerlendirilmesi : Türkiye sanayi işletmelerinde bir alan araştırması
Evaluation of manufacturing performance: A field study in Turkish industrial enterprises
ARZU KARAMAN
Doktora
Türkçe
2009
İşletmeİstanbul Teknik Üniversitesiİşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SITKI GÖZLÜ
- Türkiye'de çipura-levrek ile gökkuşağı alabalığı yetiştiriciliği yapan firmaların pazar odaklılık düzeylerinin belirlenmesi
Investigating the market orientation level of aquaculture companies engaged in seabream/seabass and rainbow trout farming in Turkey
İSA ŞEN
- Finansal refah ve yerli ürün satın alımlarına etkisi: Bişkek'te bir araştırma
Финансылык жыргалчылык жана анын жергиликтүү продукцияларды сатып алууга тийгизген таасири: бишкек шаарында изилдөө
KANIKEY KASIMBEKOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2021
İşletmeKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AZAMAT MAKSÜDÜNOV
- Yeni üretim teknikleri, uluslararasılaşma stratejileri ve azgelişmiş ülkeler: Türk elektronik sektörü örneği
New production techniques, internationalization strategies and developing countries: The case of Turkish electronics industry
KURTAR TANYILMAZ
- La politique regionale de l'Union Europeenne
Avrupa birliği'nin bölgesel politikası: The regıonal policy of European Unıon
MEHMET BEŞEK
Yüksek Lisans
Fransızca
2006
Uluslararası İlişkilerGalatasaray ÜniversitesiAvrupa Birliği Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. ENİS TULÇA