Sağlık okuryazarlığı düşük, fazla kilolu kadınlarda kısa müdahalenin davranış değişimi, antropometrik ve metabolik değişkenler üzerine etkisi
The effect of brief intervention on behavioral change, anthropometric and metabolic variables in overweight women with low health literacy
- Tez No: 943275
- Danışmanlar: DOÇ. DR. EMİNE ÖNCÜ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Hemşirelik, Nursing
- Anahtar Kelimeler: Kısa müdahale, obezite, sağlık okuryazarlığı, kilo değişimi, davranış değişimi, Brief intervention, obesity, health literacy, weight change, behavior change
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mersin Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Hemşirelik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 135
Özet
Amaç: Sağlık okuryazarlık düzeyi düşük, fazla kilolu kadınlarda kısa müdahalenin davranış değişimi, antropometrik ve metabolik değişkenler üzerindeki etkisini değerlendirmektir. Gereç ve Yöntem: Randomize kontrollü, tek kör, deneysel tipte olan araştırma 16 Ekim 2023- 09 Ekim 2024 tarihleri arasında yürütülmüştür. Araştırmaya blok randomizasyon yöntemiyle belirlenen 124 sağlık okuryazarlık düzeyi düşük, fazla kilolu kadın alındı. Girişim Grubuna, 5T ve 5R Modeli ile 1. gün 15. gün, 1. ay ve 3. ayda olmak üzere toplam dört kez 20-30 dakikalık bireyselleştirilmiş kısa müdahale uygulandı. Kontrol Grubuna olağan bakım sürdürüldü. Veriler En Yeni Yaşamsal Bulgu Ölçeği, Tanıtıcı Özellikler Formu, Davranış Değişim Aşamaları Kayıt Formu, Akdeniz Diyeti Bağlılık Ölçeği, Beslenme ve Egzersiz Değişim Süreçleri Ölçeği ile toplandı. İlk değerlendirme sonrası (Z0), 3.ay (Z1) ve 6.ay (Z2) izlemleri ile toplanan verilerin analizde Karma Desenli ANOVA ve Robust ANOVA yöntemleri kullanıldı, p≤0.05 istatistiksel olarak anlamlı kabul edildi. Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 47,41±8,59 yıl, Girişim ve Kontrol Gruplarının kilo ortalaması sırasıyla 73,52±7,30 kg ve 72,40±6,88 kg'dır. Başlangıçta iki grup kilo ve bel çevresi açısından benzerdi (p>0,05). Kiloda Z0-Z2 ölçümleri arasında Girişim Grubunda 1,33±0,30 kg (%2,8) azalma olurken, Kontrol Grubunda 0,28±0,30 kg kilo artışı olmuştur. Grup yönünden kilo değişiminde fark bulunmazken, zaman ve grup*zaman etkileşiminde fark vardır. Bel çevresinde Z0-Z2 ölçümleri arasında Girişim Grubunda 1,71±0,47 cm (%1,9) azalma olurken, Kontrol Grubunda 0,40±0,47 cm artış olmuştur. Bel çevresi değişiminde grup, zaman ve grup*zaman etkileşiminde fark vardır. Girişim Grubunda metabolik değişkenlerde azalma eğilimi görülse de istatiksel olarak anlamlı fark bulunmamıştır. Beslenme ve fiziksel aktivitedeki tutum değişimine yönelik büyük düzeyde bir etki büyüklüğü elde edilmiştir. Sonuç: Altı aylık sürede 5T ve 5R Modeli ile 1. gün 15. gün, 1. ay ve 3. ayda toplam dört kez gerçekleştirilen, 20–30 dakikalık bireyselleştirilmiş kısa müdahalenin kilo değişimi üzerine etkisi sınırlı olurken, bel çevresinde önemli değişim sağlanmıştır. Davranış değişiminin başlatılması ve sürdürülmesinde güçlü etkiye sahip olan kısa müdahale uygulaması sağlık okuryazarlığı düşük obezitesi olan kadınlarda uygulanabilir bir modeldir. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde hemşireler tarafından obezite yönetiminde kullanılması önerilir.
Özet (Çeviri)
Aim: The aim of this study is to evaluate the effect of brief intervention on behavior change, anthropometric, and metabolic variables in overweight women with low health literacy. Materials and Methods: This randomized controlled, single-blind, experimental study was conducted between October 16, 2023, and October 9, 2024. A total of 124 overweight women with low health literacy, determined by block randomization, were included in the study. The Intervention Group received individualized brief interventions based on the 5T and 5R Model on day 1, day 15, at 1 month, and at 3 months a total of four sessions lasting 20-30 minutes each. The Control Group received standard care. Data were collected using the Newest Vital Sign Scale, Demographic Characteristics Form, Stages of Change Form, Mediterranean Diet Adherence Scale, and the Nutrition and Exercise Processes of Change Scale. Data were analyzed using Mixed Design ANOVA and Robust ANOVA at baseline (T0), 3 months (T1), and 6 months (T2), with statistical significance set at p≤0.05. Results: The mean age of participants was 47.41±8.59 years. The mean weight of the Intervention and Control Groups was 73.52±7.30 kg and 72.40±6.88 kg, respectively. At baseline, the two groups were similar in terms of weight and waist circumference (p>0.05). Between T0 and T2, the Intervention Group showed a weight reduction of 1.33±0.30 kg (2.8%), while the Control Group showed a weight gain of 0.28±0.30 kg. Although there was no significant difference in weight change between groups, significant differences were found over time and in the group*time interaction. Regarding waist circumference, the Intervention Group showed a reduction of 1.71±0.47 cm (1.9%) between T0 and T2, whereas the Control Group showed an increase of 0.40±0.47 cm. Significant differences were found in group, time, and group*time interaction for waist circumference. Although there was a decreasing trend in metabolic variables in the Intervention Group, it was not statistically significant. A large effect size was observed in attitude changes related to nutrition and physical activity. Conclusion: Over the six-month period, the individualized brief intervention sessions delivered four times on day 1, day 15, month 1, and month 3 using the 5T and 5R Model had a limited effect on weight change, but a significant improvement was observed in waist circumference. The brief intervention, which had a strong impact on initiating and sustaining behavior change, appears to be an applicable model for overweight women with low health literacy. It is recommended for use by nurses in primary healthcare settings for obesity management.
Benzer Tezler
- Adolesanlarda sağlık okuryazarlığı ile sağlıklı yaşam biçimi davranışları arasındaki ilişkinin belirlenmesi
Determination of the relationship between health literacy and healthy lifestyle behaviors in adolescents
MERVE KARAGÖZOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
HemşirelikBezm-i Alem Vakıf ÜniversitesiHemşirelik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NESRİN İLHAN
- Yetişkin bireylerde beslenme okuryazarlığı düzeyinin Tip 2 Diabetes mellitus oluşma riski üzerine etkisi
The effect of nutrition literacy level on the developing risk of Type 2 Diabetes mellitus in adults
NESLİHAN YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Beslenme ve DiyetetikAnkara ÜniversitesiBeslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜLYA YARDIMCI
- Adölesanlarda beslenme okuryazarlığı düzeyleri ile diyet kalitesi ve antropometrik değerler arasındaki ilişkinin incelenmesi
Investigation of the relationship between nutrition literacy levels, diet quality, and anthropometric measurements in adolescents
SÜMEYYA BAĞCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Beslenme ve DiyetetikSelçuk ÜniversitesiBeslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLPERİ DEMİR
- Sosyodemografik özellikler ile sağlık okuryazarlığı düzeyinin sağlık anksiyetesi üzerine etkisinin araştırılması
The investigation of effect of sociodemografic characteristics and level of health literacy on health anxiety
ZEHRA AKTÜRK OĞULLUK
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2019
Aile HekimliğiSağlık Bilimleri ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
UZMAN İSMAİL ARSLAN
- Gebelerin antenatal izlemlere katılımları ile sağlık okur yazarlığı arasındaki ilişkinin belirlenmesi
Pregnant women's participation in antenatal follow-ups and determining the relationship between health literacy
MANZURA YYLMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
EbelikÜsküdar ÜniversitesiEbelik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYÇA DEMİR YILDIRIM