Geri Dön

Türkiye nükleer emniyet olaylarına müdahale planının acil durum yönetim sistemine entegrasyonu

Integration of Türkiye nuclear security response plan to emergency management system

PDF İndir

  1. Tez No: 943624
  2. Yazar: ZEYNEB CAMTAKAN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. DİDEM SALOĞLU DERTLİ
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Kazalar, Accidents
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Afet ve Acil Durum Yönetimi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Afet Yönetimi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 187

Özet

Sunulan tez çalışmasında, Türkiye'de afet yönetiminin dönüşüm süreci ile birlikte, bütünleşik afet yönetimi yaklaşımının nükleer ve radyolojik acil durumlara nasıl entegre edildiği ele alınmıştır. Özellikle de nükleer emniyet olaylarının müdahale aşamasına bu yaklaşımın ne ölçüde yansıtıldığı detaylı biçimde analiz edilmiştir. Türkiye'de afet yönetimi anlayışı, kriz yönetiminden risk temelli, çok aktörlü ve bütünleşik bir sisteme evrilmiş olsa da mevcut yapının kasıtlı eylemlerle ilişkilendirilen nükleer emniyet olaylarına müdahale kapasitesi bakımından önemli ölçüde geliştirilmesi gerekmektedir. Başta Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) olmak üzere ilgili kurumların kurumsal dönüşümünde önemli aşamalar kaydedilmiş olsa da uygulama, eğitim, tatbikat ve değerlendirme süreçlerinde ciddi yapısal ve operasyonel gelişim ihtiyaçları devam etmektedir. Türkiye'de Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) ve Ulusal Radyasyon Acil Durum Planı (URAP) gibi planlar teorik olarak sağlam bir çerçeve sunmakla birlikte, sahadaki eşgüdüm, teknik yeterlilik ve kurumsal uygulama düzeyleri sınırlı kalmaktadır. Mevcut URAP sisteminde, kasıtlı eylemler kapsamında değerlendirilebilecek olaylara yönelik özel müdahale planlarının, tehdit temelli senaryoların ve adli süreç entegrasyonunun yeterince geliştirilmediği görülmüştür. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın (International Atomic Energy Authority, IAEA), Nükleer Emniyet Serisi (Nuclear Security Series, NSS) 13, 14, 15 ve NSS-37-G gibi kılavuzlarıyla yapılan karşılaştırmalı analizler de Türkiye'deki sistemin nükleer emniyet bağlamında yapısal ve yönetsel uyum eksiklikleri taşıdığını ortaya koymuştur. Bu eksiklikler özellikle kurumlar arası görev tanımlarının belirsizliği, mobil tespit ve müdahale altyapısının yetersizliği, nükleer adli delil yönetimi eksikliği, uluslararası koordinasyon mekanizmalarının zayıflığı gibi alanlarda yoğunlaşmaktadır. Bu çerçevede, çalışmada tespit edilen eksikliklerin giderilmesine yönelik stratejik öneriler geliştirilmiştir. Öncelikli olarak, Türkiye'nin afet yönetimi sisteminin“tüm tehlikeler”temelli bir acil durum yönetim sistemi (Emergency Management System, EMS) yaklaşımı doğrultusunda yeniden yapılandırılması önerilmektedir. Bu sistemin temel bileşenlerinden biri olan Birleşik Komuta ve Kontrol Sistemi (Unified Command Control System, UCCS), çok aktörlü nükleer emniyet olaylarında etkin koordinasyon sağlamak açısından kritik bir ihtiyaç olarak değerlendirilmiştir. Buna ek olarak, mevcut URAP planının büyük ölçüde radyolojik acil durumlara odaklanması nedeniyle, kasıtlı eylemler (örneğin yasa dışı radyoaktif madde kullanımı, sabotaj vb.) için özel olarak hazırlanmış, ayrı bir Ulusal Nükleer Emniyet Müdahale Planı oluşturulması elzem görülmektedir. Bu öneriler doğrultusunda, Türkiye'de Ulusal Nükleer Emniyet Strateji Belgesi'nin Cumhurbaşkanlığı düzeyinde yayımlanması, yalnızca teknik kurumları değil, tüm kamu politikalarını kapsayan; stratejik yönelimleri belirleyen ve performans göstergelerine dayalı izleme mekanizmaları içeren bir üst politika belgesi olarak önerilmektedir. Söz konusu belgeyle birlikte önerilen yapısal ve operasyonel entegrasyon mekanizmaları, nükleer emniyetin ulusal güvenlik politikalarının ayrılmaz bir parçası hâline getirilmesini sağlayabilir. Böylece, çok paydaşlı kurumlar arası koordinasyonun güçlendirilmesi mümkün olacak; ülkenin kasıtlı nükleer/radyolojik tehditlere karşı sürdürülebilir, esnek ve uluslararası standartlarla uyumlu bir müdahale kapasitesi oluşturması desteklenecektir.

Özet (Çeviri)

This thesis comprehensively analyzes the integration of the holistic disaster management approach into nuclear and radiological emergencies within the broader transformation process of disaster management in Türkiye. Particular emphasis is placed on the response phase of nuclear security incidents. The shift from a crisis oriented model to a risk-based, multi-stakeholder, and integrated system, institutionalized through Law No. 5902 and the establishment of the Disaster and Emergency Management Presidency (AFAD) following the Marmara Earthquake, marked a significant development. However, the current structure requires further enhancement to effectively respond to nuclear security incidents, especially those involving intentional acts. Findings from the literature and national/international regulatory frameworks indicate that while institutional transformation has made significant progress, major gaps remain in implementation, training, exercises, and evaluation mechanisms. Although plans such as Türkiye Disaster Response Plan (TAMP) and National Radiation Emergency Plan (URAP) provide robust theoretical frameworks, field-level coordination and operational capacity are considered limited. URAP classifies nuclear security incidents under Category IV and connects its response framework to the general disaster management system. Nevertheless, it lacks dedicated response plans for intentional acts (e.g., sabotage, illicit use of radioactive materials), threat-based scenario planning, and integration with forensic processes. Comparative analysis with IAEA guidelines, including Nuclear Security Series (NSS) 13., 14, 15 and NSS-37-G, reveals structural and managerial compliance deficiencies within Türkiye's current URAP framework. In particular, issues related to inter-agency role definitions, mobile detection infrastructure, nuclear forensic evidence management, and international coordination require urgent attention. To address these deficiencies, this thesis proposes strategic recommendations. It suggests restructuring Türkiye's disaster management system within the framework of an“All-Hazards”Emergency Management System (EMS). A key element of this model, the Unified Command and Control System (UCCS), is deemed essential to ensuring effective coordination in multi-agency incidents. The EMS should be designed to encompass not only natural disasters or technological accidents but also nuclear security incidents arising from intentional acts such as sabotage or illicit transport of radioactive materials. Given that URAP primarily focuses on radiological emergencies and does not include a dedicated response plan for nuclear security incidents, the establishment of a separate national response plan tailored to these threats is crucial. Moreover, URAP fails to systematically address scenarios involving the malicious use of radioactive sources outside regulatory control. Critical response strategies—such as forensic evidence management, integration with judicial processes, and public communication—are either underdeveloped or entirely absent. Threat-based planning within URAP should be expanded through strategic analysis and scenario-based methodologies. Clear structures for command, control, and communication must be defined, along with precise delineation of inter-agency roles, information sharing protocols, and decision-making processes. Performance indicators for drills and exercises are not present; their development and incorporation into planning cycles are essential. Additionally, operational procedures for international communication and mutual assistance must be established. Beyond existing fixed monitoring systems like the Radiation Monitoring and Warning System Network (RADISA), URAP's use of mobile detectors for Category IV incidents remains insufficient. Therefore, a strategic framework for mobile detection deployment is recommended. Similarly, the absence of explicit protocols for evidence collection and preservation aligned with nuclear forensic standards poses challenges for judicial processes. While training and drills are generally referenced, there is a lack of detailed competency-based certification systems, which undermines personnel reliability and institutional accountability. The update cycle and roles responsible for emergency plan revisions are not clearly defined; these plans should be revised post incident or post-exercise and supported by quality assurance mechanisms. Furthermore, URAP lacks specific measures addressing sensitive information protection and cyber threats. Ensuring the cyber security of communication systems and safeguarding critical personnel and data are essential. In light of these findings, the publication of a“National Nuclear Security Strategy Document”at the presidential level is strongly recommended. This high-level policy document should encompass all relevant public institutions, outline strategic priorities, and incorporate performance-based monitoring mechanisms. Its purpose would be to institutionalize a strategic approach to nuclear security and ensure alignment with both national and international commitments. Currently, institutions such as AFAD, Nuclear Regulatory Authority (NDK), the Ministry of Foreign Affairs, the General Directorate of Security, and the Ministry of Health operate with narrowly defined technical mandates, which often result in interinstitutional coordination failures and a lack of strategic leadership. The proposed strategy document would expand the scope of these institutions' responsibilities to include roles in strategic decision-making processes. The thesis proposes a three-stage intervention model—planning, implementation, and sustainability—which should be legitimized and aligned with national legislation to ensure effective institutional adoption. There is a direct and functional relationship between the proposed“National Nuclear Security Strategy Document”and the three-stage roadmap model outlined in this thesis. The national vision articulated in the strategy document takes shape during the planning phase of the roadmap, influencing institutional roles and priorities. The clear definition of inter-agency responsibilities aligns directly with the implementation stage, while the performance indicators embedded in the strategy guide the roadmap's sustainability and evaluation phase. These indicators will enable monitoring of system effectiveness, institutional performance, and response capacity, providing essential feedback for continuous improvement. Additionally, a set of supporting activities is proposed for planning in the response phase. These include Türkiye's formal commitment to the Code of Conduct supplementary guideline; integration of provincial radiation emergency plans into URAP for high-risk regions; localized risk and threat assessments for sabotage scenarios; configuration and maintenance planning for technical equipment; region specific planning of equipment based on risk levels; strategic resource and financial planning; strengthening and enacting core legislation on radioactive source security and transport; assessing the reliability of individuals with access to sensitive materials; ensuring the cybersecurity of UCCS and related communication platforms; developing joint security plans with transportation authorities; and creating detailed response plans for provinces with high-risk inventories of nuclear or radioactive materials. In conclusion, this thesis provides a comprehensive analysis of Türkiye's nuclear security preparedness and proposes a unique integration model based on the“allhazards”approach outlined in TAMP. The model is aligned with international standards and aims to strengthen institutional coordination, enhance national resilience, and ensure sustainable response capacity to nuclear security threats.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    501134

    Siber olaylara müdahale konusunda Amerika Birleşik Devletleri, Fransa ve Türkiye'nin idari yapılarının incelenmesi–nükleer santral örneği

    Reviewing to cyber incident response structure of USA, French and Turkey–nuclear power plant example

    ABDULLAH GENÇAY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve KontrolAnkara Üniversitesi

    Disiplinlerarası Adli Bilimler Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. NERGİS CANTÜRK

    DOÇ. DR. SAİT ÖZSOY

  2. Tez No

    663555

    Uluslararası hukuka göre ulusal nükleer düzenleme kurumlarının yeri ve Türkiye'nin Nükleer Düzenleme Kurumu

    The position of national nuclear regulatory authorities according to international law and the Nuclear Regulatory Authority of Turkey

    ALPER KIYAK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Hukukİstanbul Üniversitesi

    Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. GALİP ENGİN ŞİMŞEK

  3. Tez No

    675777

    Nükleer emniyette fiziksel koruma sistemi tasarımı ve analizi için yazılım geliştirilmesi

    Development of a software in the context on nuclear security to design and analyze a physical protection system

    MAHSUM AKDEMİR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Enerjiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Enerji Bilim ve Teknoloji Ana Bilim Dalı

    DR. SENEM ŞENTÜRK LÜLE

  4. Tez No

    422568

    Radyoaktif atık yönetiminde ISO 9001:2008 kalite yönetim sistemi ve Türkiye radyoaktif atık tesisi uygulaması

    ISO 9001:2008 in radyoacti̇ve waste management and its implemantation to Turkey radyoacti̇ve waste facility

    HALİT ORHAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    İşletmeİstanbul Gelişim Üniversitesi

    İşletme Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. DENİZ ŞİŞMAN

  5. Tez No

    6660

    Sosyolojik açıdan sivil savunma üzerine bir inceleme

    Başlık çevirisi yok

    SELAHATTİN ÖZYURT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1989

    Kamu Yönetimiİstanbul Üniversitesi

    Sosyal Yapı - Sosyal Değişme Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ENİS ÖKSÜZ

Geri Dön