Sürdürülebilir kalkınma hedefleri kapsamında Türkiye ve Avrupa'da sağlık ve kaliteli yaşam ile temiz su ve sanitasyonun ilişkisi
The relationship between good health and well-being and clean water and sanitation in turkey and europe within the scope of sustainable development goals
- Tez No: 943669
- Danışmanlar: PROF. DR. TUĞBA ALTINTAŞ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Sağlık Yönetimi, Healthcare Management
- Anahtar Kelimeler: Sürdürülebilir kalkınma, Sağlık göstergeleri, Temiz su ve sanitasyon göstergeleri, Kanonik korelasyon analizi, Sustainable development, Health indicators, Clean water and sanitation indicators, Canonical correlation analysis
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Üsküdar Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sağlık Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sağlık Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 91
Özet
Sürdürülebilir kalkınma kavramı, geçmişte mevcut kalkınma programlarının dünya genelinde çevresel koruma ve sürdürülebilirlik ile sosyal adalete dayalı bir sistem için yeterli olmaması sebebiyle, ekonomik büyüme ve çevrenin korunması hedeflerinin gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla ortaya çıkmıştır. Sürdürülebilir kalkınma kavramı, ortaya çıktığı ilk dönemde ekolojik sorunlara yönelik alınması gereken önlemleri içermekteyken, zamanla ekonomik ve sosyal boyutları ile de ele alınmaya başlamıştır. Bu doğrultuda Birleşmiş Milletler 2030 yılı için ulaşılması gereken 17 adet hedef koyarak, dünya genelinde bu hedeflere ulaşmada tüm ülkelerin iş birliği yapmasını amaçlamıştır. Sözü edilen 2030 yılında ulaşılması gereken bu 17 hedeften iki tanesi olan sağlık ve kaliteli yaşam (Hedef 3) ile temiz su ve sanitasyon (Hedef 6) arasındaki ilişkiyi incelemek bu çalışmanın temelini oluşturmaktadır. Sağlık ve kaliteli yaşam göstergeleri ile temiz su kullanımı ve sanitasyon arasındaki ilişki literatürde sıkça yer alan geniş kapsamlı bir araştırma konusudur. Bu doğrultuda yapılan araştırmalar, temiz su ve sanitasyonun, sağlık ve kaliteli yaşam göstergeleri üzerinde dikkat çekici bir etkiye sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Sağlık ve kaliteli yaşam göstergeleri, temiz su ve sanitasyon göstergelerinin yanı sıra başka birçok gösterge tarafından da etkilenebilmekte ve temiz su ve sanitasyon göstergelerinin etkisi, farklı ülkeler arasında değişkenlik gösterebilmektedir. Bu sebeple araştırmada, temiz su ve sanitasyon ile sağlık ve kaliteli yaşam göstergeleri arasındaki korelasyonu anlamak için, istatistiksel yöntemlerden kanonik korelasyon analizi yöntemi kullanılmıştır. Bu analiz, iki farklı değişken seti arasındaki en yüksek ilişkiyi tespit etmek için kullanılır. Araştırma, sürdürülebilir kalkınma hedeflerinden ikisi olan temiz suya ulaşım ve sanitasyon çalışmaları ile sağlık ve kaliteli yaşam politikalarının birbirleri ile nasıl etkileşime girdiğine dair daha iyi bir anlayış sağlamayı amaçlamaktadır. Araştırmada Avrupa ülkelerinden bir veri seti kullanılarak, temiz su ve sanitasyon göstergeleri (hanesinde duş, banyo ve kapalı sifonlu tuvalete erişimi olmayan nüfus, ikincil atık su kullanımı, nehirlerde biyokimyasal yoğunluğu, yeraltı sularında nitrat, nehirlerde fosfat oranı, su kullanım indeksi, yıkanma suyu kalitesi, kurak toprak alanı) ile sağlık ve kaliteli yaşam göstergeleri (doğumda beklenen yaşam süresi, sağlık algısı, tütün kullanımı, tüberküloz, hepatit ve HIV'ye bağlı ölümler, önlenebilir mortalite, karşılanmamış tıbbi bakım, obezite, ölümcül iş kazaları, ince partikül maddelere bağlı erken ölümler, trafik kazaları, gürültüden etkilenen nüfus) arasındaki ilişki incelenmektedir. Veri seti Eurostat, TUİK ve Sağlık Bakanlığı veri tabanlarından sağlanmıştır ve verileri ulaşılabilir olan tüm Avrupa ülkelerinin temiz su ve sanitasyon göstergeleri ile sağlık göstergelerini kapsamaktadır. Verilerin analizinde SPSS 26.0 programı kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçları, temiz suya ulaşım ve sanitasyon göstergelerinin sağlık ve kaliteli yaşam göstergeleri arasında güçlü bir ilişkinin varlığını göstermektedir. Araştırma sonuçları, temiz suya ulaşım ve sanitasyonla ilgili pozitif yönde atılacak adımların, sağlık ve kaliteli yaşam politikalarını ne denli olumlu yönde etkileyeceğine dair önemli çıktılar sunmaktadır. Bununla birlikte, bu araştırma sonuçları ile temiz su ve sanitasyonun insan sağlığı ve kaliteli yaşamı üzerindeki etkileri konusunda literatüre katkı sağlamaktadır.
Özet (Çeviri)
The concept of sustainable development emerged due to the inadequacy of past development programs in establishing a system based on environmental protection, sustainability, and social justice. It aims to achieve economic growth while ensuring environmental conservation. Initially focused on addressing ecological concerns, the concept has evolved to include economic and social dimensions. In this context, the United Nations established 17 goals to be achieved by 2030, encouraging global cooperation. This study focuses on the relationship between two of these goals: Goal 3 (Good Health and Well-Being) and Goal 6 (Clean Water and Sanitation). The relationship between health and well-being indicators and access to clean water and sanitation is a widely discussed topic in the literature. Studies in this area highlight the significant impact of clean water and sanitation on health outcomes. However, the effects of clean water and sanitation can vary across countries and may be influenced by numerous other indicators. Therefore, this study employs canonical correlation analysis, a statistical method used to determine the highest correlation between two variable sets, to better understand the interaction between clean water and sanitation indicators and health and well-being indicators. The study uses a dataset derived from European countries, including clean water and sanitation indicators (population without access to a shower, bath, or flush toilet, secondary wastewater usage, biochemical oxygen demand in rivers, nitrate levels in groundwater, phosphate levels in rivers, water use index, quality of bathing water, and arid land area) and health and well-being indicators (life expectancy at birth, self-perceived health, tobacco use, deaths from tuberculosis, hepatitis, and HIV, preventable mortality, unmet medical needs, obesity, fatal workplace accidents, premature deaths due to fine particulate matter, traffic accidents, and population exposed to noise pollution). Data were collected from Eurostat, TurkStat, and the Turkish Ministry of Health, covering all European countries with accessible data. The analysis was conducted using SPSS 26.0. The results of the study reveal a strong correlation between access to clean water and sanitation and indicators of health and well-being. These findings offer important insights into how improvements in water and sanitation services can positively influence health policies and outcomes. Additionally, the study contributes to the literature by further demonstrating the impact of clean water and sanitation on human health and quality of life.
Benzer Tezler
- Yaşam çevresi faktörlerinin kentsel sağlığa etkisi: ABD ve Türkiye örneklerinin karşılaştırmalı mekânsal istatiksel analizleri
The impact of living environment factors on urban health: Comparative spatial statistical analyses of US and Turkey cases
AYŞE GÜL SOYDAN GÜRDAL
Doktora
Türkçe
2024
Şehircilik ve Bölge PlanlamaGazi ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BURCU H. ÖZÜDURU
- Smart city concept and urban planning: Geographical analysis of the smart city index and implications for Turkish context
Akıllı kent kavramı ve kent planlama: Akıllı kent indeksinin coğrafi çözümlemesi ve Türkiye bağlamına ilişkin çıkarsamalar
KABEER SALEH TIJJANI
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMersin ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. YASEMİN SARIKAYA LEVENT
- A performance based decision-making approach for insulation material selection: A social housing case
Yalıtım malzemesi seçiminde performans odaklı bir karar verme yöntemi: Sosyal konut örneği
BURCU ÇİĞDEM ÇELİK
Doktora
İngilizce
2018
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. SEDEN ACUN ÖZGÜNLER
- Büyük yakma tesislerinden kaynaklanan emisyonların sınırlandırılması direktifi çerçevesinde muğla bölgesi termik santrallarının nox emisyonları için optimal çözümlerin araştırılması
An investigation of optimal solution for mugla region lignite–fired power plants from the large combustion plant directive framework
BURAK KÖLEOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Bilim ve TeknolojiMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiEnerji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TAYFUN BÜKE
- Re-thinking the cities in the digital era: An urban living lab concept
Dijital çağda kentleri yeniden düşünmek: Kentsel yaşam laboratuvarı konsepti
ÖZGE ÇELİK YILMAZ
Doktora
İngilizce
2023
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZHAN ERTEKİN