5. sınıf yeni fen bilimleri öğretim programı ders kitabındaki etkinliklerin eleştirel düşünme, problem çözme, analitik düşünme becerilerini yansıtma durumlarının incelenmesi
An investigation of the reflection of critical thinking, problem-solving, and analytical thinking skills in the activities of the 5th grade new science curriculum textbook
- Tez No: 943758
- Danışmanlar: PROF. DR. SİBEL CENGİZHAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Fen bilimleri ders kitabı, yeni öğretim programı, eleştirel düşünme, problem çözme, analitik düşünme, Science textbook, new curriculum, critical thinking, problem-solving, analytical thinking
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Uluslararası ve Karşılaştırmalı Eğitim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 154
Özet
ÖZET Üst düzey düşünme becerileri, teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte bireylerin yaşamında giderek daha önemli bir hale gelmiştir. Bilgi çağından teknoloji çağına geçişle birlikte bireylerin eleştirel düşünme, problem çözme ve analitik düşünme gibi becerilere sahip olması, 21. yüzyılın gereklilikleri arasında yer almaktadır. Bu becerilerin kazandırılması, yalnızca öğrencilerin bireysel gelişimini desteklemekle kalmayıp, ulusal ve uluslararası düzeydeki sınavlarda ve ayrıca öğrencilerin iş hayatlarında da başarılı olmalarını mümkün kılmaktadır. Bu bağlamda, öğrencilerin 21. yüzyıl becerileri ile donatılmaları liselere geçiş sınavı, yükseköğretim kurumlarına giriş sınavları gibi ulusal sınavların yanı sıra PISA ve TIMSS gibi uluslararası değerlendirme sınavlarına hazırlık açısından da kritik bir önem taşımaktadır. 2024-2025 eğitim-öğretim yılında, Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli çerçevesinde kademeli olarak uygulanmaya başlanan yeni öğretim programları da bu gereklilikleri karşılamayı hedeflemektedir. Bu araştırmanın amacı, Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlı devlet okullarında kullanılan 5. sınıf Fen Bilimleri ders kitabındaki etkinliklerin, üst düzey düşünme becerilerinden eleştirel düşünme, problem çözme ve analitik düşünme becerilerini kazandırma açısından değerlendirilmesidir. Araştırma, 5.sınıf Fen Bilimleri ders kitabındaki etkinliklerin hangi düşünme becerilerini geliştirmeyi hedeflediğini, sahip olduğu amaçları, öğrenciyi yönlendirdiği öğrenme deneyimlerini, etkinlik süreçlerinde ihtiyaç duyulan düşünme becerilerinin nasıl bir dağılım gösterdiğini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada, 2024-2025 eğitim-öğretim yılı itibarıyla kullanılmaya başlanan 5. sınıf Fen Bilimleri ders kitabı, araştırmacı tarafından oluşturulan kontrol listeleri ile analiz edilmiştir. Veriler, nitel araştırma yöntemlerinden betimsel analiz ve içerik çözümlemesi kullanılarak incelenmiştir. Ders kitabının seçiminde amaçlı örnekleme yöntemi tercih edilmiştir. Literatürde, fen bilimleri alanında üst düzey düşünme becerilerini ünite veya konu kapsamında inceleyen çeşitli çalışmalara rastlanmakla birlikte, çoğu çalışma üst düzey düşünme becerilerine dönük daha çok öğretmen görüşleri, öğretim programlarının değerlendirilmesi veya öğretmen yeterlik algıları gibi konulara odaklanmaktadır. Ancak, fen bilimleri ders kitaplarındaki etkinliklerin üst düzey düşünme becerilerine ne ölçüde yer verdiğini değerlendiren herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Bu durum ve yeni öğretim programına yönelik alanda sınırlı sayıda çalışma olması bu araştırmanın önemini artırmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre, eleştirel düşünme becerisini desteklemek için öğrencilerin kendi düşüncelerini net bir şekilde ifade etmesini gerektiren, düşüncelerine yönelik sorgulama fırsatı sunan ve olaylara farklı bakış açılarıyla yaklaşmasını sağlayan etkinliklerin daha fazla yer aldığı görülmüştür. Buna karşılık, model oluşturma veya canlandırma yapma gibi etkinliklerin sınırlı olduğu tespit edilmiştir. Problem çözme becerisine ise ders kitabındaki etkinliklerde neredeyse hiç yer verilmediği saptanmıştır. Özellikle etkinliklerin gerçek yaşam problemleriyle bağlantı kurma, problemin çözümü için gerekli veriyi sağlama, çözüm süreçlerini paylaşma ve iş birliği yapma gibi problem çözmenin temel unsurları konusunda yetersiz kaldığı görülmektedir. Bu durum, problem çözme becerisinin kazandırılmasında büyük bir eksiklik olarak değerlendirilmektedir. Analitik düşünme becerisinin ise ders kitabındaki etkinliklerde en çok öne çıkan düşünme becerisi olduğu görülmüştür. Özellikle öğrencilerin verileri toplama, düzenleme, neden sonuç ilişkisi kurma ve mantıksal çıkarımlar yapma becerilerinin desteklendiği görülmüştür. Ancak analitik düşünme becerisi kapsamında hipotez oluşturma ve tahminleri test etme gibi becerilerin yeterince desteklenmediği saptanmıştır. Araştırmanın sonucunda, 5. Sınıf Fen Bilimleri ders kitabındaki etkinliklerin üst düzey düşünme becerilerini geliştirme açısından homojen bir dağılıma sahip olmadığı, bazı becerilerin ihmal edildiği ve etkinliklerde sınırlı kaldığı tespit edilmiştir. Eleştirel düşünme, problem çözme ve analitik düşünme becerilerinin öğrencilerde eşit düzeyde geliştirilmesine yönelik etkinliklerin daha dengeli bir şekilde dağıtılması, hiçbir üst düzey düşünme becerisinin arka planda kalmaması ve bu becerilerin ders kitaplarında daha etkin ve kapsayıcı bir şekilde yer alması gerektiği öneriler arasında yer almaktadır.
Özet (Çeviri)
Higher-order thinking skills have become increasingly important in individuals lives with the rapid development of technology. With the transition from the information age to the technology age, Having possessing skills such as critical thinking, problem-solving, and analytical thinking is now considered essential for the 21st century. The development of these skills not only supports students' individual growth but also enables them to succeed in national and international exams, as well as in their future professional lives. In this context, equipping students with 21st-century skills is critical for preparing them for national exams such as high school entrance exams and higher education entrance exams, as well as international assessment tests like PISA and TIMSS. The new curriculum implemented gradually in the 2024-2025 academic year under the framework of the“Turkey Century Education Model”also aims to meet these requirements. The purpose of this study is to evaluate the activities in the 5th-grade Science textbook used in public schools under the Ministry of National Education, in terms of fostering higher-order thinking skills, namely critical thinking, problem-solving, and analytical thinking. The study aims to investigate which thinking skills the activities in the 5th-grade Science textbook aim to develop, their intended goals, the learning experiences they guide students toward, and the distribution of thinking skills required during the activity processes. The analysis of the 2024-2025 academic year's 5th-grade Science textbook was conducted by the researcher using checklists created specifically for this purpose. The data were analyzed using descriptive analysis and content analysis, which are qualitative research methods. Purposive sampling was used in selecting the textbook. While there are various studies in the literature that examine higher-order thinking skills in science education within units or topics, most of these studies focus on teacher opinions, curriculum evaluations, or teacher competency perceptions regarding higher-order thinking skills. However, there is no study evaluating the extent to which the activities in textbooks address higher-order thinking skills. This gap, along with the limited number of studies on the new curriculum, increases the importance of this research. According to the research findings, activities that support critical thinking were found to include more opportunities for students to clearly express their thoughts, question their thinking, and approach issues from different perspectives. On the other hand, activities like creating models or simulations were found to be limited. It was also found that there was almost no focus on problem-solving skills in the textbook activities. Specifically, the activities were found to be inadequate in terms of connecting with real-life problems, providing data for solving problems, sharing solution processes, and collaborating, which are essential elements of problem-solving. This is seen as a significant shortcoming in fostering problem-solving skills. Analytical thinking, however, was emerged as the most prominent thinking skill in the activities of the textbook. It was observed that the activities supported students' ability to collect and organize data, establish cause-and-effect relationships, and make logical inferences. However, skills like hypothesis formation and testing predictions were not sufficiently supported. In conclusion, it was found that the activities in the 5th-grade Science textbook do not have a homogeneous distribution in developing higher-order thinking skills, with some skills being neglected or limited in the activities. It is recommended that activities being more evenly distributed to develop critical thinking, problem-solving, and analytical thinking skills to the same extent, ensuring that no higher-order thinking skill is overlooked, and that these skills being more effectively and inclusively integrated into textbooks.
Benzer Tezler
- Ortaokul 5. sınıf fen bilimleri ders kitabında ve eba derste yer alan etkinliklerin yeni öğretim programı kapsamında incelenerek alternatif etkinlik geliştirilmesi
Examining activities in the secondary school 5th grade science textbook and the ein lesson within the scope of the new curriculum and developing an alternative activity
YONCA TOLAN SÜRBAHANLI
Doktora
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimAtatürk ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÜMİT ŞİMŞEK
- İlkokul programında yer alan ortak temel becerilerin öğrenci çalışma kitaplarında bulunan etkinliklerde yer alma düzeyleri
The level of existence of the common basic skills taken part in primary school curriculum in workbooks activities
HALİME DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Eğitim ve ÖğretimMarmara Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEFER ADA
- Sosyobilimsel tartışma destekli sağlık eğitimi etkinliklerinin ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinde sağlık bilincinin ve içerik bilgisinin gelişimine etkisi
Effect of health education activities based on socio-scientific argumentation on the promotion of health awareness and content knowledge of 5th grade elementary school students
PINAR TAŞPINAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Eğitim ve ÖğretimMarmara Üniversitesiİlköğretim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA ŞAHİN
- Mutlak değer konusundaki kavram yanılgılarının belirlenmesi ve giderilmesi
Identification and solution of misconceptions about absolute value
ŞENAY ANIL
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Eğitim ve ÖğretimBalıkesir ÜniversitesiOrtaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜLYA GÜR
- Ortaöğretim 9. sınıf biyoloji dersi yeni öğretim programına ilişkin öğretmen görüşleri (Trabzon ili örneği)
The opinions of teachers on the new 9th grade biology curriculum (Trabzon sample)
ENGİN AYDOĞDU
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Eğitim ve ÖğretimKaradeniz Teknik ÜniversitesiOrtaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜLENT ŞAHİN