Performance analysis of artificial ıntelligence tools in digitalization of lost cultural heritage: saray-ı amire
Kayıp kültürel mirasın dijitalleştirilmesinde yapay zeka araçlarının performans analizi: saray-ı amire
- Tez No: 944035
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AYŞE KALAYCI ÖNAÇ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Kayıp Kültürel Miras, Yapay Zeka, Mimari Görselleştirme, Saray-ı Amire, Yapısal Benzerlik İndeksi (SSIM), Kök Ortalama Karesel Hata (RMSE), Yapay Zeka Görselleştirme Araçları, Kültürel Mirasın Dijitalleştirilmesi, Lost Cultural Heritage, Artificial Intelligence, Architectural Visualization, Saray-ı Amire, Structural Similarity Index (SSIM), Root Mean Square Error (RMSE), AI Rendering Tools, Ottoman Architecture, Digitalization of Cultural Heritage
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İzmir Katip Çelebi Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kentsel Dönüşüm Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Dönüşüm Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 102
Özet
Kültür varlıklarının dijitalleştirilmesi, tarihsel bilginin korunmasında, kültürel sürekliliğin sağlanmasında ve kültürel mirasa dijital çağda erişilebilirliğin artırılmasında kritik bir rol oynamaktadır. Bu çalışma, kaybolmuş bir Osmanlı sarayı olan Manisa'daki Saray-ı Amire'nin dijital rekonstrüksiyonunu ele alarak, yapay zeka (YZ) araçlarının tarihsel mimarinin kültürel anlamını korumadaki potansiyelini değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında, arşiv belgelerinden, gravürlerden ve benzer yapılardan elde edilen tarihsel veriler, ileri düzey YZ görselleştirme araçları ve geleneksel modelleme teknikleri ile birleştirilmiştir. Araştırma, dijital modellerin kültür varlıklarının tarihsel, estetik ve sosyal değerlerini koruyup koruyamayacağını ve bu tür rekonstrüksiyonların taşıdığı riskleri incelemektedir. Yapısal Benzerlik İndeksi (SSIM) ve Kök Ortalama Kare Hatası (RMSE) gibi nicel değerlendirme yöntemleri kullanılarak, YZ tarafından üretilen çıktılar geleneksel yöntemlerle karşılaştırılmıştır. YZ araçları hızlı görselleştirme üretiminde verimlilik gösterse de, detaylı mimari unsurları ve bağlamsal özgünlüğü yeniden üretmede sınırlamalar sergilemiştir. Çalışma, kültür varlıklarının dijitalleştirilmesinde veri setlerindeki önyargılar, spekülatif rekonstrüksiyonlar ve miras ile somut bağlantının aşınması gibi etik ve teknik zorlukların altını çizmektedir. YZ teknolojilerinin kültür varlıklarının belgelenmesi ve korunmasına entegrasyonunu eleştirel bir şekilde analiz eden bu araştırma, dijital miras uygulamalarının sunduğu fırsatları ve sınırlılıkları vurgulamaktadır. Tarihsel doğruluğu teknolojik yenilikle dengeleyen hibrit metodolojilerin benimsenmesini önermektedir. Bulgular, dijital teknolojilerin kültürel miras korumasındaki rolü üzerine süregelen tartışmalara katkı sağlamakta ve kaybolmuş mimari mirasın korunması ve yeniden canlandırılması için bir yol haritası sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
The digitization of cultural property plays a critical role in preserving historical knowledge, fostering cultural continuity, and ensuring accessibility to cultural heritage in the digital era. This study focuses on the digital reconstruction of Saray-ı Amire, a lost Ottoman palace in Manisa, to evaluate the potential of artificial intelligence (AI) tools in conserving the cultural significance of historical architecture. Employing a systematic methodology, the study integrates historical data derived from archival records, engravings, and comparable structures with advanced AI rendering tools and traditional modeling techniques. The research examines whether digital models can adequately preserve the historical, aesthetic, and social values of cultural property while addressing the inherent risks of such reconstructions. Quantitative evaluations, including Structural Similarity Index (SSIM) and Root Mean Square Error (RMSE), were applied to assess the accuracy and fidelity of AI-generated outputs compared to manual methods. While AI tools demonstrated efficiency in generating rapid visualizations, they exhibited limitations in replicating nuanced architectural details and contextual authenticity. The study underscores the ethical and technical challenges of digitizing cultural property, including biases in training datasets, speculative reconstructions, and the potential erosion of tangible connections to heritage. By critically analyzing the integration of AI technologies into the documentation and preservation of cultural property, this research highlights both the opportunities and constraints of digital heritage practices. It advocates for hybrid methodologies that combine AI tools with traditional approaches to balance historical accuracy with technological innovation. The findings contribute to the ongoing discourse on the role of digital technologies in cultural heritage conservation and propose a roadmap for addressing the challenges of preserving and revitalizing lost architectural heritage in the digital age.
Benzer Tezler
- Endüstriyel talaşlı imalat tezgahlarında kesici aşınmalarının sinyal işleme yöntemleriyle gerçek zamanlı tespiti
Real-time detection of cutter wear on industrialmachining machines using signal processing methods
SEYİT VATANSEVER
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Elektrik ve Elektronik MühendisliğiBursa Teknik ÜniversitesiElektrik-Elektronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÖKAY BAYRAK
- Yetenek yönetimi süreçlerinin yaygınlaştırılmasında bütünleşik mobil uygulamalarının etkisi
The impact of integrated mobile applications on the dissemination of talent management processes
AHMET ANIL KOÇAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. UFUK CEBECİ
- Lojistik operasyonlarda kullanılan taşıma ekipmanlarının nesnelerin interneti, yapay zeka ile takibi ve yaşam döngüsü analizi metodu ile incelenmesi
Examination of material handling equipments used in logistics operations through internet of things, artificial intelligence tracking, and lifecycle analysis method
CAN MERT UYANIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Makine MühendisliğiMarmara ÜniversitesiMakine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SENAİ YALÇINKAYA
- Küçük ve orta ölçekli işletmelerde dijital pazarlama araçlarından sosyal medya kullanımı: Türkiye örneği
Use of social media from digital marketing tools in small and medium enterprises: The case of Turkey
ŞEMSİ MERVE BALLI
- Yeni nesil dijital dönüşüm platformu Low-Code No-Code kullanımının örgütlere etkisinin araştırılması: Entegre TAM - TOE modeli
Investigating the impact of using the new generation digital transformation platform Low-Code - No-Code on organisations: Integrated TAM - TOE model
ZÜLCENAH ŞAHİN