Geç Osmanlı Dönemi'nden Cumhuriyet Dönemi'ne geçişte Pera pastaneleri
Pera patisseries in the Late Ottoman and Early Republican Era
- Tez No: 944326
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUSTAFA KAAN SAĞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Tarih, İç Mimari ve Dekorasyon, Architecture, History, Interior Design and Decoration
- Anahtar Kelimeler: Pera, İstiklal Caddesi, pastane, batılılaşma, mekân, Pera, İstiklal Avenue, patisserie, westernization, space
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İç Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İç Mimarlık Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 136
Özet
Sosyal bir varlık olan insan, nesiller boyu, bir arada olma arzusuyla zaman geçirmek ve sosyalleşmek istemiş, bunun sonucunda çeşitli mekân arayışlarına girmiştir. Bu mekânsal arayışlar, ihtiyaçların karşılanmadığı ya da toplumsal değişimler sonucu farklı ihtiyaçlara evrildiği zamanlarda, yeni mekânlar üretilmesi açısından teşvik edici olmuştur. Böylece mekânlar, insanların bir arada olma ve zaman geçirme eylemleri sonucu anlam kazanmıştır. Toplumsal değişimler, mekânları oluşturma ve değiştirme gücüne sahipken, değişen mekânlar da toplumsal kimliğin oluşumunda önemli göstergelerdir. Osmanlı toplumunun“batılılaşma”sürecine girmesi, bilinçli ve bilinçsiz birçok değişime sebep olmuş, Tanzimat ve Cumhuriyet gibi olgular, siyasi etkilerinin yanı sıra, toplumsal hayatta da önemli dönüşümlere alt yapı sağlamıştır. Toplumun değişim ve dönüşümü, mekânların değişimiyle desteklenmiş ve somut hale gelmiştir. Eğlence mekânları ve sosyal mekânların kısıtlı olduğu Osmanlı toplumunda, geleneksel mekânlar zamanla Batı tarzı mekânlara evrilmiştir. Bu noktada pastaneler, 19 ve 20. yüzyıl Türk toplumuna dahil olarak, gündelik yaşamın bir parçası haline gelmiştir. Pastanelerin, Avrupa ile yakın ilişkide olan Pera'da doğması ve yaygınlaşması, rastlantısal bir durum olmanın aksine, toplum ve mekân kavramlarının ilişkisini somutlaştırmak açısından önemli bir örnektir. Pera'da yoğun olarak yaşayan yabancı nüfus, Avrupa ülkelerinde olan yenilikleri İstanbul'a, özellikle de Beyoğlu-Pera bölgesine taşımıştır. Avrupâi sosyal mekân örneklerinden bir tanesi olan pastaneler, yeme-içme eylemini karşılamakla birlikte, çeşitli kişi ve grupların bir araya geldiği sosyal mekânlar olmaları sebebiyle, çok yönlü mekânlardır. Tezin ilk bölümünde pastacılığın doğuşu ile ilgili çeşitli kaynaklar incelenmiştir. İkinci bölümde Geç Osmanlı'dan Erken Cumhuriyet'e batılılaşmanın toplum üzerindeki etkileri ve Pera'nın batılılaşmadaki rolü incelenmiştir. Üçüncü bölümde Pera, tarihi ve sosyal yapısıyla ele alınarak, Pera ve pastaneler arasındaki ilişki incelenmiş, ardından bölgede bulunan eski pastane örneklerine ait bulgulara yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
Human beings, as inherently social entities, have continuously sought opportunities to engage in communal activities and interpersonal interaction. This enduring desire to be together has, across generations, fueled the pursuit of various spatial configurations designed to accommodate socialization. Such spatial quests often emerge in response to unmet societal needs or as a consequence of socio-cultural transformations, leading to the creation of new environments. In this context, physical spaces attain meaning through the collective practices and temporal presence of individuals. Social change not only influences the formation and transformation of space but is also reflected in spatial configurations, serving as tangible indicators of evolving societal identities. The Ottoman Empire's encounter with Westernization catalyzed numerous conscious and unconscious shifts within the social fabric. Key historical milestones such as the Tanzimat reforms and the founding of the Republic functioned not only as political landmarks but also as catalysts for structural changes in everyday life. As society transformed, so too did its spaces, creating a material reflection of broader cultural and ideological shifts. In an Ottoman society where spaces for leisure and social interaction were traditionally limited, conventional gathering places gradually evolved into Western-style venues. In this milieu, pastry shops emerged during the 19th and 20th centuries as novel social spaces, becoming an integral component of the quotidian urban experience. Their emergence and proliferation in Pera—a district closely aligned with European influence—was far from incidental. Rather, it illustrates the reciprocal relationship between societal evolution and spatial development. The significant presence of foreign residents in Pera facilitated the importation of European trends into Istanbul, particularly into the Beyoğlu-Pera corridor. Pastry shops, representative of European-style public venues, transcended their primary function of catering to culinary needs and became dynamic sites of social convergence, frequented by a diverse range of individuals and groups. In the first chapter of the thesis, various sources concerning the emergence of patisserie were examined. The second chapter explores the impact of Westernization on society from the Late Ottoman period to the Early Republican era, with a particular focus on the role of Pera in this transformation. The third chapter addresses Pera within the context of its historical and socio-cultural fabric, investigating the relationship between Pera and patisseries, followed by a presentation of findings related to historical patisserie examples located in the area.
Benzer Tezler
- Türkiye Cumhuriyeti'nde müzik kurumlaşması ve kültürel kimlik değişimi
Musical institutionalization and cultural identity change in Turkish Republic
GÜRSEL YURTSEVEN
Doktora
Türkçe
2018
MüzikYıldız Teknik ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TURAN SAĞER
- Erzurum hacı bekirzade evi restorasyon projesi önerisi
Erzurum haci bekirzade house restoration project proposal
BENGİSU TURHAN
- Les expériences des jeunes femmes en col blanc dans l'espace urbain : Le cas de Kadıköy D'Istanbul
Genç beyaz yakalı kadınların kentsel mekân deneyimleri: İstanbul Kadıköy örneği
HANDE BÜYÜKNİSAN
Yüksek Lisans
Fransızca
2021
Siyasal BilimlerGalatasaray ÜniversitesiSiyaset Bilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAKAN YÜCEL
- Urban transformation as political and ideological intervention in space: A case study in Diyarbakır
Mekana politik ve ideolojik bir müdahale olarak kentsel dönüşüm: Diyarbakır örneği
DİREN TAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
SosyolojiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. BARIŞ MÜCEN