İstanbul minarelerinin (1453-1930) analizi, koruma sorunları ve çözüm önerileri

Analysis of Istanbul minarets (1453-1930), conservation problems and solution suggestions

PDF İndir

Tez No: 944426
Yazar: SERPİL KALLE
Danışmanlar: PROF. DR. KEMAL KUTGÜN EYÜPGİLLER
Tez Türü: Doktora
Konular: Mimarlık, Architecture
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2025
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 572

Özet

Camiler ve minareleri İslam Dünyasının tamamında olduğu gibi, İstanbul'da da şehrin siluetinin oluşumunda etkili mimari eserler olarak önem kazanmış, öne çıkmış, sembol olmuştur. Erken Dönem'deki fethinden I. Ulusal Dönem sonuna kadar (1453-1930) geçen 477 yıllık süreçte Osmanlı Devleti'ne başkentlik yapmış olan İstanbul, doğal olarak dönemin en çok ve en önemli mimari eserlerinin inşa edildiği şehir durumundadır. Tez çalışması kapsamında İstanbul minareleri ait olduğu cami-mescitlerin büyüklüklerine göre: birden çok minaresi olan camiler A grubu, tek minareli kubbeyle örtülü camiler B grubu, kırma çatıyla örtülü mescitler C grubu olarak ele alınmış buna kiliseden camiye dönüştürülenler D grubu eklenmiş, Osmanlı Mimarisinde dönemlere (Erken Dönem, Klasik Dönem, Batı Etkisinde Gelişen Dönemler (Lale Dönemi, Barok Dönem, Ampir Dönem, Seçmeci Dönem ve I. Ulusal Dönem)) göre sahip oldukları özellikler incelenmiştir. Tez çalışması kapsamında, İstanbul'da 422'si günümüze ulaşan, 7'si kısmen var olan, 241'i kaynaklarda fotoğrafları bulunan 670 minare incelenmiştir. Kaynaklarda fotoğrafları olan 241 minareden; 98'i günümüze ulaşmamış, 57'sinin rekonstrüksiyonu gerçekleştirilmiş, 86 minareyse farklı şekilde yeniden yapılmıştır. 1. bölümde; tezin amacı, kapsamı, yöntemi ve çalışmada kullanılan kaynaklar ele alınmıştır. Tez konusunun belirlenmesinde etken olan sebepler bu bölüm içerisinde değerlendirilmiştir. 2. bölümde; minarenin ortaya çıkışı, kökeni, terminolojisi, İslam ve Türk mimarisinde minareler ayrıntılı olarak incelenmiştir. Karahanlı Devleti'nden İstanbul'un fethine kadar Osmanlı Devleti'nde Türk minare mimarisinin gelişimi de tez kapsamında kısaca yer almıştır. 3. bölümde İstanbul minareleri kataloğunu oluştururken kullanılan yöntem anlatılmıştır. Katalog bölümlerinde hangi bilgilerin bulunacağının detayı verilmiştir. Katalog her yapı ve minaresi için ayrı bir sayfa olarak düzenlenmiş; kronolojik sırayla cami ve minarenin yapım bilgileri ve restorasyon çalışmaları belirtilmiş, yapı ve minareyle ilgili bilgiler; yapının ve minare bölümlerinin özellikleri başlıkları altında sistemli olarak doldurulmuştur. Minarelerin varlık durumları, korunmuşluk durumları ve minarelerin özgün, değişen ve tümlenen bölümleri belirlenmiş, değişen bölümlerdeki değişimin ne şekilde olduğunun ayrıntısı bilgi olarak verilmiştir. Minare ve bölümleriyle ilgili eski ve yeni fotoğraflar yerleştirilmiş, cami veya mescidin minare konumunu gösteren özgün şematik plan çizimi, minare pabucunun şematik plan ve görünüş çizimi yapılmıştır. 4. bölümde; İstanbul minarelerinin İstanbul içindeki yerleri, yapım teknikleri ve malzemeleri, minarelerin bulunduğu yöne ve yere göre minare konumu, cami kütlesine yerleşim durumu, minare girişlerinin konumu ve yönü, cami-mescit örtüsüyle minare şerefe ilişkisi, tipolojisi (minare tiplerinin mimari dönemlere göre dağılımı, yapım teknikleri ve malzemeleri, cami-mescit örtüsü ve minare şerefe ilişkisi), minarelerde bölümlerin özellikleri (temel, kaide, minare giriş üstü geçişi, pabuç, gövde, gövde bilezik, merdiven, şerefe, konsol (şerefe altı), taban (döşeme), korkuluk, petek, şerefe çıkışı üstü geçişi, külah geçiş, külah ve alem) katalogda verilen bilgilere göre şekil, malzeme, bezeme yönünden değerlendirilmiş, analizleri yapılmıştır. 5. bölümde; İstanbul Minarelerinin Koruma Sorunları başlığı altında: İstanbul minarelerinin taşıyıcı sistemleri ve malzemeleriyle ilgili koruma sorunları, ilk yapımından günümüze kadar yapılan onarım, yenileme, restorasyon, rekonstrüksiyon ve yeniden yapım çalışmaları ve bunlardan kaynaklanan koruma sorunları korunmuşluk durumları değerlendirilmiştir. Bu kapsamda; Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki minarelerde bozulmalara neden olan yangın ve doğal afetler, onarım, yenilenme ve yeniden yapım uygulamaları ve ulaşılabilen yazılı ve görsel arşiv belgeleri, ilk yapımından 1930 yılından günümüze kadar yapılan onarım, restorasyon, rekonstrüksiyon ve farklı şekilde yeniden yapım çalışmaları da incelenmiştir. Minarelerin varlık durumları, genelde ve bölümler özelinde korunmuşluk durumları değerlendirilmiş, geçirdiği değişimler çalışma kapsamındaki tüm minareler için örneklerle açıklanarak belirlenmiş, bu değişimlerin oluşmasında etken olan sebepler ve bu doğrultuda ortaya çıkan koruma sorunları saptanmıştır. 6. bölümde Koruma Önerileri başlığı altında; İstanbul minareleri için arşiv, proje, taşıyıcı sistem, malzeme, koruma kuramı, ekip, toplum bilinci, uygulama sorunları, düzenli koruyucu bakım yapılmasıyla ilgili geliştirilen koruma önerileri ele alınmıştır. 7. bölümde Değerlendirme ve Sonuç başlığı altında; bu tez kapsamında ele alınan minareler ve bölümlerinin gösterdiği özelliklerin analiz sonuçları ve korunmuşluk durumlarıyla ilgili tespit çalışmalarının; belirlenen koruma önerilerinin minare restitüsyon, onarım ve restorasyon çalışmalarına olabilecek etkileri ve literatüre katkısı konusu değerlendirilmiştir. Tez çalışması kapsamında, İstanbul minarelerinin tipolojisi, malzemeleri, şekilleri, süslemeleri, mimari özellikleri, korunma durumları ve korunma sorunları tespit edilmiş, çözüm önerileri geliştirilmiştir. Konunun uzmanları için; İstanbul minarelerinin araştırma, restitüsyon, restorasyon ve rekonstrüksiyon proje ve uygulama aşamalarında yararlanabilecekleri bir kaynak oluşturulmuştur. Tez çalışmasının; İstanbul minarelerinin mimari özelliklerini ve strüktürel durumlarını tespit etmesi, korunmuşluk durumlarına dikkat çekmesi, bu konuda var olan sorunları ortaya koyarak önemli tarihi ve kültür miraslarından biri olan minarelerin gelecek kuşaklara özgünlüklerinden kayıp vermeksizin güvenle aktarılmasının sağlanması ve minarelerdeki koruma anlayışını/kuramını geliştirmesi yönüyle restorasyon ve rekonstrüksiyon proje ve uygulama çalışmalarına katkısı olması, literatürdeki eksiklikleri gidermesi, bundan sonra yapılacak çalışmalara ışık tutması hedeflenmiştir.

Özet (Çeviri)

As time progressed, mosques and their minarets became increasingly significant, assuming a prominent position, and evolving into symbols of architectural monuments. These elements played a crucial role in shaping the urban landscape of Istanbul and the broader Islamic world. Given its historical significance as the capital of the Ottoman Empire for 470 years, from the conquest to the end of the I. National Period, it is unsurprising that Istanbul is home to a significant number of architectural masterpieces from this period. In the context of this thesis study, a comprehensive examination has been conducted on the architectural features and conservation status of all Istanbul minarets constructed between 1453 and 1930, encompassing the Early Period to the conclusion of the I. National Period. This examination encompasses minarets that have endured to the present day and for which photographic documentation is available in the extant sources. The following is a list of the minarets of Istanbul, categorized by their architectural features and historical periods: -32 A: Mosques with more than one minaret -108 B: Mosques with a single minaret covered with a dome -502 C: Masjids covered with a hipped roof -28 D: Mosques converted from churches to mosques The minarets were analyzed within the following periods of Ottoman architecture: Early, Classical, Tulip, Baroque, Empire, Selective, and National. In the context of the present thesis study, a comprehensive analysis is conducted on a total of 670 minarets in Istanbul. Of these, 422 have survived to the present day, 241 have been documented through photographs in relevant sources, and 7 have partially survived to the present day. Within the 241 minarets that have been recorded through photographs in the archives, 98 have not survived to the present day, 57 have undergone reconstruction, and 86 have been constructed anew in various ways. There is a substantial corpus of scientific studies concerning Istanbul's minarets. However, the present thesis distinguishes itself by encompassing all extant minarets in Istanbul and utilizing historical photographs for identification purposes. The purpose of this thesis is twofold: first, to examine the architectural features of all the minarets built in Istanbul from the Early Period of Ottoman Architecture to the end of the I. National Period; and second, to determine their preservation status and develop conservation suggestions. For each of the minarets identified within the scope of the thesis study, a comprehensive literature review was conducted. This review encompassed a variety of sources, including written documents, archival records, and visual materials such as engravings of different dates, historical photographs, maps, panoramic images, and aerial photographs. The review yielded detailed determinations of the minarets' current conditions, which were then arranged chronologically and incorporated into the catalogue pages. The plan positions of the minarets in mosques and masjids, the plans and views of the transitions in the shoe section are given with schematic drawings; various features of the building, the minaret, and the minaret sections are entered on the catalogue page. Architectural analyses and evaluation tables covering all minarets have been prepared for these features. For the minarets and their sections, preserved, partially altered, completely altered, and completed determinations have been made. In Istanbul, the minarets have been susceptible to damage from fires and natural disasters, particularly earthquakes and storms, since their initial construction. These minarets, being fragile tower structures, have necessitated repair, renovation, and partial or complete reconstruction throughout the Early Period to the end of the I. National Architecture Period. This phenomenon has led to the minarets and their sections exhibiting characteristics from multiple periods, thereby imbuing them with the architectural traits not only of their initial construction era but also of the periods during which they underwent repair and restoration. This phenomenon has been identified as a distinctive characteristic within the scope of this thesis study. This study has revealed that the partial or complete alteration of the minarets and their sections due to various reasons in the repair and restoration practices carried out in the period from the First National Period to the present day is one of the important conservation problems. The examination of 670 minarets necessitated a comprehensive approach to the subject. Information for each individual minaret is provided on the catalog page, and the architectural features and preservation status of the minarets are presented in the form of charts. This study, which examines the architectural characteristics, preservation, and conservation challenges of Istanbul minarets in their entirety, aims to enhance the extant literature through comprehensive documentation and to address existing deficiencies. In the initial chapter, the objective, extent, approach, difficulties encountered and resources utilized in the studyare delineated. The rationale for selecting the thesis topic is explained in this chapter. In Chapter 2, the emergence of the minaret, its provenance, terminology, and its role in Islamic and Turkish architecture are examined in meticulous detail. The development of Turkish minaret architecture and types of minarets in the Ottoman Empire from the Karakhanid Empire to the conquest of Istanbul is briefly delineated. In Chapter 3, the methodology employed to create the catalogue of Istanbul minarets is elucidated, and the details of the information to be entered in the catalogue sections are provided. The catalogue is arranged as a separate page for each building and minaret; the construction information and restoration work of the mosque and minaret are indicated in chronological order, and the information about the building and minaret is systematically filled in under the headings of the characteristics of the building and minaret sections. The study determines the existence and level of preservation status of the minarets, their originality/alteration status, the original, altered, and integrated sections of the minarets, and the change in the altered sections in detail. A comprehensive examination of historical maps, aerial photographs from various temporal periods, a range of both old and new photographs from different temporal periods, the original schematic plan drawing illustrating the minaret's position within the mosque or masjid, the schematic plan and appearance drawing of the minaret shoe, and all applications in triangular transitions have been meticulously delineated in charts with illustrative examples. In Chapter 4, the focus is on the spatial configuration of minarets in Istanbul, encompassing the construction techniques and materials utilized in their construction. The section delves into the spatial distribution of minarets within the urban landscape, exploring their placement in relation to the direction and positioning of the mosque itself. It further examines the relationship between the minaret and the mosque-mass, investigating the spatial interplay between these architectural elements. cover and the minaret balcony, typology (distribution of minaret types according to architectural periods, construction techniques and materials, mosque-mass mosque cover and minaret balcony relationship), and the features of the sections of the minarets (foundation, pedestal, passage above the entrance of the minaret, lug, body, body bracelet, staircase, chalice, console (under the chalice), base (floor), balustrade, honeycomb, passage above the exit of the chalice, cone passage, cone, and realm). These features were evaluated and analyzed in terms of shape, material, and decoration according to the information given in the catalogue. In Chapter 5; Conservation Problems of Istanbul Minarets: conservation problems related to the load-bearing systems and materials of the minarets of Istanbul, repair, renovation, restoration, reconstruction and reconstruction works carried out from the first construction to the present day and the conservation problems arising from these conservation problems were evaluated. In this context; fires and natural disasters that caused deterioration in minarets during the Ottoman Empire, repair, renovation and reconstruction practices and accessible written and visual archive documents; repair, restoration, reconstruction and reconstruction works carried out from 1930 to the present day were also examined. The study has evaluated the existence status of the minarets, their conservation, alteration, and integration status in general and in specific sections. It has determined the changes undergone by the minarets by explaining, with examples for all minarets within the scope of the study, the reasons for these changes and the conservation problems arising in this direction that have been determined. In Chapter 6, under the title Conservation Recommendations, archive, project, structural system, materials, conservation theory, team, community awareness, implementation problems and suggestiıons developed related to regular preventive maintenance are discussed for the minarets of Istanbul . In Chapter 7, under the title of Evaluation and Conclusion; the results of the analysis of the characteristics of the minarets and their segments and the results of the identification studies on their preservation status; the effects of the specified conservation recommendations on the minaret restitution, repair and restoration works and their contribution to the literature are evaluated. Within the scope of the thesis study, the types, materials, shapes, ornaments, architectural features, conservation status and conservation problems of the minarets of Istanbul were determined and remedial suggestions were developed. Furthermore, a resource that can be used in the research, restitution, restoration and reconstruction project and application stages of Istanbul minarets have been created, for the experts of the subject. The thesis study aims to contribute to the restoration and reconstruction project and application studies, in terms of determining the architectural features and structural conditions of the minarets of Istanbul, drawing attention to their preservation status, revealing the existing problems in this regard, ensuring that the minarets, which are one of the important historical and cultural heritage, are safely transferred to future generations without losing their originality, and developing the understanding / theory of conservation in minarets, eliminating the deficiencies in the literature, and shedding light on future studies.

Benzer Tezler

Tez No
276717
İstanbul minarelerinin geleneksel yapım teknikleri ve günümüzdeki restorasyonu
Traditional construction techniques and the contemporary restorations of Istanbul minarets
KIVANÇ HAMDİ KUŞÜZÜMÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Mimarlık Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Restorasyon Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. Z. HALE TOKAY
Tez No
865170
Architectural appraisal and current condition assessment of Ottoman minarets in İstanbul
Mimari değerlendirme ve mevcut durum İstanbul'da oOsmanlı minarelerinin değerlendirilmesi
ATYAF AKRAM AHMED AL-DOORI
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Mimarlık Altınbaş Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
Assoc. Prof. Dr. AYKUT ERKAL
Tez No
884777
Erken osmanlı dönemi tarihi minare modelinin sarsma tablası testleri
Shaking table tests of historical minaret model from the early ottoman period
BİRDAL KOÇAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
İnşaat Mühendisliği İstanbul Teknik Üniversitesi
Deprem Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEDİNE İSPİR ARSLAN
Tez No
126744
Dynamic behavior of masonry minarets
Yığma minarelerin dinamik davranışları
METİN OĞUZMERT
Yüksek Lisans
İngilizce
2002
İnşaat Mühendisliği İstanbul Teknik Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. HASAN BODUROĞLU
Tez No
809707
Tarihi tuğla bir minarenin iki yer hareketi kaydı altında sarsma tablası testi
Shaking table test under two ground motion records of a historical brick minaret
AYŞENUR BİREL
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Deprem Mühendisliği İstanbul Teknik Üniversitesi
Deprem Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEDİNE İSPİR ARSLAN

Geri Dön