Küresel ve ulusal doğa koruma politikaları çerçevesinde korunan alanlarda sürdürülebilir koruma, kullanma ve yönetim: Korunan alan sürdürülebilirlik analizi (KASA)
Sustainable conservation, use, and management in protected areas within the framework of global and national nature conservation policies: Protected area sustainability analysis (KASA)
- Tez No: 944850
- Danışmanlar: PROF. DR. ÖZLEM ÖZÇEVİK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 264
Özet
Bu tez, insan-doğa ilişkisini sosyo-ekolojik sistemler çerçevesinde ele alarak, Türkiye'deki mevcut ve potansiyel korunan alanların sürdürülebilirliğini değerlendirmeye yönelik özgün bir analiz modeli geliştirmektedir. Tez kapsamında sürdürülebilirlik, sadece çevresel faktörler değil, aynı zamanda sosyo-ekonomik, mekânsal ve yasal bileşenlerle çok boyutlu olarak ele alınmış ve küresel doğa koruma kriterleriyle uyumlu bir yapı kurulmuştur. Tez, insan-doğa etkileşimlerinin tarihsel gelişimini inceleyerek korunan alan yönetiminin günümüzde neden çok boyutlu bir bakış açısına ihtiyaç duyduğunu ortaya koyar. Problem tanımı, korunan alan yönetiminde karşılaşılan sürdürülebilirlik boşluklarını ve yasal-uygulama eksikliklerini vurgular. Bu doğrultuda geliştirilen hipotezler, bütünleşik bir sürdürülebilirlik modeli ile bu boşlukların giderilebileceğini savunur. İkinci bölümde insan-doğa ilişkileri tarihsel ve kuramsal bağlamda irdelenmiştir. Sosyo-ekolojik sistemler, sürdürülebilir geçim yaklaşımları (UNDP, CARE, DFID gibi küresel modeller) ile değerlendirilmiş ve mekânsal planlamaya entegrasyonu tartışılmaktadır. Bu çerçevede doğa temelli çözümlerin planlanmasına dair kuramsal zemin oluşturulmaktadır. Üçüncü bölümde Dünya ve Türkiye'deki korunan alanlara dair istatistikler, sınıflandırmalar ve hedefler sunulmuştur. Bu hedefler küresel (%30 koruma hedefi), AB ve ulusal ölçeklerde ele alınmış; koruma yöntemleri eleştirel olarak değerlendirilmektedir. Ayrıca, ulusal yasaların küresel doğa koruma kriterleriyle ne ölçüde örtüştüğü tartışılmıştır. Türkiye'deki koruma yasaları, tez kapsamında geliştirilen yasal içerik analizi ile küresel doğa koruma standartları olan IUCN Nature 2030 ve Green List göstergeleri uyum ilişkisi araştırılmaktadır. Dördüncü bölümde, tezin temel yapısının oluşturulduğu Korunan Alan Sürdürülebilirlik Analizi (KASA) modeli geliştirilmektedir. Bu kapsamda: 1. Gösterge setlerinin oluşturulması: Doğa koruma, çevresel ve sosyo-ekolojik boyutları içeren kriterler tanımlanmıştır. 2. Ağırlıklandırma analizi: Uzman görüşleriyle göstergelere ağırlık verilmiş, sayısal analizler yapılmıştır. 3. Mekânsal planlama analizi: Korunan alanların planlama hiyerarşisindeki yeri ve göstergelerin mekânsal temsili değerlendirilmektedir. Dördüncü bölümde geliştirilen analiz modeli, beşinci bölümde“KASA (Korunan Alanlar Sürdürülebilirlik Analizi) Modeli”olarak somutlaştırılmıştır. Bu model, mekânsal planlama ölçekleriyle entegre bir yapıda önerilmiş ve İstanbul örneği üzerinden test edilmektedir. Planlama ölçeğinde göstergelere uygunluk değerlendirilmiş, paydaş katılımı vurgulanmış ve politika önerileri geliştirilmektedir. Bu tez, küresel doğa koruma politikalarının yerel bağlamda mekânsal planlama araçlarıyla nasıl bütünleştirilebileceğine yönelik çok ölçekli, disiplinlerarası ve yenilikçi bir yaklaşım sunmaktadır. Gerek kuramsal altyapısı, gerek yöntemsel kurgusu gerekse uygulama temelli model önerisi ile doğa koruma alanında planlamaya entegre sürdürülebilir bir yönetim çerçevesi geliştirmektedir.
Özet (Çeviri)
This thesis develops an original analytical model to assess the sustainability of existing and potential protected areas in Türkiye by addressing human–nature relationships within the framework of socio-ecological systems. Sustainability is considered not only through environmental factors but also through a multidimensional approach that incorporates socio-economic, spatial, and legal components, in alignment with global nature conservation criteria. The study examines the historical evolution of human–nature interactions to demonstrate the necessity of a multidimensional perspective in contemporary protected area management. The problem statement highlights existing sustainability gaps and deficiencies in legal frameworks and practical implementation. In this context, the proposed hypotheses argue that these shortcomings can be addressed through an integrated sustainability model. The second chapter explores human–nature relations within a historical and theoretical context. Socio-ecological systems are assessed in relation to sustainable livelihood approaches—reflected in global models such as those of UNDP, CARE, and DFID—and their integration into spatial planning is discussed. A theoretical foundation is thus established for the planning of nature-based solutions. The third chapter presents statistics, classifications, and targets related to protected areas at both global and national levels, focusing on the 30x30 global target, as well as European Union and national strategies. Conservation methods are critically examined, and the alignment of national legislation with global nature conservation standards is discussed. In this context, Türkiye's conservation laws are analyzed through a legal content analysis framework developed within the thesis to evaluate their compatibility with international standards, such as the IUCN Nature 2030 targets and IUCN Green List indicators. Chapter Four introduces the core structure of the thesis through the development of the Protected Area Sustainability Analysis (PASA) model. This includes: Development of indicator sets: Criteria encompassing nature conservation, environmental, and socio-ecological dimensions are defined. Weighting analysis: Indicators are weighted based on expert opinion and quantitatively analyzed. Spatial planning analysis: The role of protected areas within the planning hierarchy and the spatial representation of indicators are assessed. The analytical framework developed in Chapter Four is operationalized in Chapter Five as the PASA (Protected Area Sustainability Analysis) Model. This model is proposed as an integrated structure aligned with spatial planning scales and is tested through a case study conducted in Istanbul. The model evaluates compliance with indicators across planning levels, emphasizes stakeholder participation, and proposes relevant policy recommendations. Overall, this thesis presents a multi-scalar, interdisciplinary, and innovative approach to integrating global nature conservation policies into local contexts through spatial planning tools. With its theoretical foundation, methodological framework, and practice-based model, it offers a sustainable management framework for embedding nature conservation within planning processes.
Benzer Tezler
- Kültürel miras çevrelerinin planlama, koruma ve yönetim süreçleriyle bütünleşik bir etki değerlendirme modeli
Integrated impact assessment model for planning, conservation, and management processes of cultural heritage environments
BURCU CAN ÇETİN
Doktora
Türkçe
2022
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURAN ZEREN GÜLERSOY
- Contesting the urban green in Istanbul: The case of Validebağ Grove
İstanbul'da kentsel yeşil çatışmaları: Validebağ Korusu örneği
AYŞEGÜL BOYALI
Doktora
İngilizce
2024
SosyolojiYıldız Teknik Üniversitesiİnsan ve Toplum Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞEGÜL BAYKAN
- The Conservation of the natural heritage in Kandovan, Tabriz, East Azarbaijan
Kandovan, Tebriz, Doğu Azerbaycan'daki doğal mirasın korunması
YEGANEH BELOON
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
MimarlıkYeditepe ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE GÜLÇİN KÜÇÜKKAYA
- Post-endüstriyel refah devletinde uluslararası insan kaynakları yönetiminin sosyal koruma işlevi
The social protection function of international human resource management in the post-industrial welfare state
EKREM BULUT
Doktora
Türkçe
2024
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileriKocaeli ÜniversitesiÇalışma Ekonomisi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DOĞA BAŞAR SARIİPEK
- Turizmin çevresel etkilerinin değerlendirilmesi ve çevre duyarlı sürdürülebilir turizm modeli
Environmental impact assesment of tourism and environment sensitive sustainable tourism model
FUAT GÜNDÜZ