İstanbul'un çeperinde gıdayı müşterekleştirmek

Commoning of food on the peripheries of İstanbul

PDF İndir

Tez No: 946090
Yazar: BURCU UYANIK TAŞ
Danışmanlar: DOÇ. DR. EDA YÜCESOY
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2024
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Mimarlık, Planlama ve Tasarım Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Şehir Planlama Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 205

Özet

Gıdanın kökeni, yerleşik tarım toplumlarının ortaya çıkışına kadar uzanır ve Gıdanın kökeni, yerleşik tarım toplumlarının ortaya çıkışına kadar uzanır ve toplumların beslenmesi ve ekonomik etkinlikler için temel oluşturmuştur. Ancak, zamanla kapitalizmin baskın hale geldiği dünya düzeninde, endüstriyel gıda sistemi tarımsal üretimi giderek daha fazla ticarileştirmiştir. Bu tez, İstanbul'un çeper bölgelerinde gıda üretimini inceleyerek, gıdanın bir müşterek olarak dönüştürücü potansiyelini araştırmaktadır. Çalışma, endüstriyel tarımsal üretim sistemine alternatif yaratma olasılığı sunan müşterekler kavramını temel almaktadır. Bu sebeple de endüstriyel tarımsal üretime yavaş yavaş hapsedilmeye çalışılan tarımsal üretim sürecinde alternatif yaratma olasılığı sunan müşterekler odak noktası olarak belirlenmiştir. Tezin tarımsal üretime odaklanarak kaleme alınması sebebiyle gıda müşterekleri kavramsal çerçevesi üzerinden konuya eğilinmiştir. Gıda müşterekleri, gıdanın sadece son tüketim ürünü değil, üretim sürecindeki soyut ve somut kaynakları da içeren bir yaklaşımla ele alınmıştır. Bu bağlamda, gıdanın tarımsal üretim boyutunda geleneksel tarımsal bilgi ve tohumların korunması ve paylaşılması önemli bir yer tutmaktadır. Araştırmanın çıkış noktası, İstanbul'daki gıda üretimidir. Gıdanın üretici motivasyonundan toprak mülkiyetine kadar geniş bir yelpazede değerlendirilmesi gerekmektedir. Çeşitli kapatmalara ve özelleştirmelere maruz kalan çeper bölgelerdeki tarımsal üretim odak noktası olmuştur. İstanbul'un çeper bölgeleri, bu açıdan önemli bir bağlam sunmaktadır. İstanbul'un çeper bölgeleri, tarımsal üretimde bu bölgelerin kilit rolünü ve bu alandaki üreticilerin müştereklik imkânı yaratabilecek pratikleriyle birlikte karşılaştıkları zorlukları anlamak, yerel gıda sistemini daha geniş bir perspektiften değerlendirmek ve müşterek bir yaklaşımı temel alan gıda üretimine doğru bireysellikten kolektifliğe doğru atılacak önemli adımları keşfetmek amacıyla araştırma alanı olarak seçilmiştir. Kırsal kalkınma desteklerinin dışında kalan çeper bölgeler, ne tamamen kırsal ne de kent merkezi olarak tanımlanabilir; bu da daha detaylı bir inceleme gerekliliğini gösterir. Ayrıca kent merkezinde bireysel eylemlerin kolektif bir eyleme dönüşmesi sürecine yani bireylerin tek tek katkıda bulunduğu eylemlerin kolektif bir çaba olarak organize olup ve daha büyük bir politik eylem etkisine yol açtığı bir tarımsal üretim süreci hakimken çeperde bireylerin bağımsız olarak başlattıkları eylemlerin zamanla kolektif bir çaba haline nasıl gelebileceği daha zorlu bir süreçtir. Ancak, bireysel olarak inşa edilen gıda müşterekleri anlayışını bu ortak amaç etrafında toplayıp ve bu süreçte bireysel eylemlerin topluluk tarafından benimsenip genişlemesi yine de mümkündür. Bu nedenledir ki çeper bölgede gıdayı müşterekleştirmek adına bireyselleştirilmiş kolektif eylem başlatıp onu kent merkezlerindeki kent bostanları veya topluluk bahçeleri gibi“kollektifleştirilmiş bireysel eylemler”haline müşterekleştirme pratikleri ile dönüştürülebilir. Çeper bölgelerde, tüketici merkezli yaklaşımların aksine ürünlerin tarladan sofraya gitme hikayesinin başlangıç olan üretim süreçlerindeki sosyal ilişkileri ve dinamikleri ortaya çıkarmak için üreticilere odaklanılmıştır. Araştırma sorusu,“İstanbul'un çeper bölgelerinde gıdanın müşterekleştirilmesi, üreticilerin tarımsal üretim faaliyetlerini nasıl biçimlendirir?”olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda, 19 üreticiyle yarı yapılandırılmış derinlemesine mülakatlar yapılmış ve tematik analiz yöntemi kullanılmıştır. Analiz sonucu beş ana tema belirlenmiştir: İlk tema, çeperde tarımsal üretim hikayeleri olup, üreticilerin bu bölgelere geliş motivasyonlarını incelemektedir. İkinci tema, gıdanın çoklu anlamı üzerinde durarak, gıdanın yaşam kaynağı, ticari değer, geçim kaynağı, hak ve kültürel anlamları değerlendirilmiştir. Üçüncü tema, tarımsal üretim ve zorluklar olup, üreticilerin karşılaştığı zorluklar, yapılaşma baskısı, lojistik maliyetler ve endüstriyel tarımın küçük üreticilere etkisi gibi konuları ele almaktadır. Dördüncü tema, üreticilerin perspektifinden değerlendirmeler yaparak, yerel yönetimlerin teşvik ve destekleri ile üreticilerin memnuniyet ve eleştirilerini incelemektedir. Beşinci ve son tema ise, potansiyel müşterekler olup, üreticilerin geleneksel tarımsal bilgi ve tohumları paylaşma pratiklerini araştırmaktadır. Analizler aracılığıyla çeğer bölgelerde yer alan farklı üreticiler hakkında daha detaylı bilgi sahibi olunmuştur. Bu üreticilerin politika yapım süreçlerine aktif katılımlarını sağlamak amacıyla, üretici tiplerini daha sistematik bir şekilde belirlemek için araştırmada Weber'in ideal tiplerine referansla beş üretici tipi oluşturulmuştur. Bu tipler, çeper bölgelerdeki üretici çeşitliliğini yansıtmakta ve müşterek bir zeminde buluşmalarını kolaylaştırmak adına önemlidir. Bu ideal tipler şunlardır: Ekolojik Girişimciler, Çeper Bahçıvanları, Nesil Çiftçileri, Diversifikasyon Çiftçileri ve Verim Odaklı Üreticiler. Farklı tip aktörleri ve diğer paydaşları tamamen müşterek bir gıda sistemi alternatifine geçişte, mevcut endüstriyel gıda sisteminden heterojen bir üretici grubu için en yumuşak geçişi sağlamak üzere üç merkezli bir yönetim modeli önerilmektedir. Bu modelde gıdanın kamusal bir mal oluşunun temsilcisi olan devlet, gıdanın özel bir mal oluşunun temsilcisi olan özek sektör ve gıdanın bir müşterek oluşunun temsilcisi olan topluluklar yer alır. Bu model, devletin düzenleyici politikaları ve teşvikleri, özel sektörün yenilikçi gıda üretim teknolojileri ve verimliliği artırma çabaları ile koordine edilerek, müşterekliği ve müşterek ağı daha gerçekçi bir perspektifle yaratmayı hedefler. Topluluklar ise bu modele kolektif eylemler aracılığıyla katkıda bulunur. Toplulukların rolü açısından, çeper bölgelerde fiziksel olarak bir araya gelmenin zorluğu ve dijital platformlarda yaşanabilecek dijital eşitsizlikler göz önünde bulundurulduğunda, başlangıçta bireylerin gıda müşterekliği anlayışını benimsemeleri ve günlük tarımsal üretim pratiklerine bunu yansıtmaları önemlidir. Bu bireysel başlangıçlar, zamanla kolektif pratiklere dönüşebilir ve örgütlenmeler arasında bir ağ oluşturarak büyüyebilir. Bu süreç, bireyselleştirilmiş kolektif eylemlerden başlayarak kolektifleştirilmiş bireysel eyleme dönüşme süreciyle sağlanabilir. Kamu, özel sektör ve devlet işbirliği ile desteklenerek, sürdürülebilir ve etkili bir müşterek gıda yönetim modeli oluşturulabilir. Gıda müşterekleştirme ağları, gıda sisteminin tüm düzeylerinde faaliyet gösteren heterojen gıda ortak varlıklarını sistemik bir alternatife entegre etme fırsatları yaratır ve bu da gıda sisteminin tamamının (yeniden) müşterekleştirilmesi olasılığına işaret eder. Sonuç olarak, çeper bölgelerde gıdayı müşterekleştirmek ve tarımsal üretimin devamlılığını sağlamak için şu adımlar gereklidir: öncelikle üreticilerin dinlenmesi; ardından, mevcut tarımsal üretim pratiklerini sürdürülebilir, temiz ve adil gıda üretimini destekleyecek teşvikler hazırlamak; bu süreçte üreticiler arasındaki iletişimi sağlamak için yeni platformlar yaratmak ve bu platformlar arasında etkileşimi sağlayacak bir ağ kurmak. Bu mikro ölçekli nitel tez çalışması, çeper bölgelerde gıda müştereklerinin destekleyici niteliğini vurgulamaktadır.

Özet (Çeviri)

The origins of food trace back to the emergence of settled agricultural societies, forming the basis for nutrition and economic activities in societies. However, over time, in a world dominated by capitalism, the industrial food system has increasingly commercialized agricultural production. The complete commercialization of food production and farms worldwide has intensified the commoditization of food. This process creates increasing difficulties for farmers engaged in agricultural production. Commodification, privatization and enclosure practices in agricultural production reinforce the tendency to see food only as a commodity, and this process leads to ignoring the rich and diverse meanings of food. This thesis explores the transformative potential of food as a commons by examining food production in Istanbul's peripheral regions. The study focuses on the concept of commons as an alternative to the industrial agricultural production system. Therefore, commons, which offer an alternative to the gradually industrializing agricultural production process, are chosen as the focal point. The thesis addresses the topic within the conceptual framework of food commons, considering both intangible and tangible resources in the food production process. In this context, the preservation and sharing of traditional agricultural knowledge and seeds in agricultural production are crucial. To achieve this, it has attempted to contextualize threats to agricultural production practices, such as the enclosure of agricultural lands, the commercialization of food, and the privatization of traditional agricultural knowledge and seeds, by highlighting the issues they raise and offering suggestions for how to reorganize these practices within the framework of commons. The industrial food system's treatment of food as a commodity rather than a source of life assigns a value to it based on characteristics that can be evaluated and priced in the market, increasing the risk of farmers losing their local and traditional agricultural knowledge and sustainable agricultural methods. Focusing solely on modern agricultural techniques threatens to forget or ignore the valuable knowledge that farmers have developed in ways that are compatible with their local environment. This situation strengthens the perception of food as a competitive good that is owned by individuals or organizations and excludes others, while overshadowing the multidimensional nature of food and its potential to be accepted as a commons. The starting point of the research is food production in Istanbul. It is necessary to evaluate food production comprehensively, from producer motivation to land ownership. The focus has been on agricultural production in peripheral regions, which are subject to various enclosures and privatizations. Istanbul's peripheral regions provide an important context for this study. These regions are selected to understand the key role of agricultural production, the practices of producers that create the possibility of commons, and the challenges they face. Peripheral regions, falling outside rural development supports, are neither entirely rural nor urban, indicating the need for more detailed examination. While the agricultural production process in urban centers involves individual actions evolving into collective efforts, the transition from independent actions to collective efforts in the periphery is more challenging. However, it is still possible to consolidate the understanding of food commons built individually around a common goal and have these individual actions adopted and expanded by the community. Therefore, individual collective actions in the periphery can transform into practices of collectivized individual actions, such as urban gardens or community gardens in urban centers. Unlike consumer-centered approaches, the focus in peripheral regions is on the social relationships and dynamics in the production processes, from field to table. The research question is,“How does the commonification of food in Istanbul's peripheral regions shape the agricultural production activities of producers?”To address this, semi-structured in-depth interviews were conducted with 19 producers, and thematic analysis was used. Conducting face-to-face interviews with producers to understand the production conditions, challenges, and needs of each district and region is crucial for localizing food policies and supporting them at a micro scale. In this study, semi-structured interviews were conducted with 19 producers from various peripheral regions with different motivations and stories, focusing on seed and traditional agricultural knowledge, lasting between 30 to 90 minutes. The socio-demographic characteristics of the 19 interviewees who agreed to participate were examined, showing a geographical distribution in various peripheral regions of Istanbul: two from Arnavutköy, three from Beykoz, two from Büyükçekmece, three from Çatalca, two from Sarıyer, two from Silivri, and five from Şile. Age distribution included eight participants aged 25-39, seven aged 40-59, and four aged over 60. This study examines commons, similarly to Autonomous Marxists, as a social production and extends beyond small-scale groups like urban food producers or cooperatives, aiming to explore what can be done in mid-scale peripheral regions. Expanding the scale from small to medium, the diverse profiles of producers enriched the thesis outcomes. These interviews were conducted face-to-face where possible, or via online platforms when necessary. In addition to the evaluations based on the responses from these producers, the theoretical framework and Weber's ideal type analysis were referenced to systematically understand the producers' relationship with food, creating three ideal types: Ecological Entrepreneurs, Peripheral Gardeners, Generation Farmers, Diversification Farmers, and Yield-Oriented Producers. The analysis identified five main themes: The first theme is the agricultural production stories in the periphery, examining the motivations of producers for coming to these regions. The first theme,“Agricultural Production Stories in the Periphery,”was analyzed through five codes based on the diverse motivations and stories of the producers:“white-collar return to soil,”“family profession,”“motivation for access to clean and healthy food,”“escape from the city center,”and“aim to establish a cooperative/association. ”The second theme focuses on the multiple meanings of food, considering its role as a source of life, commercial value, livelihood, right, and cultural significance. The second one,“Agricultural Production and Challenges,”identified seven codes based on common problems highlighted by the producers:“pressure of urbanization,”“industrial agriculture,”“commercialization,”“costs,”“organization issues,”“marketing of products,”and“local government and state.”These were categorized under two subheadings:“Economic and Structural Issues”and“Organization and Management Issues.”The third theme covers agricultural production and challenges, addressing the issues faced by producers such as construction pressure, logistic costs, and the impact of industrial agriculture on small producers. The third theme,“Potential Commons in Agricultural Production,”aligns with the thesis's conceptual framework to delve deeper into the details. The codes include“(traditional) agricultural knowledge,”“seeds,”and“practices conducted with common motivation.”It involves evaluations from the producers' perspectives, looking at local government incentives and support, and the satisfaction and criticisms of producers. The fourth theme,“Multiple Meanings of Food,”emerged from asking interviewees to define food, with codes such as“commercial,”“livelihood,”“source of life/need,”“right,”and“cultural determinant.”The fifth and final theme is potential commons, investigating the practices of sharing and preserving traditional agricultural knowledge and seeds among producers. This one,“Evaluations from the Producers' Perspective,”was shaped by the producers' demands, examining“existing supports and evaluations”and“the future of the producer.”Through the analysis, more detailed information about different producers in the peripheral regions was obtained. To ensure their active participation in the policy- making processes, five producer types were created in the research, based on Weber's ideal types. These types reflect the diversity of producers in the peripheral regions and are important for facilitating their collaboration on a common ground. These ideal types are: Ecological Entrepreneurs, Peripheral Gardeners, Generational Farmers, Diversified Farmers, and Yield-Oriented Producers. To transition various actors and other stakeholders to a fully common-based food system, a tri-centric management model is proposed. This model aims to ensure the smoothest transition for a heterogeneous group of producers from the current industrial food system. It includes the state representing food as a public good, the private sector representing food as a private good, and communities representing food as a commons. This model seeks to create commons and a common network more realistically, coordinated by the state's regulatory policies and incentives, the private sector's innovative food production technologies and efficiency efforts, and the collective actions of communities. The role of communities is crucial, considering the difficulty of physical gatherings in peripheral regions and potential digital inequalities on digital platforms. Initially, it is essential for individuals to adopt the understanding of food commons and reflect this in their daily agricultural practices. These individual beginnings can gradually transform into collective practices and grow by forming networks among organizations. This process can be facilitated by starting with individualized collective actions and evolving into collectivized individual actions. With support from the public sector, private sector, and the government, a sustainable and effective commons-based food management model can be established. Food commons networks offer opportunities to integrate heterogeneous food commons operating at all levels of the food system into a systemic alternative, indicating the potential for the re-commonification of the entire food system. In conclusion, to commonify food in peripheral regions and ensure the continuity of agricultural production, the following steps are necessary: first, listening to the producers; second, preparing incentives to support sustainable, clean, and fair food production practices; third, creating new platforms to establish communication among producers during this process; and finally, establishing a network to ensure interaction among these platforms. This micro-scale qualitative thesis emphasizes the supportive nature of food commons in peripheral regions.

Benzer Tezler

Tez No
516340
İstanbul'un çeperinde gençlik politikaları: Parti teşkilatları, belediyeler ve gençliğin mobilizasyonu
Youth and politics in the periphery of Istanbul: Party organizations, municipalities and the mobilition of youth
ABDULLAH ŞENASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Siyasal Bilimler Marmara Üniversitesi
Yerel Yönetimler Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ OSMAN SAVAŞKAN
Tez No
451632
Küresel kent olma sürecinde İstanbul'un çeperinde büyüme odaklı müdahaleler: Tekirdağ örneği
Growth focused interventions at the edge of Istanbul during the process of being a global city: The case of Tekirdağ
ŞEFİKA AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Siyasal Bilimler İstanbul Üniversitesi
Sosyoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MURAT ŞENTÜRK
Tez No
817218
Büyük emlak projelerinin yakın çevreleri üzerinde oluşturduğu dönüşüm baskıları: Ziya Gökalp mahallesi (Ayazma)
The pressures of transformation of big real estate projects on their immediate surroundings: The case of Ziya Gökalp neighborhood (Ayazma)
ELİF FEYZA UĞUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Şehircilik ve Bölge Planlama Yıldız Teknik Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TOLGA İSLAM
Tez No
90648
The roles of çiftliks on the formation of the metropolitan fringe in the expansion of Istanbul metropolitan area
İstanbul metropoliten alanının yayılma sürecinde metropoliten çeperin yapılanmasında çiftliklerin rolü
HATİCE KURTULUŞ
Doktora
İngilizce
1999
Şehircilik ve Bölge Planlama Orta Doğu Teknik Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLHAN TEKELİ
Tez No
481964
Suits every pocket, suits every habitus?: Ethnography of a private university in the social/spatial periphery of İstanbul
Her keseye, her habitus'a uygun (mu?): İstanbul'un toplumsal-mekansal çeperinde bir özel üniversitenin etnografisi
CEREN GÜLBUDAK
Yüksek Lisans
İngilizce
2017
Antropoloji Koç Üniversitesi
Karşılaştırmalı Tarih ve Toplum Araştırmaları Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ERDEM YÖRÜK

Geri Dön