Artificial intelligence and the transformation of employment in Türkiye
Yapay zeka ve Türkiye'de istihdamın dönüşümü
- Tez No: 946132
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET FATİH AYSAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Sosyoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 152
Özet
Yapay zekâ (YZ) teknolojileri, günümüzde yalnızca teknik bir gelişme alanı olarak değil, aynı zamanda sosyoekonomik yapıları dönüştüren kapsamlı bir paradigma değişimi olarak değerlendirilmektedir. Bu dönüşüm, özellikle istihdam yapıları üzerinde derin ve çok katmanlı etkiler yaratmakta; meslek tanımlarından beceri gerekliliklerine, eğitim sisteminden politika tasarımına kadar geniş bir yelpazeyi etkilemektedir. Ancak literatürde YZ-istihdam ilişkisine dair çalışmalar büyük ölçüde teknik disiplinlerce şekillendirilmekte olup, sosyolojik perspektiflerden yürütülen ampirik araştırmalar özellikle Türkiye bağlamında oldukça sınırlı kalmaktadır. Söz konusu boşluğu gidermeyi hedefleyen bu tez, YZ teknolojilerinin Türkiye'deki istihdam yapıları üzerindeki etkilerini sosyolojik bir perspektifle ve çok boyutlu bir yaklaşımla incelemektedir. Araştırma kapsamında, sosyal bilimler, eğitim bilimleri, mühendislik ve iletişim gibi farklı disiplinlerden akademisyenlerle; sağlık, finans, güvenlik, yazılım, telekomünikasyon ve yaratıcı endüstriler başta olmak üzere çeşitli sektörlerden profesyonellerle yarı yapılandırılmış derinlemesine mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Elde edilen nitel veriler, tematik analiz yöntemiyle altı ana tema altında sistematik biçimde değerlendirilmiştir. Çalışmanın bulguları, YZ teknolojilerinin istihdam süreçlerinde dönüştürücü rol üstlendiğini, özellikle nitelikli işgücüne olan talebi artırdığını ve yeni meslek alanlarının ortaya çıkmasına zemin hazırladığını ortaya koymaktadır. Bununla birlikte, düşük vasıflı çalışanların maruz kaldığı dışlanma riski, eğitim sisteminin uyum kapasitesine dair sınırlılıklar, sektörel eşitsizlikler ve kurumsal adaptasyon eksiklikleri önemli kırılganlık alanları olarak öne çıkmaktadır. Bulgular ayrıca, YZ temelli dönüşümün yalnızca teknolojik değil; aynı zamanda sosyal, ekonomik ve kurumsal düzlemlerde stratejik yönetişim gerektiren çok katmanlı bir süreç olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda çalışma hem mevcut risk alanlarına hem de geleceğe yönelik fırsatlara ışık tutarak, politika yapıcılar, kurumlar ve araştırmacılar için yol gösterici öneriler sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
Artificial intelligence (AI) technologies are increasingly regarded not merely as a field of technical advancement but as a comprehensive paradigm shift that is reshaping socio-economic structures. This transformation has profound and multilayered effects on employment structures, ranging from job definitions and skill requirements to the education system and policy design. However, the existing literature on the relationship between AI and employment is predominantly shaped by technical disciplines, while empirically grounded studies from sociological perspectives, particularly in the context of Türkiye, remain notably limited. Aiming to fill this gap, this thesis examines the impact of AI technologies on employment structures in Türkiye through a sociological lens and a multidimensional framework. In this context, semi-structured in-depth interviews were conducted with academics from diverse disciplines such as social sciences, education, engineering, and communication, as well as with professionals from key sectors including healthcare, finance, security, software, telecommunications, and the creative industries. The qualitative data obtained were systematically evaluated using thematic analysis under six main themes. The findings reveal that AI plays a transformative role in employment processes by increasing demand for skilled labour and paving the way for new occupational domains. However, they also highlight critical vulnerabilities such as the exclusion risks faced by low-skilled workers, limitations in the adaptability of the education system, sectoral inequalities, and institutional deficiencies. Moreover, the AI-driven transformation is shown to require strategic governance not only on a technological level but also across social, economic, and institutional dimensions. Accordingly, this study offers a comprehensive and critical assessment of Türkiye's employment structure in the age of AI, while providing strategic recommendations for policymakers, institutions, and researchers.
Benzer Tezler
- The impact of artificial intelligence applications on the transformation of the fashion industry
Yapay zeka uygulamalarının moda endüstrisinin dönüşümüne etkisi
FUNDA SEÇAL KAYAOĞLU
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
Güzel Sanatlarİzmir Ekonomi ÜniversitesiGüzel Sanatlar Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ARZU VURUŞKAN GÜNDOĞAN
- Exploring incubation and acceleration practices in Turkey: A fuzzy set QCA approach
Türkiye'deki kuluçka merkezleri ve hızlandırıcıların pratiklerinin araştırılması: Bulanık set kalitatif karşılaştırmalı analiz yaklaşımı
OĞUZ YÜCEL
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
İşletmeİstanbul Teknik Üniversitesiİşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ERÇEK
- Sanayi 4.0 ve istihdam üzerindeki etkileri
Industry 4.0 and its effects on employment
SONGÜL ÇAKMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Gedik Üniversitesiİşletme Yönetimi Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÜMİT BOZOKLU
- Sanal ve artırılmış gerçeklik teknolojisinin yatırım ve işletme maliyetine etkisi. Talaşlı imalat yatırımı üzerine uygulama örneği
The effect of virtual and augmented reality technology on investment and operating cost. Application example on machining investment
İBRAHİM MURAD
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
İşletmeİstanbul Teknik Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİHAN YILDIRIM
- Bankacılık ve finans alanında dijital dönüşümün iş ilanlarına etkisinin araştırılması
Investigating the effects of digital transformation on job postings i̇n banking and finance
KEZİBAN KÜKMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
BankacılıkSüleyman Demirel ÜniversitesiBankacılık ve Finans Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ OZAN ÖZDEMİR