Aşık ve Bahşı gelenekleri üzerine mukayeseli bir inceleme
A Comparative study on the traditions 'Ashyk' and 'Bakhshy'
- Tez No: 94669
- Danışmanlar: PROF.DR. HASAN ÖZDEMİR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2000
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 331
Özet
328 ÖZET Günümüze gelene kadar Türkler sayısız göçler, büyük istilalar görmesine, muhtelif devletler halinde yaşamış olmalarına rağmen hangi sistemde, hangi coğrafyada olursa olsun karşılaştıkları yabancı kültürler içinde eriyip yok olmamışlardır. Buna karşılık o kültürlerle beslenerek daha da zengin bir kültüre sahip olmuşlardır. Muhtelif din, rejim, tarih, coğrafya ve diğer sınırlar onlardaki bir millet olma şuurunu yok etmemiştir. Türklerin kültürel değerlerinin başında gelen ozan- bahşı geleneğinin rolü büyük olduğu şüphesizdir. Türkler tarihleri boyunca farklı muhitlere yayılmışlar, fakat beraberlerinde bu geleneklerini de götürmüşlerdir, bunları yeni coğrafyalara, yeni kültürlere tatbik etmişlerdir. Bundan dolayı geniş bir coğrafyada bir Nasrettin Hoca fıkrasına,“Dede Korkut”,“Köroğlu”,“Şahsenem ile Garip”,“Aslı ile Kerem”ve diğer halk hikyâyeleriyle karşılaşmak mümkündür. Bunun yanı sıra farklı muhit ve zamanlarda yetişen âşıkların ve bahşıların arasında bulunan duygulanndaki müştereklik, vezin, biçim ve konularındaki, ifadelerindeki ortak noktalar kültürleri siyasi sınırlarla sınırlı görmek isteyenler için şaşırtıcı olsa gerek. Bu iki geleneğin kökeninin ozanlık geleneğinden kaynaklandığı birçok bilim adamının paylaştığı bir görüştür. Bilindiği gibi bugünkü Türkmenistan coğrafyasında yaşayan Türkmenler ile Anadolu'da yaşayan Türkmenler aynı Oğuz boylarıdır. Ancak zaman ve mekan faktörleri sonucu genelde farklı tarihsel, sosyal, kültürel ve siyasal gelişmeler göstermişlerdir. Bütün bu farklı gelişmelere rağmen her iki toplumun ortak kültür değerleri diyebileceğimiz kültürel değerleri muhafaza ettikleri de bir vakadır. Buna en iyi örnek âşıklık ve bahşılık gelenekleri gösterilebilir. Bu çalışmada aynı kültürel zeminlerden kaynaklanan âşıklık ve bahşılık gelenekleri üzerine bugüne kadar yapılan araştırmalar değerlendirilerek, âşıklık ve bahşılık gelenekleri mukayese edilerek ortakla farklı yönleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde ozan, âşık ve bahşı terimlerinin Türkçe'deki ve Türkmence'deki birden fazla anlamı karşılayışı göz önünde bulundurularak ve“ozan”,“âşık”ve“bahşı”terimlerin edebî ve tarihî değerlerini göz önünde bulundurarak yapılan çalışmalar ve bu çalışmaların sonuçlan ele alınmış ve329 değerlendirilmiştir. Girişte âşıklık ve bahşılık gelenekleri ile ilgili yapılan araştırmalar ve incelemeler ana hatlarıyla tanıtılmıştır. Aym zamanda araştırmaların genel bir değerlendirilmesi de yapılmıştır. Çalışmanın birinci bölümünde âşıkların yetiştiği ve sosyo-kültürel şartları, geleneksel eğitimleri, yaşadıkları yüzyıllara göre tasnifleri, âşık geleneğinin özellikleri ve yaygın olduğu alan, âşık şiiri ve biçimsel özellikleri, âşık şiirinin muhtevası ile Halk hikâyeleri ve âşık hikâyeciliği münasebeti açılarından ele alınarak incelenmiştir. Hitap ettikleri dinleyiciler ile onların icra ortamındaki tutum ve davranışları değerlendirilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde bahşılarm yetiştiği toplumsal katmanlara göre gruplandınlması, toplumsal statüleri, geleneksel ve okul eğitimleri, kronojik tasnifleri, bahşılarm geleneksel özellikleri, geleneğin yaygın olduğu alanı, Halk aydımlannın biçimsel özellikleri, muhtevaları ile Türkmen destan geleneği ve geleneğin aktif taşıyıcıları olan bahşılarm bu rolleri incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde âşıklık ve bahşılık geleneklerinin yetiştikleri toplumsal katmanları, geleneksel eğitimleri, onlara has geleneksel özellikler, geleneklerin yaygın olduğu alanlar, icra ettikleri şiirlerin biçimsel özellikleri, şiirlerin muhtevaları, anlattıkları halk hikâyeleri açısından karşılaştırılarak, ortak ve farklı yönleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın“Sonuç”bölümünde âşıklık ve bahşılık gelenekleri üzerine yaptığımız mukayese sonucunda tespit edilen bulgular değerlendirilmiştir.“Bibliyografya”da doğrudan yararlandığımız ve müracaat ettiğimiz eserlere yer verilmiştir. Türk-Türkmen Kültür köprüsünün daha da sağlam ve sıcak olması için ortak edebiyatımızı ve tarihimizin öğrenilmesinde bunun gibi çalışmaların yapılmasının önemini burada belirtmemiz gerekir.
Özet (Çeviri)
330 SUMMARY Despite the fact that Turks have suffered numerous immigrations, huge invasions, and lived in the form of various states up to now, they have not been assimilated and disappeared within foreign cultures encountered in whatever geography. On the contrary, they have been fed with such cultures and had a rather richest culture. Various religions, regimes, history, geography and other borders could not cease to exist their sense of being a nation. Of course the tradition of“Ozan-Bakhshy”(singer) one of the major cultural values of Turks, has played significant role for this purpose. Throughout their history Turks have spread over different locations, but they have also carried with them their traditions, and they have implemented them to the new geographies, new cultures. Therefore, it is possible to come across at a board geography with an anecdote of Nasrettin Hodja,“Dede Korkut”,“Kouroğlu”“Shahsenem-Garyp”,“Asly-Kerem”as well as other folk stories. Besides, emotion which is common among“Ashyk-Bakhshy”(singer) who lived in different locations and at different times, common points in their meter, style and subjects, expressions might be astonishing for those who want to see cultures to be confined into the political borders. That the origin of the said two tradition has been emerged from the tradition of profession of“Ozan”is an opinion which has been shared by a lot of scholars. As it was known, Turkmens who have been living in the territorial geography of Turkmenistan and those who have been living in Anatolia are the same Oğuz Tribes. However, as a result of time and location factors, they have presented in general different historical, social, cultural and political developments. Despite of all of these different developments, it is a fact that the cultural values, which we may call tern as common cultural values of the two communities, have been preserved by them. The best example that we may show for such preservation is the traditions of“ Ashyk”and“Bakhshy”. In this study, researches which have been carried out until now about traditions of“Ashyk”and“Bakhshy”emerging from the same cultural backgrounds, and traditions of“Ashyk”and“Bakhshy”have been compared, and accordingly we have tried to reveal their common and different aspects. At the introductory part of this Study, works carried out by considering that terms of“Ozan”,“Ashyk”and“Bakhshy”correspond to several meanings both in Turkish and Turkmen language, and taking into consideration literary and historical values of“Ozan”,“Ashyk”and“Bakhshy”, and results of these works have been dealt with and evaluated. Studies and investigations which had been carried out in relation with traditions of“Ashyk”and“Bakhshy”have been outlined in the introductory part of this Study. And at the same time a general evaluation of these investigations has been also made. In the first part of this Study, work and investigation have been made in terms of social-cultural conditions where“Ashyk”have been brought up, their traditional educations, their classification according to their centuries in which they lived,331 features of the traditions“ Ashyk”and the field in which it is widespread, poetry of“Ashyk”and its formal features, content of poetry of“Ashyk”and folk stories and“Ashyk”story writing. Listeners to whom they addressed and their action and behaviors in the ambient of execution have been evaluated. In the second part of this Study we have tried to examine grouping of“Bakhshy”according to their social levels, their social status, their traditional and school education, their chronological classifications, traditional features of“Bakhshy”, the field in which tradition is widespread, formal features of public intellectuals, their contents and Turkmen's legend tradition and this roles of“Bakhshy”who is an active carrier of such tradition. In the third part of the Study, social levels wherein the profession of“Ashyk”and“Bakhshy”tradition grown up, their traditional training, traditional features specific to them, field in which traditions are widespread, formal features of poetry executed by them, contents of poetries have been compared in terms of folk stories narrated by them, and common and different aspects have been tried to be described. In the“Conclusion”part of the Study, findings which have been determined as a result of comparison conducted by ourselves on the profession of“Ashyk”and“Bakhshy”traditions have been evaluated. Works from which we have benefited and to which we have referred directly are included in the“Bibliography”. We would like to emphasize herein that performance of such kind of Studies is important in learning our common literature and history in order to ensure that Turk- Turkmen Cultural Bridge be much more strong and hot.
Benzer Tezler
- İzmir'de yaşayan aşıklardan derlenen halk hikayeleri üzerine bir araştırma
A research on the minstrel stories collected from the minstrels living in İzmir
AHMET SAÇKESEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Halk Bilimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. METİN EKİCİ
- Osmaniye'deki âşıklık geleneği ile Türkmenistan'daki bahşılık geleneği hakkında bir araştırma: Aşık Karayiğit Osman örneği
A study on minstrel poet in osmaniye and baksi tradition in Turkmenistan: Aşik Karayiğit osman
OSMAN ÖZKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Halk Bilimi (Folklor)Ege ÜniversitesiTürk Dünyası Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİKRET TÜRKMEN
- Âşık İkrârî'nin hayatı, sanatı ve şiirleri üzerine bir inceleme
An analysis on Aşik Ikrârî's life, art and poems
MUSTAFA SEÇİM
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER SARAÇ
- Anadolu sahası âşık edebiyatında milliyetçilik
Nationalism in minstrel literature of Anatolian field
HAKAN ALBAYRAK
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BAYRAM DURBİLMEZ
- Âşık Özemir'in (Ali Yenmez) hayatı sanatı ve şiirleri üzerine bir inceleme
Âşik Özemi̇r / his life, art and poems
OĞUZHAN UTKU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Halk Bilimi (Folklor)Niğde ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NAMIK ASLAN