Engelliler açısından erişilebilirlik politikaları ve uygulamaları: Karayolu yolcu taşımacılığı örneği (Türkiye ve İskoçya incelemesi)
Accessibility policies and practices for persons with disabilities: The case of road passenger transportation (A comparative study of Turkey and Scotland)
- Tez No: 946698
- Danışmanlar: PROF. DR. SEDAT MURAT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri, Labour Economics and Industrial Relations
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 356
Özet
Bu çalışma, engelli bireylerin toplumsal yaşama tam, etkin ve eşit katılımının sağlanmasında belirleyici bir unsur olan erişilebilirlik politikalarını ve uygulamalarını ele almaktadır. Araştırma, bu konuyu karayolu yolcu taşımacılığı sektörü bağlamında incelemekte; bu kapsamda şehir içi toplu taşıma sistemleri (belediye ve özel halk otobüsleri), şehirlerarası otobüs işletmeciliği, taksi hizmetleri ile bu hizmetlerin sunulduğu durak ve terminal gibi altyapı unsurlarını Türkiye ve İskoçya örnekleri üzerinden karşılaştırmalı bir yaklaşımla analiz etmektedir. Araştırma kapsamında erişilebilirlik, yalnızca fiziksel çevreye ilişkin bir düzenleme olarak değil, aynı zamanda insan hakları, sosyal adalet ve kapsayıcılık ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Çalışmanın kuramsal çerçevesi, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi ve Dünya Sağlık Örgütü'nün Engellilik ve İşlevsellik Sınıflandırması gibi uluslararası standartlara dayandırılmış; bu doğrultuda, engelli bireylerin bağımsız hareketliliğini destekleyen yasal, yönetsel ve toplumsal faktörler detaylı biçimde analiz edilmiştir. İskoçya'da uygulanan Equality Act 2010 ve Transport (Scotland) Act 2019 gibi yasal düzenlemeler, erişilebilir ulaşım hizmetlerinin kapsamlı biçimde yapılandırılmasını mümkün kılarken; Türkiye'de 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun erişilebilirliğe ilişkin temel çerçeveyi sunmakta, ancak uygulamada denetim, yaptırım ve kurumsal kapasite açısından çeşitli sınırlılıklar ortaya çıkmaktadır. Her iki ülkenin erişilebilirlik yaklaşımları; hukuki altyapı, denetim mekanizmaları, toplumsal farkındalık ve kültürel dönüşüm düzeyleri bakımından karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Araştırma bulguları, erişilebilirliğin yalnızca araç içi düzenlemeler, rampalar, sesli-görsel uyarı sistemleri, durak ve terminal tasarımları gibi teknik ya da fiziki düzenlemelerle değil, aynı zamanda toplumsal bilinç, zihinsel dönüşüm ve kurumsal işleyişle birlikte düşünülmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Bu çerçevede, Türkiye için erişilebilir ulaşımın geliştirilmesine yönelik mevzuatın güçlendirilmesi, denetim süreçlerinin etkinleştirilmesi, geri bildirim mekanizmalarının yaygınlaştırılması ve personel eğitiminin sistematik hâle getirilmesi gibi politika önerileri sunulmuştur. Sonuç olarak bu tez, erişilebilir ulaşımın, engelli bireylerin hak temelli katılımı kadar toplumun tüm kesimleri için daha adil, sürdürülebilir ve kapsayıcı bir yaşam alanı inşa edilmesinde kritik bir araç olduğunu vurgulamaktadır. İskoçya ve Türkiye örnekleri üzerinden yapılan bu karşılaştırmalı değerlendirme, yalnızca mevcut durumun tespitini değil, aynı zamanda erişilebilir ulaşımın toplumsal bütünleşme açısından taşıdığı rolü yeniden düşünmeye yönelik önemli katkılar sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study addresses accessibility policies and practices, a decisive factor in ensuring the full, effective, and equal participation of individuals with disabilities in social life. The research examines this issue within the context of the road passenger transport sector, analyzing urban public transport systems (municipal and private public buses), intercity coach services, taxi services, and related infrastructure such as stops and terminals through a comparative approach based on the cases of Türkiye and Scotland. Within the scope of the research, accessibility is evaluated not only as a regulation concerning the physical environment but also within the framework of human rights, social justice, and inclusivity principles. The theoretical framework of the study is based on international standards such as the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD) and the World Health Organization's International Classification of Functioning, Disability and Health (ICF). Accordingly, the legal, administrative, and social factors that support the independent mobility of individuals with disabilities have been analyzed in detail. While legal regulations in Scotland, such as the Equality Act 2010 and the Transport (Scotland) Act 2019, enable the comprehensive structuring of accessible transport services, in Türkiye, Law No. 5378 on Persons with Disabilities provides the basic framework for accessibility, yet various limitations emerge in practice regarding inspection, enforcement, and institutional capacity. The accessibility approaches of both countries have been comparatively examined in terms of their legal infrastructure, inspection mechanisms, social awareness, and levels of cultural transformation. The research findings reveal that accessibility should not be considered merely through technical or physical arrangements such as in-vehicle designs, ramps, audio-visual announcement systems, and the design of stops and terminals, but must also be addressed in conjunction with social consciousness, attitudinal change, and institutional functioning. In this context, policy recommendations for Türkiye have been presented, such as strengthening legislation for accessible transport, enhancing inspection processes, expanding feedback mechanisms, and systematizing staff training. In conclusion, this thesis emphasizes that accessible transport is a critical tool not only for the rights-based participation of individuals with disabilities but also for building a more just, sustainable, and inclusive living space for all segments of society. This comparative assessment, based on the cases of Scotland and Türkiye, not only identifies the current situation but also offers significant contributions towards rethinking the role of accessible transport in terms of social integration.
Benzer Tezler
- Sosyal politikalarda yeni yaklaşım, yöntem ve kentsel uygulamaların geliştirilmesi: Bir sosyal inovasyon örneği olarak 'Şeker hayat'
Development of new approach, method and urban practices in social policies: 'Seker hayat' as a social innovation case study
AYSU UZSAYILIR KARA
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Sosyal Hizmetlerİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜZİN BAYCAN
- Evidence-based analysis of Türkiye's energy efficiency obligation scheme: sectoral applications, energy poverty, flexibility options and policy implications
Türkiye enerji verimliliği yükümlülükleri sisteminin kanita dayali analizi: sektörel uygulamalar, enerji yoksulluğu, esneklik seçenekleri ve politika çikarimlari
RABİA CİN
Doktora
İngilizce
2025
Enerjiİstanbul Teknik ÜniversitesiEnerji Bilim ve Teknoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SERMİN ONAYGİL
- Tekerlekli sandalye kullanan engellilerin kentsel mekânları kullanım olanaklarının irdelenmesi; Özgürlük Parkı örneği, Kadıköy-İstanbul
Studying the use of urban spaces by disabled people using a wheelchair facilities: in the example of Özgurluk Park/ in Kadikoy county-of Istanbul province
SİBEL KURŞUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Peyzaj MimarlığıBartın ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEBAHAT AÇIKSÖZ
- Yükseköğretim kurumlarının engellilerin erişebilirliği açısından incelenmesi: Nişantaşı Üniversitesi örneği
A study of accessibility at higher education institutions: Nisantasi University case
CAHİT YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mühendislik BilimleriÜsküdar Üniversitesiİş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
DR. ENİS BALKAN
- Ankara Atatürk Bulvarı ve çevresinde görme engelli bireylerin kent ve sosyal çevreye erişebilirliği
Accessibility of the visually impaired individuals to the urban and social environment in Ankara Atatürk Boulevard and around
ÇAĞLA DALKIRAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Kamu YönetimiAnkara ÜniversitesiSosyal Çevre Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SERPİL AYGÜN CENGİZ