Ondokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı İmparatorluğu'nda iktisadi ve sosyal dönüşüm
Economic and social transformation in the Ottoman Empire during the second half of the nineteenth century
- Tez No: 94765
- Danışmanlar: PROF. DR. ERGUN TÜRKCAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2000
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 323
Özet
ÖZET Bu çalışma Osmanlı ekonomisinde 19. yüzyılda kapitalist Avrupa ekonomileri ile yoğunlaşan iktisadi ilişkiler sonucu, etkileri özellikle 1850'lerden itibaren hissedilen iktisadi ve sosyal değişimin izini sürmeyi hedeflemektedir. 19. yüzyıl başlarında Levant-Avrupa ticaret ağlarında yaşanan değişmeler, erken sanayileşen İngiltere'nin dünya pazarlarını ele geçirmeye başlaması, 1838 Osmanlı-İngiliz ve diğer Ticaret Antlaşmalarının etkileri, uluslararası ticarette buharlı gemiler ile taşımacılığın yaygınlaşması gibi bir dizi faktör sözkonusu iktisadi değişikliğe giden yolu hazırlamıştır. Yüzyıl içinde Osmanlı tarım ve sanayii sektörlerinde daha önce görülmeyen üretim ilişkileri ortaya çıktı. Yüzyıl içindeki düzenlemelerle tarımda özel mülkiyet ilişkileri gündeme geldi. Tarımda dünya piyasaları için üretim yapmak önem kazandı; geleneksel tarımsal ihraç ürünlerinin miktar ve kaliteleri arttı. Sanayide ise lonca geleneği eski önemini kaybetti. Yüzyıl ortasında devletin başarısız olan bir sanayileşme hamlesi görüldü ve daha sonraları özel sanayii atölye-fabrika tipi imalat ile yükseldi. Ancak yine de belirgin bir sanayi sektöründen bahsetmek mümkün değildi. Yüzyıl sonunda Osmanlı İmparatorluğu tarımsal ürünler ve hammadde ihracatçısı ve mamul mallar ithalatçısı olarak dünya ekonomisi içindeki yerini almıştı. Ekonomik değişim sosyal değişmeyi de beraberinde getirdi ve nüfusun belirli kesimleri için yaşayış tarzlarında ve tüketim alışkanlıklarında değişiklikler ortaya çıktı. Nüfusun Müslüman ve gayrimüslim kesimi arasındaki ekonomik fark ikinci grup lehine olmak üzere yüzyıl içinde giderek açıldı. Avrupa piyasaları ile daha kolay bağlantı kurabilen ve gerektiğinde yabancı bir devletin 260korumasına giren yerli gayrimüslimler, Osmanlı ekonomisinin dünya ekonomisi ile bütünleşmesi sürecinde ekonomik hayata kolaylıkla katılırken, Müslüman-Türk unsur için aynı olgu aynı kolaylıkla meydana gelmedi. Ekonomik değişme üzerinde coğrafya, ulaşım, haberleşme ve nüfus yapısı gibi unsurlar ve bunların bölgesel farklılıkları da belirleyici rol oynadı. Çalışmada bu genel patemler, dönemin İngiliz Konsolosluk raporları olan Parliamentary Papers, Accounts and Papers (1839-1914), Commercial Reports from Consular Offices in Turke/de yer alan bilgilere başvurulmak suretiyle izlenmeye çalışılmıştır. Birinci bölüm Anadolu'nun döneme ilişkin coğrafya, ulaşım-haberleşme imkanları ve nüfus bilgilerine ayrılmıştır. İkinci bölümde 1838 Ticaret Antlaşması'nın yürürlüğe girmesinin ve buharlı gemiler ile taşımacılığın bütün dünyada olduğu gibi Osmanlı sularında da yaygınlaşmasının etkileri ele alınmaktadır. Bu iki olgunun etkileri Anadolu'nun liman kentlerinin ticaret hacmini önemli ölçüde artırmış ve limanlardan başlayarak iç kesimlerdeki şehirlere yeni tüketim ve üretim patemleri getirmiştir. Limanların buharlı ve yelkenli gemi trafikleri hakkında ayrıntılı ve geniş tabloların yanısıra liman kentlerinin yüzyıl içindeki yükseliş hikayeleri de bu bölümde yer almaktadır. Üçüncü bölüm tarım sektöründeki değişmelere ayrılmıştır. Bölümde yüzyıl içinde tarım sektöründeki değişmeler ve tarım politikalarından bahsedilmektedir. Ancak esas vurgu tarımda makineleşme üzerindedir ve ayrıntılı bir şekilde ele alınmaktadır. Dördüncü bölüm ise benzer şekilde sanayi sektöründeki değişmeleri ve politikaları ele almaktadır. Burada Osmanlı“imalat”sektörünün çöküp çökmediği konusunda literatürde 261süregelen iddialar konsolosluk raporlarında çeşitli“üretim biçimleri”hakkındaki bilgilerle değerlendirilmekte, ayrıca devlet 'sanayii ve politikaları ile özel sanayii tesisleri hakkında bilgiler yer almaktadır. Özel sanayii konusunda literatürde fazla vurgulanmayan, dönemin İstanbul ve İzmir gibi büyük merkezleri dışındaki Anadolusunun sanayi tesisleri hakkında da ayrıntılı bilgiler mevcuttur. 262
Özet (Çeviri)
ABSTRACT This study aims at following the track of the transformation in Ottoman economy in the nineteenth century, whose effects was felt especially after 1850s as a result of growing economic relationship with the capitalist European economies. A series of factors in the beginning of the nineteenth century, like the changes in Levant-Europe trade networks, the effects of 1838 Ottoman-English and other Commercial Treaties and the spread of steam navigation in international trade, paved the way for the mentioned transformation. During the course of the century, production relations in Ottoman agricultural and industrial sectors, which had never seen before, came on the scene. In agricultural sector, production for world markets gained importance; the quantity and the quality of the traditional agricultural export products increased. Private ownership relations in agriculture were put on the agenda. In manufacturing sector, the guild tradition lost its former importance. In mid- century, an attempt by the state for industrialisation failed. In time, private industry rose with workshop-factory type production. However, it was not yet possible to speak about a precise industrial sector. At the end of the century, the Ottoman Empire had taken its place within the world economy as an exporter of agricultural products and raw materials and as an importer of manufactured goods. Economic change brought with it social changes; changes in living styles and consumption habits appeared for particular components of the population. The economic difference between the Muslim and non-Muslim components of the population gradually widened in favour of 263the second group during the course of the century. The native non-Muslims, who were able to contact with European markets more easily and who could come under the protection of a European state when needed, participated in the economic life during the process of integration of Ottoman economy. However, the same thing did not happened for the Muslim-Turkish component that easily. Geography, transportation and communication opportunities, population structure, and their regional differences too, played a determining role on the economic transformation. In the study, these general patterns are attempted to be observed in the light of the English Consular Reports of the period, Parliamentary Papers, Accounts and Papers (1839-1914), Commercial Reports from Consular Offices in Turkey. The first chapter is about the geographical and population structure of and the transportation and communication developments in Anatolia of the period. The second chapter deals with the effects of the coming in force of 1838 Commercial Treaty and the prevalence of steam navigation in Ottoman waters like it did in all over the world. The effects of these two factors increased the volume of trade of the Anatolian port cities in a considerable way. Following the port cities, the cities of interior regions encountered with new patterns of consumption and production. Besides the detailed and comprehensive tables for trade and for the traffic of steam and sail ships of the ports, the story of the rise of the port cities is also presented here. The third chapter is about changes and policies in the agricultural sector during the century. However, the main stress is on mechanisation in 264agriculture and is treated in a detailed way. In a similar way, the fourth chapter deals with the changes and policies in the industrial sector. Here, the arguments which have been going on in secondary literature on the question of whether the Ottoman“manufacturing”sector collapsed is evaluated with the data in the Consular Reports on various“production types”. In addition, information on state industry and policies, and private industry is given. Detailed information on industrial establishments of Anatolia of the period, other than big centres like İstanbul and İzmir, which is not mentioned much in the secondary literature is also presented. 265
Benzer Tezler
- The Armenian community in the nineteenth century Ottoman Empire: Social transformations and the Düzoğlu family
Ondokuzuncu yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda Ermeni cemaati: Toplumsal dönüşümler ve Düzoğlu ailesi
BAŞAK YAĞMUR KARACA
- The origins of conservatism in the nineteenth century Ottoman Empire: Social and political thought of Ziya Paşa
Ondokuzuncu yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu?nda muhafazakârlığın kökenleri: Ziya Paşa?nın toplumsal ve siyasal düşünceleri
FERHAT MEŞHUR
Yüksek Lisans
İngilizce
2010
Sosyolojiİstanbul Bilgi ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. METE TUNÇAY
- The Politics of Punishment, Urbanization, and Izmir Prison in the Late Ottoman Empire
Son Dönem Osmanlı İmparatorluğu'nda Ceza İnfaz Politikaları, Kentleşme ve İzmir Hapishanesi
UFUK ADAK
Doktora
İngilizce
2015
TarihUniversity of CincinnatiSosyal Bilimler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ELIZABETH B. FRIERSON
- Koruma yöntemi olarak yeniden yapım kavramının incelenmesi: 'İstanbul örnekleri'
Analysis about reconstruction concept in terms of architectural conservation: Istanbul cases
EREN OKAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. K. KUTGÜN EYÜPGİLLER
- Réécrire Molière en Turquie à l'Âge des réformes: Seconde moitié du XIXe siècle
Reformlar Çağında Türkiye'de Molière'in yeniden yazımı: 19. yüzyılın ikinci yarısı
ÇİĞDEM KURT WILLIAMS
Doktora
Fransızca
2015
Karşılaştırmalı EdebiyatYıldız Teknik ÜniversitesiBatı Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞE BANU KARADAĞ
PROF. DR. GUY DUCREY