İmar planlamada sokak tasarımının sorunları ve olanakları
Problems and possibilities of street design in urban planning
- Tez No: 947717
- Danışmanlar: DOÇ. DR. YENER BAŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: İmar Planlama, Sokak Tasarımı, Temel Tasarım, Kentsel Tasarım, Urban Planning, Street Design, Basic Design, Urban Design
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mersin Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 176
Özet
Sokaklar, mekânsal sürekliliği sağlayarak mahalle ölçeğinden kent ölçeğine uzanan kentsel sistemlerin entegrasyonuna katkıda bulunan temel morfolojik birimlerdir. Mikro ölçekte ise, sosyal etkileşimlerin ve kamusal yaşamın fiziksel mekânda karşılık bulduğu bir bağlamdır. Bu anlamda sokaklar, yalnızca işlevsel bir ulaşım koridoru olmaktan öte, fiziksel yapılarıyla tarihsel, kültürel ve toplumsal bir hafızanın taşıyıcısıdır. Sokakların genişlikleri, yönelimleri, çevre yapılarla kurdukları ilişkiler ve hareketlilik kurguları gibi fiziksel özellikler, geçmişten günümüze kentsel kimliğin sürekliliğini sağlayan somut göstergeler olarak işlev görmektedir. Yıkılmadan günümüze kadar gelen sokakların fiziksel yapılarıyla da geçmişten bugüne yalnızca bir kentsel form değil, aynı zamanda o döneme özgü toplumsal yaşam biçimlerinin, üretim tekniklerinin ve mimari anlayışların taşıyıcısı olmuştur. Bu bağlamda sokaklar, geçmişteki sosyal ritüeller, toplumsal etkinlikler ve bireysel deneyimlerin mekânsal yansımalarını günümüze taşıyarak, dönemlerin sosyal, teknolojik ve ekonomik koşullarını mekânsal bir hafıza olarak kent kimliğinin oluşumunda ve korunmasında temel bir rol üstlenmektedir. Türkiye'de sokak tasarımı, genellikle teknik bir yaklaşım çerçevesinde ele alınması nedeniyle sosyal, kültürel, estetik ve politik katmanlarıyla çok boyutları göz ardı eden bir planlama sorunsalına işaret etmektedir. Oysa sokaklar bir kentin mekânsal sürekliliğini sağlayan, toplumsal etkileşimleri destekleyen ve kentsel kimliği oluşturan en temel elemanlardan biridir. Özellikle imar planları, sokakları çoğunlukla yalnızca iki boyutlu bir yol ağı ya da ulaşım hattı olarak ele almakta; bu da sokakların toplumsal hafıza, estetik değer ve mekânsal bütünlük gibi işlevlerini ikinci plana itmektedir. Sokakların mekânsal özgünlüklerini muhafaza ederek, kullanıcı ihtiyaçlarına duyarlı ve tasarım ilkeleri doğrultusunda ele alınması, sürdürülebilir ve yaşanabilir kentlerin oluşturulmasında bir gereklilik arz etmektedir. Bu doğrultuda, sokak tasarımı süreçlerinde yerel bağlamın dinamiklerinin, katılımcı planlama yaklaşımlarının ve disiplinler arası iş birliğinin önceliklendirilmesi, bu alandaki yapısal sorunların giderilmesi adına kritik bir öneme sahiptir. Bu tez, Türkiye'deki imar planlarının sokak üretme konusunda tasarım ilkelerini neden göz ardı ettiğini ve bu durumun sonuçlarını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Türkiye'de yapılı çevrenin üretilmesinde en önemli araç olan imar planlarının yapı adalarına ilişkin kullanım ve yapılaşma kararlarının detaylı bir şekilde ele alınmasına karşın, bu yapı adaları arasında kalan yolların yalnızca teknik kriterlerle, özellikle araç trafiğini önceleyen bir yaklaşımla tasarlanmasıdır.
Özet (Çeviri)
Streets are fundamental morphological units that contribute to the integration of urban systems, extending from the neighborhood scale to the city scale, by providing spatial continuity. On a micro scale, they are a context where social interactions and public life find their physical counterpart. In this sense, streets are not just a functional transportation corridor, but also carriers of a historical, cultural, and social memory through their physical structures. Physical characteristics such as the widths, orientations, relationships with surrounding structures, and mobility designs of streets serve as concrete indicators that ensure the continuity of urban identity from the past to the present. The physical structures of streets that have survived to this day have been carriers not only of an urban form but also of social lifestyles, production techniques, and architectural understandings specific to that period. In this context, streets play a fundamental role in the formation and preservation of urban identity by conveying the spatial reflections of past social rituals, social events, and individual experiences to the present, acting as a spatial memory of the social, technological, and economic conditions of those periods. Street design in Turkey generally points to a planning problem that disregards its multi- dimensions with social, cultural, aesthetic, and political layers due to its handling within a technical approach. However, streets are one of the most fundamental elements that provide the spatial continuity of a city, support social interactions, and form urban identity. Especially development plans mostly treat streets only as a two-dimensional road network or transportation line; this pushes the functions of streets such as social memory, aesthetic value, and spatial integrity to the background. Handling streets by preserving their spatial uniqueness, being sensitive to user needs, and in line with design principles is a necessity in creating sustainable and livable cities. In this direction, prioritizing the dynamics of the local context, participatory planning approaches, and interdisciplinary cooperation in street design processes is of critical importance for addressing the structural problems in this area. This thesis aims to analyze why development plans in Turkey disregard design principles in street production and the consequences of this situation. Although the usage and construction decisions regarding building blocks of development plans, which are the most important tool in the production of the built environment in Turkey, are handled in detail, the roads remaining between these building blocks are designed only with technical criteria, especially with an approach that prioritizes vehicle traffic.
Benzer Tezler
- Sıcak ve nemli iklimlerde kentsel planlama kararlarının bina ölçeğinde doğal havalandırmaya etkisi: Adana ili örneği
The impact of urban planning decisions on natural ventilation in buildings in hot and humid climates: The case of Adana province
NESİM DOĞUŞ YELEKÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ZAFER AKDEMİR
- Karakter alanlarının morfolojik değişiminin niteliksel etkileri: Şenesenevler, levent ve koşuyolu bahçeli konut yerleşimleri
Qualitative effects of morphological change of character areas: Senesenevler, levent and kosuyolu single-family housing settlements
MAKBULE AYDINSOY
Doktora
Türkçe
2023
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ARBİL ÖTKÜNÇ
- Towards inclusive urban design: Promoting design for all in Syria
Kapsayıcı şehir tasarımına doğru: Suriye'de herkes için tasarım teşvik etmek
BUSHRA MWAKET
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
MimarlıkAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiAfet ve Savaş Sonrası İmar ve Rehabilitasyon Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HATİCE KALFAOĞLU HATİPOĞLU
- Tarihi yarımada'da Sultanahmet-Cankurtaran bölgesinde konaklama yapılarına görsel kalite ve sınıflandırma açısından yaklaşım
An approach for accomondation buildings in Sultanahmet-Cankurtaran quarter of Historical peninsula from the point of visual quality and classification view
MELİHA PINAR SİPAHİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. FUNDA KERESTECİOĞLU ÖZTÜRK
- Konya kentinde imar planı kararlarıyla oluşan yapılı çevrenin sokak ölçütleriyle incelenmesi
Examination of the built environment created by the zoning plan decisions using street measurements in Konya
BEYZA KÖPRÜLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Şehircilik ve Bölge PlanlamaKonya Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SİNAN LEVEND