Rasyonaliteyi yeniden düşünmek: Gaston Bachelard ve John R. Searle'ün perspektifinden yeni bir yaklaşım
Rethinking rationality: A new approach from the perspective of Gaston Bachelard and John R. Searle
- Tez No: 948158
- Danışmanlar: PROF. DR. CELAL TÜRER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Felsefe Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 360
Özet
Bu çalışma, çağdaş düşüncede etkisini artıran araçsal rasyonalite anlayışını felsefi açıdan sorgulamayı amaçlamaktadır. Özellikle hesaplamalı yaklaşımların zihin, bilinç ve anlam üretimi alanlarında sunduğu çerçeveler, rasyonalitenin yalnızca amaçlara ulaşmaya yönelik işlem gücüne indirgenmesi riskini taşımaktadır. Bu bağlamda çalışma, Gaston Bachelard ve John R. Searle'ün görüşlerinden hareketle, rasyonaliteyi daha geniş bir düşünsel zeminde yeniden kavramsallaştırmayı hedefler. Bachelard'ın bilimsel düşüncedeki epistemolojik kopuşlara yaptığı vurgu ile Searle'ün bilinç, niyetlilik ve dil kullanımı üzerine geliştirdiği görüşler, araçsal rasyonalitenin sınırlarını açığa çıkarmak açısından önemli bir felsefi dayanak sunar. Bu doğrultuda geliştirilen“boşluktaki rasyonalite”kavramsallaştırması, rasyonalitenin yalnızca işlemeye değil; belirsizlik, etik sorumluluk ve anlam üretimi gibi boyutlara da temas eden, kesintili ve bağlamsal bir insan etkinliği olduğunu ortaya koyar. Böylece çalışma, rasyonalitenin doğasına ilişkin daha derinlikli bir düşünme imkânı sunmayı ve farklı felsefi gelenekler arasında eleştirel bir diyalog zeminini beslemeyi amaçlamaktadır.
Özet (Çeviri)
This study aims to philosophically examine the growing influence of instrumental rationality in contemporary thought. Computational approaches to mind, consciousness, and meaning often frame rationality in narrowly procedural and goal-oriented terms, potentially reducing it to mere calculative efficiency. Drawing on the perspectives of Gaston Bachelard and John R. Searle, this study seeks to reconceptualize rationality within a broader intellectual context. Bachelard's emphasis on epistemological ruptures in scientific reasoning and Searle's analyses of consciousness, intentionality, and language use provide critical grounds for questioning the limits of instrumental rationality. Within this framework, the notion of“rationality in the gap”is developed—not as a fixed model, but as a conceptual lens that highlights rationality as a discontinuous, context-sensitive, and meaning-generating human activity. This approach brings attention to aspects of human reasoning that involve ethical responsibility, uncertainty, and interpretive engagement. Rather than offering an alternative model, the study aims to expand philosophical reflection on rationality and foster a critical dialogue between differing philosophical traditions.
Benzer Tezler
- Neo-liberal iktidar tarzı ve birey inşası: 1980 sonrası Türkiye'de üniversite gençliği örneği
The neo-liberal form of power and construction of the individual: The case university youth in Turkey after 1980
GÜNCE SABAH ERYILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
Siyasal BilimlerYıldız Teknik ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. İSMET AKÇA
- Antroposen tartışmaları bağlamında yaşam ve refleksiyon kavramlarını yeniden düşünmek
Rethinking the concepts of life and reflectionin the context of the Anthropocene debates
MEHMET BARIŞ ALBAYRAK
Doktora
Türkçe
2024
FelsefeMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KURTUL GÜLENÇ
- Thinking gender, nature and power together: A hope for standpoint ecofeminism
Toplumsal cinsiyeti, doğayı ve iktidarı birlikte düşünmek: Ekofeminist bir duruş kuramı umudu
TUĞÇE ÇETİNKAYA
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Kamu YönetimiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiKadın Çalışmaları ve Toplumsal Cinsiyet Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET CİHAN ECEVİT
- Employing Grids: A Discursive Account of Spatial and Performative Skills
Gridi Çalıştırmak: Mekânsal Ve Performatif Becerilerin Tartışılması
HATİCE CANSU CÜRGEN GÜRPINAR
Doktora
İngilizce
2022
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN LÜTFÜ KAHVECİOĞLU
- Gıda rejimlerinin dönüşümü ve değişimin dinamikleri: Türkiye'de alternatif gıda ağları üzerine bir çalışma
The dynamics of food regimes transformation: A study on alternative food networks in Turkey
AYŞE KALAV KÖKEN
Doktora
Türkçe
2022
Kamu YönetimiAkdeniz ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EROL ESEN