İbn Akîl'de kelam yöntemi
The method of kalam in Ibn Aqıl
- Tez No: 948211
- Danışmanlar: PROF. DR. CEMALETTİN ERDEMCİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Siirt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 252
Özet
Hanbelîlik, İslâm düşünce tarihinde nakli merkeze alan ve kelamî tartışmalara karşı temkinli bir tutum benimseyen bir ekol olarak öne çıkmaktadır. Bu ekolün şekillendiği entelektüel ortamda yetişen İbn Akîl (ö. 513/1119), geleneksel Hanbelî çizgiden belirgin biçimde ayrılarak, aklı merkeze alan özgün bir düşünce tarzı geliştirmiştir. İbn Akîl, akıl ile nakil arasında dengeli bir ilişki kurma arayışında olmuş; bu çerçevede hem kendi döneminde etkili olan Selefî eğilimlere hem de kelam ilmine karşı mesafeli duran yaklaşımlara karşı alternatif bir duruş ortaya koymuştur. Onun kelam ile meşguliyeti, yalnızca Hanbelî düşünce geleneği içerisindeki kelam karşıtı tavra bir eleştiri niteliği taşımamakta, aynı zamanda aklın teorik işlevini ön plana çıkaran metodolojik bir arayışın tezahürü olarak da değerlendirilmektedir. Bu yönüyle İbn Akîl'in yaklaşımı, İslâm düşüncesinde akıl ile nakil arasındaki ilişkiyi yeniden yorumlama çabasının özgün bir örneğini teşkil ettiği kabul edilmektedir. Çalışmada, İbn Akîl'in kelam yöntemi üç ana başlık altında incelenmiştir. İlk bölümde bilginin tanımı, çeşitleri, kaynakları ve imkânı ele alınmış; İbn Akîl'in bilgi nazariyesine ve mantık kuramlarına yaklaşımı değerlendirilmiştir. İkinci bölümde akıl ve nakil arasındaki ilişki tartışılmış; bilginin oluşumunda bu iki kaynağın işlevi, tearuz durumunda çözüm yolları ve te'vil ilkeleri analiz edilmiştir. Üçüncü bölümde ise İbn Akîl'in istidlal yöntemine bakışı ortaya konmuş; aklî ve lügavî istidlal teknikleri çerçevesinde bilgi üretim sürecine yaklaşımı sistematik olarak değerlendirilmiştir. Böylece İbn Akîl'in, Hanbelîlik içinde kelamî düşünceye açılan özgün bir kapı araladığı gösterilmeye çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Hanbalism stands out in the history of Islamic thought as a school that centers transmitted knowledge (naql) and adopts a cautious stance toward theological (kalām) debates. Ibn ʿAqīl (d. 513/1119), who was raised in the intellectual milieu shaped by this tradition, diverged significantly from the conventional Hanbalī line and developed a unique intellectual approach that emphasized reason (ʿaql). Seeking a balanced relationship between reason and revelation, Ibn ʿAqīl proposed an alternative position both to the Salafī tendencies dominant in his time and to the anti-kalām attitudes prevalent within his school. His engagement with kalām not only serves as a critique of the anti-theological stance within Hanbalism but also reflects a methodological pursuit that highlights the theoretical function of reason. In this respect, his approach is considered a distinctive attempt to reinterpret the relationship between reason and revelation in Islamic thought. This study examines Ibn ʿAqīl's theological methodology under three main headings. The first section addresses the definition, types, sources, and possibility of knowledge, and evaluates Ibn ʿAqīl's perspectives on epistemology and logic. The second section explores the relationship between reason and revelation, analyzing the roles of these two sources in the formation of knowledge, methods of resolving apparent contradictions, and principles of interpretation (taʾwīl). The third section presents Ibn ʿAqīl's view on the method of reasoning, offering a systematic assessment of his approach to knowledge production within the framework of rational and linguistic inference techniques. In doing so, the study aims to demonstrate that Ibn ʿAqīl opened a unique path toward theological thought within the Hanbalī tradition.
Benzer Tezler
- Selefiyye'nin te'vil anlayışı: İbn Akîl örneği
Salafiyya's understanding of allegorical interpretation: İbn Aqil sample
ENES YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FİKRET SOYAL
- Mütekaddimîn dönemi Eş'arî Kelâmında yöntem
Methodology in al-Mutaqaddimin period Ash'ari Theology
ZÜBEYİR ÜÇTAŞ
Doktora
Türkçe
2025
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FARUK SANCAR
- Hâris b. Esed Muhâsibî'de akıl-ahlâk ilişkisi
The relationship between reason and morality in Haris b. Esed muhasibi
HATİCE ÇÖPEL
Doktora
Türkçe
2024
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EKREM DEMİRLİ
- Delil ve istidlalin mantıki yapısı-İlk dönem sunni kelam örneği
Logical structure of evidence and inference-with special referance to the early Islamic ortodox theology
HİLMİ DEMİR
Doktora
Türkçe
2001
DinAnkara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. SAİT YAZICIOĞLU
- Fareddin er-Razi ile İbn Teymiyye'nin Kur'an'a yaklaşımları
Başlık çevirisi yok
MUAMMER ERBAŞ
Doktora
Türkçe
2001
DinDokuz Eylül ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. MUSTAFA ÇETİN