Turizm işletmelerinde döngüsel ekonomi bağlamında eko yenilikçilik faaliyetlerine ilişkin niyet ve davranışlarının belirlenmesi ve işletme performansına etkilerinin ölçülmesi: Muğla ili örneği
Determining the intentions and behaviors of eco-innovation activities in the context of circular economy in tourism businesses and measuring the effects on business performance: the case of Muğla province
- Tez No: 948212
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜSEYİN ÇEKEN, PROF. DR. TUĞBA UÇMA UYSAL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Turizm, İşletme, Tourism, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Turizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 156
Özet
Küresel sürdürülebilirlik hedefleri doğrultusunda kaynak verimliliği, atık azaltımı ve ekolojik duyarlılık temelinde şekillenen döngüsel ekonomi uygulamaları, özellikle yüksek kaynak tüketimi ve çevresel etkilerin yoğun olarak hissedildiği turizm sektöründe yenilikçi yaklaşımlara duyulan gereksinimi ortaya koymaktadır. Bu çerçevede, büyük ölçekli turizm işletmeleri, sahip oldukları güçlü finansal kaynaklar, teknik bilgi birikimi ve kurumsal altyapı sayesinde, eko yenilikçi süreçlere daha hızlı uyum sağlayabilmekte ve sürdürülebilirlik politikalarını stratejik düzeyde sistematik biçimde uygulayabilmektedir. Ancak söz konusu bu durumun döngüsel ekonomi uygulamalarının yerel düzeyde yaygınlaştırılması açısından her zaman yeterli etkiyi yaratamadığını söyleyebiliriz. Bu bağlamda, döngüsel ekonomi yaklaşımı her ne kadar tüm turizm işletmeleri için sürdürülebilirlik odaklı bir dönüşüm çerçevesi sunsa da bu modelin uygulanabilirliği ve sektörel etkisi, konaklama alanında faaliyet gösteren küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ'ler) açısından daha belirleyici bir role sahip olduğunu belirtmek gerekir. Konaklama KOBİ'leri, sınırlı kaynaklara sahip olmalarına rağmen, faaliyet gösterdikleri destinasyonlarda yerel halkla geliştirdikleri güçlü ilişkiler, esnek yönetim yapıları ve yerel değerlere olan duyarlılıkları aracılığıyla döngüsel ekonomi ilkelerini daha katılımcı ve yaygınlaştırıcı biçimde hayata geçirme potansiyeline sahiptir. Bu doğrultuda atık yönetimi, enerji ve su tasarrufu, yenilenebilir kaynak kullanımı ile yerel tedarik zincirlerinin güçlendirilmesi gibi alanlarda geliştirilecek eko yenilikçi uygulamalar; yalnızca olumsuz çevresel etkilerin azaltılmasına katkı sağlamakla kalmayıp, operasyonel maliyetlerin düşürülmesi, müşteri memnuniyetinin artırılması ve sürdürülebilir rekabet avantajının sağlanması açısından da KOBİ'lerin işletme performansına stratejik katkılar sağlamaktadır. Bu çerçevede, eko yenilikçi uygulamaların benimsenmesi ve etkin bir şekilde hayata geçirilmesi, yalnızca çevresel ve ekonomik faydalar sağlamakla kalmayıp, aynı zamanda işletmelerin sürdürülebilir kalkınma hedeflerine uyum sağlamasında da stratejik bir rol üstlenmektedir. Bu durum karşısında, çevresel farkındalık düzeyleri ile organizasyonel adaptasyon yeteneği, öğrenme kapasitesi ve yenilik geliştirme becerisi gibi faktörlerin etkileşimi, işletmelerin dinamik yeteneklerine bağlı olarak şekillenmektedir. Söz konusu yetenekler, işletmelerin çevresel değişimlere yanıt verebilme, sürdürülebilirlik odaklı stratejileri içselleştirme ve eko yenilikçiliği organizasyonel düzeyde uygulayabilme kapasitelerini belirlemektedir. Ancak bu süreçte, yasal düzenlemelerdeki yetersizlikler, finansal kısıtlar, bilgi eksikliği ve çevre bilincine sahip çalışanların eksikliği gibi çeşitli engeller, eko yenilikçi davranışların gelişimini olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Dolayısıyla, turizm konaklama işletmelerinin dönüşüm süreçlerinin analizinde yalnızca dinamik yeteneklerin değil, aynı zamanda bu dönüşümü sınırlandıran yapısal ve yönetsel engellerin de bütüncül bir yaklaşımla değerlendirilmesi gerekmektedir. Açıklamaların ışığında çalışmanın amacı turizm konaklama sektöründe faaliyet gösteren küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ), döngüsel ekonomi kapsamında eko yenilikçi faaliyetlerine yönelik niyet ve davranışlarını; dinamik yetenekler, engeller ve işletme performansı ile birlikte planlı davranış teorisi ekseninde incelemeyi amaçlamaktadır. Döngüsel ekonomi anlayışının konaklama KOBİ'leri bağlamında değerlendirilmesi, hem mikro ölçekli çevresel sorumlulukların teşvik edilmesi hem de makro düzeyde sürdürülebilir turizm politikalarının etkin şekilde hayata geçirilmesi bakımından önem arz etmektedir. Araştırma verileri Muğla geneli Ticaret ve Sanayi Odalarına Bağlı olarak hizmet veren konaklama KOBİ yetkilerinden elde edilmiştir. Veriler çevrim içi ve yüz yüze olmak üzere toplamda 421 işletmeden toplanmıştır. Elde edilen veriler IBM SPSS Statistics 27 ve Jamovi 2.3.28 istatistik programlarıyla analiz edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre tutum, öznel norm ve algılanan davranışsal kontrol değişkenlerinin eko yenilikçi davranış niyetini pozitif yönde etkilediği görülmüştür. Ayrıca, algılanan davranışsal kontrol ve eko yenilikçi davranış niyetinin eko yenilikçi davranış üzerinde pozitif ve anlamlı etkilerinin olduğu belirlenmiştir. Organizasyonel engellerin ise eko yenilikçi davranış üzerindeki etkisi negatif ve istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Dinamik yeteneklerin eko yenilikçi davranış üzerindeki pozitif ve anlamlı etkisi elde edilirken, dinamik yeteneklerin ve eko yenilikçi davranışın işletme performansı üzerinde de pozitif ve anlamlı etkilere sahip olduğu tespit edilmiştir.
Özet (Çeviri)
In line with global sustainability goals, circular economy practices based on resource consumption, waste reduced and ecological sensitivity reveal the need for innovative approaches, especially in the tourism sector, where high resource consumption and environmental impacts are strongly experienced. In this context, large tourism enterprises, with their strong financial resources, technical know-how and organisational structures, are able to adapt more quickly to eco-innovation processes and systematically implement sustainability policies at a strategic level. However, these advantages do not always have a significant impact on the spreading of circular economy practices at the local level. In this context, although the circular economy approach offers a framework for sustainable transformation for all tourism enterprises, the applicability and sectoral impact of this model plays a more decisive role, especially for small and medium-sized enterprises (SMEs) operating in the hospitality sector. Despite their limited resources, SMEs in the hospitality sector have the potential to implement circular economy principles in a more collaborative and widespread way, thanks to their strong relationships with local people, flexible management structures and sensitivity to local values in the destinations where they operate. Accordingly, eco-innovative practices to be developed in areas such as waste management, energy and water consumption, the use of renewable resources and the strengthening of local supply chains not only contribute to reducing environmental impacts, but also make strategic contributions to the operational performance of SMEs in terms of reducing operational costs, increasing customer satisfaction and ensuring sustainable competitive advantage. In this context, the adoption and effective implementation of eco-innovative practices not only provide environmental and economic benefits, but also play a strategic role in the adaptation of enterprises to sustainable development goals. In this context, the interaction between the level of environmental awareness and factors such as organisational adaptability, learning capacity and innovation development capabilities is formed according to the dynamic capabilities of enterprises. These capabilities determine the ability of enterprises to respond to environmental changes, to internalise sustainability strategies and to implement eco-innovation at the organisational level. In this process, however, various barriers such as inadequate regulation, financial constraints, lack of information and lack of environmentally aware employees can negatively affect the development of eco-innovative behaviour. Therefore, when analysing the transformation processes of tourism accommodation enterprises, not only dynamic capabilities but also structural and managerial barriers that limit this transformation should be evaluated with a holistic approach. In the light of these explanations, the aim of the study is to examine the intentions and behaviours of small and medium-sized enterprises (SMEs) operating in the tourism hospitality sector towards eco-innovative activities in the context of circular economy; dynamic capabilities, barriers and business performance together with the theory of planned behaviour. The evaluation of the understanding of circular economy in the context of tourism hospitality SMEs is important both for the promotion of environmental responsibility at the micro level, and for the effective implementation of sustainable tourism policies at the macro level. The research data was obtained from the decision makers of the hospitality SMEs, which are under the Chambers of Commerce and Industry in Muğla province and its districts. Data were collected from a total of 421 enterprises, both online and face-to-face. The data were analysed using IBM SPSS Statistics 27 and Jamovi 2.3.28 statistical software. According to the results of the research, it was found that attitude, subjective norm and perceived behavioural control variables have positive effects on eco-innovative behaviour intention. In addition, perceived behavioural control and intention to engage in eco-innovative behaviour were found to have positive and significant effects on eco-innovative behaviour. The effect of organisational barriers on eco-innovative behaviour was found to be negative and statistically insignificant. While the positive and significant effect of dynamic capabilities on eco-innovative behaviour was obtained, it was found that dynamic capabilities and eco-innovative behaviour have positive and significant effects on firm performance.
Benzer Tezler
- Döngüsel ekonomiye geçişte kritik başarı faktörlerinin değerlendirilmesi: Türkiye turizm sektörü örneği
Evaluation of critical success factors for transition to circular economy: Case of Turkish tourism industry
HARİS AKARSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
EkonomiAlanya Alaaddin Keykubat Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMAL VATANSEVER
- Etkileşimci ve dönüşümcü liderliğin örgütsel sessizlik, örgütsel sinizm ve psikolojik iyi oluş üzerindeki etkisi
Effect of tranformational and transactional leadership on organizational silence, organizational cynicism and psychological well-being
AYŞE ATAR
- Turizm işletmelerinde finansal analiz ve performans değerlendirmesi: Borsa İstanbul üzerinde araştırma
Financial analysis and performance evaluation of the tourism industry; application on the Istanbul Stock Exchange
FERİD YUSUBOV
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
İşletmeSakarya ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. LÜTFİ MUSTAFA ŞEN
- Turizm işletmelerinde kriz yönetimi uygulamalarının örgütsel öğrenme ve işletme performansı açısından ampirik olarak analizi
An Empirical analysis of crisis management practices in the tourism establishments in terms of organizational learning and business performance
GÜLSEL ÇİFTÇİ
Doktora
Türkçe
2015
TurizmNamık Kemal Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SÜLEYMAN AHMET MENTEŞ
PROF. DR. DERMAN KÜÇÜKALTAN
- Turizm işletmelerinde çalışanların karşılaştıkları kraliçe arı sendromu ve duygusal emek ilişkisi
Queen bee syndrome faced by employees in tourism businesses and the emotional labor relationship
EMİNE KÖKTAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TurizmOndokuz Mayıs ÜniversitesiTurizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYŞE ATAR YILMAZ