Employee proactive behavior: A followership theory perspective
Çalışan proaktif davranışı: Takipçilik teorisi perspektifi
- Tez No: 948846
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GAYE KARAÇAY AYDIN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İşletme Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 166
Özet
Bu çalışma, örgütsel bağlamda çalışanların proaktif davranışlarını açıklamak amacıyla liderlik tarzları, çalışan tutumları ve yönetsel uygulamaların etkilerini bir arada değerlendiren çok düzeyli bir model önermektedir. Takipçilik Teorisi'ne dayanan bu model, yalnızca lider davranışlarına odaklanmanın ötesine geçerek; liderlik, örgütsel uygulamalar ve çalışan davranışı arasında kavramsal bir köprü kurmayı amaçlamaktadır. Çalışmada güçlendirici liderlik, yönlendirici liderlik, işe adanmışlık, duygusal bağlılık, işten ayrılma niyeti, yetenek yönetimi uygulamaları ve proaktif davranış arasındaki doğrudan, dolaylı ve etkileşimsel ilişkiler incelenmiştir. Veriler, Türkiye'de faaliyet gösteren 64 şirkette çalışan 335 çalışan ve 64 insan kaynakları yöneticisinden toplanmıştır. Veri yapısı iç içe geçmiş (nested) olduğundan analiz sürecinde çok düzeyli yapısal eşitlik modellemesi, hiyerarşik doğrusal modelleme, çok düzeyli moderasyon analizi ve gerekli koşul analizi gibi ileri düzey teknikler kullanılmıştır. Bulgular, güçlendirici liderliğin proaktif davranış üzerinde doğrudan olumlu bir etkisi olduğunu; yönlendirici liderliğin ise anlamlı bir doğrudan etki göstermediğini ortaya koymuştur. Yetenek yönetimi uygulamaları, her iki liderlik tarzının etkisini güçlendiren önemli bir bağlamsal unsur olarak öne çıkmıştır. İşe adanmışlık pozitif; işten ayrılma niyeti ise negatif yönlü aracı etki göstermiştir. Duygusal bağlılık anlamlı bir aracı rol sergilememiş; bu da proaktif davranış üzerindeki varsayılan etkisinin yeniden değerlendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Çok düzeyli bir bakış açısıyla geliştirilen bu çalışma, liderlik tarzları, çalışan tutumları ve yönetsel uygulamaların proaktif davranış üzerindeki etkilerini bütüncül bir yaklaşımla ele alarak kuramsal, metodolojik ve pratik katkılar sunmaktadır. Takipçilik Teorisi ekseninde bireysel ve örgütsel düzeydeki etkileşimleri yansıtan özgün bir çerçeve sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study proposes a multilevel model to explain employees' proactive behavior in organizational contexts by jointly examining the effects of leadership styles, employee attitudes, and managerial practices. Grounded in Followership Theory, the model moves beyond a sole focus on leader behaviors and builds a conceptual bridge between leadership, organizational practices, and employee behavior. The study explores the direct, indirect, and interactional relationships between empowering leadership, directive leadership, work engagement, affective commitment, intention to quit, talent management practices, and proactive behavior. Data were collected from 335 employees and 64 human resource managers across 64 companies operating in Türkiye. Given the nested data structure, the analysis employed advanced techniques including multilevel structural equation modeling (SEM), hierarchical linear modeling (HLM), multilevel moderation analysis, and necessary condition analysis (NCA). The findings reveal that empowering leadership has a direct positive effect on proactive behavior, whereas directive leadership does not show a significant direct effect. Talent management practices emerged as a key contextual factor that strengthens the impact of both leadership styles. Work engagement positively mediated the relationship between leadership and proactive behavior, while intention to quit served as a negative mediator. Affective commitment did not exhibit a significant mediating effect, calling into question its presumed role in proactive behavior. By adopting a multilevel perspective, this study provides theoretical, methodological, and practical contributions by offering a holistic understanding of how leadership styles, employee attitudes, and managerial practices shape proactive behavior. It presents an integrated framework that captures the interplay between individual-level and organizational-level influences, while emphasizing employee subjectivity through the lens of Followership Theory.
Benzer Tezler
- Yönetici çalışan etkileşiminin çalışan performansına etkisi: Örgüt iklimi ve çalışan proaktif davranışının rolü
Effect of manager-employee interaction on employee performance: The role of organizational climate and employee proactive behavior
NESLİHAN LATİFOĞLU
Doktora
Türkçe
2023
İşletmeGebze Teknik Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SALİH ZEKİ İMAMOĞLU
- No silver bullet to boost employee change supportive behaviors: The fit between gender, regulatory focus, and managerial influence tactics
Çalışanların değişimi destekleyici davranışlarını arttırmanın yolları: Cinsiyet, düzenleyici odak ve yönetimsel etki taktikleri arasındaki uyum
SALAR AMIRKABIRI RAZIAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
İşletmeİhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesiİşletme (İngilizce) Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. LALE GÜMÜŞLÜOĞLU
- Güçlendirici liderliğin proaktif davranışlar üzerindeki etkisinde güç mesafesi eğiliminin düzenleyici rolü araştırması
A research on the moderating role of power distance orientation on the effect of empowering leadership on proactive behaviors
AKIN ABUL
- Yüksek performanslı insan kaynakları uygulamalarının proaktif çalışma davranışı üzerindeki etkisinde hizmet verme yatkınlığı ve hizmet liderliğinin rolü
The role of service orientation and service leadership in the effect of high performance human resources practices on proactive work behaviour
GÖKHAN KENAR
Doktora
Türkçe
2022
TurizmBurdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT YEŞİLTAŞ
- İş becerikliliği, birey-iş uyumu ve iş tatmini ilişkisi: Otel çalışanları üzerine bir araştırma
Job crafting, person-job fit and job satisfaction relationship: A research on hotel employees
OĞUZHAN MAVİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
İşletmeMuğla Sıtkı Koçman Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. UMUT AVCI