İstanbul Tarihi Yarımada'daki 19. yüzyıl geçiş dönemi hanlarının korunması ve yeniden işlevlendirilmesine yönelik bir yaklaşım önerisi: Yarım Han örneği
A proposal for an approach to the conservation and adaptive reuse of 19th century transitional inns in the Historical Peninsula of Istanbul: The case of Yarım Han
- Tez No: 949245
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AHMET GÜN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, İç Mimari ve Dekorasyon, Architecture, Interior Design and Decoration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İç Mimari Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İç Mimari Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 283
Özet
Bu çalışma, İstanbul Tarihi Yarımada bölgesinde yer alan ve Osmanlı kent kimliğinin önemli temsilcileri arasında bulunan 19. yüzyıl geçiş dönemi hanlarına yönelik koruma yaklaşımlarını değerlendirmek amacıyla hazırlanmıştır. Araştırmanın merkezinde, bu hanların mimari, kültürel ve tarihsel değerlerini koruyarak geleceğe aktarılması sürecinde uygulanabilecek yöntem ve ilkelerin ortaya konması yer almaktadır. Bu doğrultuda, geçiş dönemi han tipolojisinin özgün örneklerinden biri olan Yarım Han, araştırmanın odak yapısı olarak seçilmiş ve bu yapı özelinde kapsamlı analizler gerçekleştirilmiştir. Yarım Han'ın seçilme nedeni, geçiş dönemi han mimarisinin tüm karakteristik özelliklerini taşıması, günümüze ulaşmış olması ve işlevsel açıdan dönüştürülme potansiyeli barındırmasıdır. Araştırmada; nitel araştırma yöntemlerinden yararlanılmış, literatür taramasına ek olarak saha gözlemleri, yapı envanter çalışmaları ve yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yarım Han'ın fiziksel, tarihî ve sosyo-kültürel bağlamı çok boyutlu olarak incelenmiş, yapı üzerindeki geçmiş restorasyonlar, müdahaleler ve dönüşümler değerlendirilmiştir. Bu veriler doğrultusunda, hem mevcut durumun tespiti hem de sürdürülebilir koruma ve yeniden işlevlendirme önerilerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Çalışmanın temel bulgularına göre, Yarım Han gibi tarihî yapıların korunmasında yalnızca fiziksel bütünlüğün sürdürülmesi yeterli değildir. Yapının orijinal plan şeması, strüktürel sistem unsurları (duvarlar, kemerler, merdivenler), cephe düzenlemeleri, kapı-pencere açıklıkları, iç mekân bölüntüleri gibi öğelerin hiçbir şekilde değiştirilmemesi gerekmektedir. Bu tür müdahalelerin yapıya yapısal zarar verme riski taşımasının yanı sıra, tarihî kimliğin bozulmasına neden olacağı belirtilmiştir. Bu nedenle restorasyon uygulamalarında kalıcı, geri döndürülemez ve bütünlüğü zedeleyici tekniklerden kaçınılmalı; özgün malzemeye ve yapım tekniklerine sadık kalınmalıdır. Yeniden işlevlendirme kapsamında, Yarım Han'a yönelik geliştirilen öneriler ise esnek ve müdahalesiz çözümlerden oluşmaktadır. Özellikle iç mekânlarda taşınabilir mobilya ve bölücü sistemlerle farklı kullanım senaryolarına uygun alanlar oluşturulması, dış cephede ise tarihi dokuya saygılı tabela, vitrin ve aydınlatma elemanlarıyla kimlik bütünlüğünün desteklenmesi önerilmiştir. Kullanıcı konforunun artırılması için engelli erişimi, yönlendirme sistemleri, güvenlik donanımları ve sosyal donatı alanlarının geliştirilmesi gerektiği vurgulanmıştır. Özgün pencere açıklıklarının korunması, kapatılmış açıklıkların arşiv belgelerine dayanarak tekrar açılması ve yeni pencere ihtiyacı doğarsa yapısal dengeyi bozmayacak noktalarda planlanması önerilmiştir. Çalışma ayrıca, sadece yapının kendisine değil, çevresiyle olan ilişkisine de odaklanmıştır. Yarım Han'ın Tarihi Yarımada'daki konumunun ve çevresindeki kamusal alanlarla olan etkileşiminin, hem işlevsel dönüşüm açısından hem de kent kimliğiyle bütünleşmesi bağlamında önemli olduğu değerlendirilmiştir. Sokak-kaldırım ilişkisi, dükkanların dışa açılım biçimi, yağmurdan korunma sistemleri, tabela düzeni gibi birçok konu teknik ve görsel sürdürülebilirlik bağlamında tartışılmıştır. Bu çalışma, Yarım Han örneği üzerinden 19. yüzyıl geçiş dönemi hanlarının korunması ve yaşatılması için çok disiplinli, duyarlı ve uygulanabilir bir koruma yaklaşımı sunmaktadır. Bu yaklaşım, bir senaryo önerisi olarak geliştirilmiş; yani yapının tarihsel ve yapısal bütünlüğü korunurken, çağdaş işlevsel ihtiyaçlara cevap veren bir dönüşüm yol haritası sunmaktadır. Tarihî yapıların yalnızca estetik değerleriyle değil; sosyal, kültürel ve işlevsel potansiyelleriyle de değerlendirilmesi gerektiğine işaret edilmiştir. Bu kapsamda geliştirilen koruma stratejilerinin, benzer yapıların korunması süreçlerinde kullanılabilecek bir“rehber model”niteliği taşıdığı düşünülmektedir. Böylece bu çalışma, hem saha temelli uygulamaya hem de akademik bilgi üretimine katkı sunmayı hedeflemektedir.
Özet (Çeviri)
This study aims to evaluate conservation approaches for 19th-century transitional inns located in Istanbul's Historical Peninsula, which are significant representatives of Ottoman urban identity. The core of the research is to establish methods and principles applicable in the process of preserving the architectural, cultural, and historical values of these inns for future generations. In this context, Yarım Han, one of the distinctive examples of the transitional inn typology, has been selected as the focal structure for comprehensive analysis. The choice of Yarım Han is due to its embodiment of all characteristic features of transitional period inn architecture, its survival to the present day, and its potential for functional transformation. The research employed qualitative methods, including literature review, field observations, building inventory studies, and semi-structured interviews. The physical, historical, and socio-cultural contexts of Yarım Han were examined multidimensionally, and previous restorations, interventions, and transformations on the building were evaluated. Based on these data, the study aimed both to identify the current condition and to develop sustainable conservation and adaptive reuse proposals. According to the main findings, preserving the physical integrity alone is not sufficient for historical structures like Yarım Han. Elements such as the original plan scheme, structural system components (walls, arches, stairs), façade arrangements, door and window openings, and interior partitions must remain unchanged. Such interventions risk causing structural damage and disrupting the historical identity. Therefore, restoration applications should avoid irreversible and integrity-compromising techniques and adhere to original materials and construction methods. The adaptive reuse proposals developed for Yarım Han consist of flexible and minimally invasive solutions. Especially in interiors, movable furniture and partition systems are suggested to create spaces adaptable to various usage scenarios; on the exterior, signage, showcases, and lighting elements respectful to the historic fabric are recommended to support the identity's integrity. Enhancing user comfort through improved accessibility for disabled persons, signage systems, security equipment, and social amenities is emphasized. Preservation of original window openings, reopening of blocked openings based on archival documents, and planning new windows in structurally safe locations are also proposed. The study also focuses on the relationship of the building with its surroundings. The position of Yarım Han in the Historical Peninsula and its interaction with surrounding public spaces are considered important both in terms of functional transformation and integration with urban identity. Issues such as street-side relationships, shopfront orientations, rain protection systems, and signage regulations have been discussed within the framework of technical and visual sustainability. Through the case of Yarım Han, this study offers a multidisciplinary, sensitive, and practical conservation approach for the preservation and revitalization of 19th-century transitional inns. This approach is developed as a scenario proposal, presenting a roadmap that ensures the preservation of historical and structural integrity while enabling functional transformation to meet contemporary needs. It emphasizes the importance of evaluating historic buildings not only by their aesthetic values but also by their social, cultural, and functional potentials. The conservation strategies developed within this scope are considered as a“guideline model”that can be applied in the conservation processes of similar structures. Thus, this study aims to contribute both to field-based applications and academic knowledge production.
Benzer Tezler
- İstanbul'un Anadolu Yakası kıyılarında mesire alanlarının dönüşümü (1839-1938) ve günümüze yansımaları
Transformations Of Mesires Along The Anotolian Side Of Istanbul (1839-1938) And Their Connection With The Present
ÖZGÜN ARIN
Doktora
Türkçe
2018
Peyzaj Mimarlığıİstanbul Teknik ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYGÜL AĞIR
- Kent belleğinin sürekliliğinde kentsel artifaktların önemi: İstanbul Tarihi yarımada 19. yüzyıl ızgara plan uygulamaları
The significance of urban artifacts in the urban memory continuity: Practices of 19. century grid plans in the Historical peninsula of Istanbul
SEDA SAYLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TAN KAMİL GÜRER
- Gravür ve seyahatnamelerde anıtsal yapılarıyla İstanbul (18. yüzyıl sonu ve 19. yüzyıl)
Başlık çevirisi yok
NECLA ARSLAN
- 19. yüzyılda batılılaşma etkisinde bir Osmanlı semti: Kumkapı
An Ottoman city under the influence of 19th century westernization
SERDA BASUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİLİZ ÖZER
- Ayakapı semti sosyal-fizki doku değişimi ve 2251 ada, 9 parsel'de bulunan konuta ilişkin koruma önerisi
Social-physical texture change in Ayakapı neighborhood and conservation proposal for the house located on the lot numbered 9, in block 2251
BÜŞRA NUR YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
MimarlıkFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MİNE ESMER