Geri Dön

Karabâş-ı Velî'de varlık ve bilgi

Existence and knowledge in Ḳarābās̲h̲ al-Walī

PDF İndir

  1. Tez No: 950098
  2. Yazar: ÖMER DURSUN
  3. Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MESUT SANDIKÇI
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 449

Özet

Karabâş-ı Velî varlık ve bilgi anlayışını vahdet-i vücûd düşüncesi üzerine inşa etmiş ve Meşşâî İslam filozofları, kelamcılar, İbn Arabî ve şarihlerinin düşüncelerini sentezleyen bir yaklaşım benimsemiştir. Bu meyanda Osmanlı Tasavvuf düşüncesi içerisinde özgün bir varlık ve bilgi düşüncesi geliştirmiş ve İslam düşünce geleneğine önemli katkılarda bulunmuştur. Karabâş-ı Velî'ye göre Hakk'ın zâtı ahadiyet birliğiyle mutlak varlık olarak ifade edilirken, ilâhî isim ve sıfatların vahidiyet birliği ise onların ve hakikatlerin tezahürü olan ma'kûlî varlık ile dile getirilmektedir. Mutlak varlık olarak Hak, zâtı cihetinden aşkın bir varlık olup, kendinden başka hiçbir şeyle kayıtlanamaz ve bilinemez. Ma'kûlî varlık cihetinden ise ilâhî isim ve sıfatların tecellisiyle taayyün ederek suretlerle kayıtlandığı için içkin bir şekilde bilinir hale gelmektedir. Karabâş-ı Velî'ye göre mutlak varlık olan Hakk'ın zâtı, kenz-i mahfî hadisinde buyurulduğu üzere, gizli bir hazine olup bilinmeyi arzu etmiştir. Bunun neticesinde ma'kûlî varlık olarak taayyün etmiş ve ma'kûlî varlık üzerinden aynî varlığı yaratmıştır. Varoluş süreci Hakk'ın zâtının her şeyden münezzeh olduğu tenzih ve ilâhî isim ve sıfatlarla kayıtlandığı teşbih yönlerini içerir. Tenzihsiz teşbih, teşbihsiz tenzih ile Hakk'ın bilinemeyeceğini ifade eden Karabâş-ı Velî, hakikatin tenzih ve teşbihin cemedilmesiyle bilinebileceğini esas kabul etmektedir. Vahdet-i vücûd düşüncesinin temel ilkelerinden biri olarak tenzih ve teşbih arasının cemedilmesi, insanın Hakk'a dair bilgi elde etmesine imkân tanır. Karabâş-ı Velî'ye göre Hakk'a dair bilgi, taakkul sürecini bir bütün olarak ifade eden akıl, kalp ve nefsin derecelerinin işleyişi üzerinden temellendirilmektedir. Buna göre akl-ı maâş, sadr ve nefs-i emmâre dünyaya yönelik sınırlı aklı ifade etmektedir. Akl-ı maâd, kalp, sır, sırr-ı sır, sırr-ı ahfâ, sırr-ı hafaî mutlak, nefs-i levvâme, mülhime, mutmainne, râziyye, merziyye ve kâmile ise ahirete ve ilâhî tecellilere yönelen, terbiye edilmiş aklı temsil etmektedir. Böylece akıl, nefsin tezkiye ve kalbin tasfiyesiyle, hakikatlerin ve Hakk'ın bilgisini elde etmektedir. Bu bağlamda kalp, müşahede ve keşf yöntemiyle tenzih ve teşbih arasını cemederek, Hakk'ı kendi ifadesine uygun şekilde, ilme'l-yakîn, ayne'l-yakîn ve hakka'l-yakîn bilgi düzeylerinde tanıyabilmektedir. Burhan yöntemindeki sınırlı akıldan farklı olarak, bu süreç, nefsü'l-emre mutabık bir şekilde gerçekleşmektedir. Nefsü'l-emre uygun şekilde Hakk'ın ve hakikatlerin bilinmesi hem ontolojik hem de epistemolojik sürecin birleştirilmesiyle sağlanmaktadır. Karabâş-ı Velî, Hakk'ın zâtı ile aynî varlık arasındaki ilişkiyi ilâhî isimlerin ve hakikatlerin tecellilerinin ma'kûlî varlık olarak, ahlâkî ve manevî tecrübe edilmesi üzerinden açıklamaktadır. Bu yaklaşımda Hakk'ın zâtının bilinemezliği ile ilâhî isimlerin tecellilerinin bilinebilmesi arasındaki ilişki, tevhidin ontolojik ve epistemolojik zeminini oluşturan bir perspektife oturtulmaktadır.

Özet (Çeviri)

Ḳarābās̲h̲ al-Walī based his understanding of existence and knowledge on the concept of waḥdat al-wujūd (unity of being) and adopted an approach that synthesizes the thoughts of Peripatetic Islamic philosophers, mutakallimūn (Islamic theologians), Ibn al-ʿArabī and his commentators. In this context, he developed an original idea of existence and knowledge within Ottoman Sufi thought and made important contributions to the Islamic intellectual tradition. According to Ḳarābās̲h̲ al-Walī, the d̲h̲āt (essence) of the Ḥaqq is expressed as al-vucūd al-muṭlaḳ (absolute existence) with the unity of al-ahadiyyah (essence of oneness), the unity of al-wáhidiyyah (oneness of divine names and attributes) is expressed with the al-vucūd al-maʿkūlī which is the manifestation of them and their truths. As al-vucūd al-muṭlaḳ, Ḥaqq (the Divine) is a transcendent being from the perspective of its d̲h̲āt, and cannot be confined or defined or known by anything other than himself. From the perspective of al-vucūd al-maʿkūlī the he becomes knowable in an immanent manner as it manifests through the divine names and attributes, taking form and becoming delineated by particular representations. According to Ḳarābās̲h̲ al-Walī, d̲h̲āt of the Ḥaqq who is al-vucūd al-muṭlaḳ is a hidden treasure as stated in the ḥadīt̲h̲ of kenz al-makhfī and desires to be known. As a result of this, he has determined himself as al-vucūd al-maʿkūlī and, created the al-vucūd al-ʿaynī through the maʿkūlī existence. The process of existence includes both the aspects of tanzīh which d̲h̲āt of the Ḥaqq is exclusive of everything, and tas̲h̲bīh which he is registered with divine names and attributes. Ḳarābās̲h̲ al-Walī, who states that the Ḥaqq cannot be known in accordance with the nafs al-amr (objective reality) by means of tas̲h̲bīh without tanzīh and tanzīh without tas̲h̲bīh, takes it as a basis that the truth can be known by combining tas̲h̲bīh wa-tanzīh. As one of the basic principles of the idea of al-wahdat al-wujūd, combination tas̲h̲bīh wa-tanzīh, enables human to attain certain knowledge of about the Ḥaqq, According to Ḳarābās̲h̲ al-Walī certain knowledge of the Ḥaqq is grounded in the operation of the levels of the ʿaql (intellect), qalb (heart) and nafs (soul) which express the process of taʿaqqul as a whole. According to this, al-ʿaql al-maʿāsh, ṣadr (the chest), and al-nafs al-ammāra (commanding) represent the limited intellect oriented toward the material world. Al-ʿaql al-maʿād, qalb, sirr (secret), sirr al-sirr (secret of the secret), sirr al-ahfā (most hidden secret), and sirr al-hafayī al-muṭlaq, al-nafs al-ammāra, lawwāma (selfreproaching), mulhima (inspired), muṭma⁠ʿinna (tranquil), rāziyya (content), marziyya (pleasing), kāmila (perfected) represent the refined intellect directed toward the hereafter and divine manifestations. Thus, the al-ʿaql attains knowledge of the Ḥaqq and truths through the tazkiyah (purification) of the nafs and the tasfiyah (refinement) of qalb. In this context, the qalb through the methods of mus̲h̲āhada (spiritual witnessing) and kas̲h̲f (unveiling), combining tas̲h̲bīh wa-tanzīh thereby recognizing the Ḥaqq in accordance with his own expression at the levels of knowledge of ʿilm al-yaqīn (knowledge of certainty), ʿayn al-yaḳīn (vision of certainty) and ḥaqq al-yaqīn (truth of certainty). Unlike the limited intellect in the method of burhān (demonstrative reasoning), this process is occurs in accordance with nafs al-amr. In accordance with the nafs al-amr, the knowledge of the the Ḥaqq and truths is achieved by combining both ontological and epistemological processes. Ḳarābās̲h̲ al-Walī explains the relationship between the d̲h̲āt of the Ḥaqq and al-vucūd al-ʿaynī through the moral and spiritual experience of the manifestations of divine names and truths as al-vucūd al-ma'kūlī. In this approach, the relationship between the unknowability of the the d̲h̲āt of the Ḥaqq and the knowability of the manifestations of divine names is placed in a perspective that constitutes the ontological and epistemological basis of tawḥīd.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    141083

    Mustafa Ma'nevi'nin hayatı ve divanı

    The life and collected poems (divan) of Mustafa Ma'nevi

    KENAN MERMER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2004

    DilbilimAnkara Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALİ YILMAZ

  2. Tez No

    632145

    Mehmed Aşkî'nin Takvîmü'l-Kibâr Min Mi'yârü'l-Ezhâr'ı (İnceleme-tenkitli metin-dizin)

    Takvîmü'l-Kibâr Min Mi'yarü'l-Ezhâr of Mehmed Aşkî (Research, criticized text, index)

    EBRU KARADAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Hacı Bayram Veli Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. NESLİHAN İLKNUR KOÇ KESKİN

  3. Tez No

    861741

    Öğretmen ve veli görüşlerine göre ilkokul öğrencilerinin merhamet değerine sahip olma düzeylerinin incelenmesi

    Investigation of the compassion value level of primary school students based on the opinions of teachers and parents

    SÜHEYBE KARATAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Eğitim ve ÖğretimSakarya Üniversitesi

    Temel Eğitim Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. RÜŞTÜ YEŞİL

  4. Tez No

    367980

    Türkiye'de 2003 – 2013 yılları arasında uygulanan özel eğitime ilişkin politikaların analizi

    The analysis of special education policies that implement between 2003 – 2013 in Turkey

    AYTEKİN GÖÇÜNCÜ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    Eğitim ve ÖğretimFatih Üniversitesi

    Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Eko. Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. İBRAHİM HAKAN KARATAŞ

  5. Tez No

    784313

    Sürdürülebilir bir ekoturizm için ekoköy geliştirme: Doğanbey örnek olay incelemesi

    Ecovillage development for a sustainable eco tourism: Doğanbey case study

    TUĞÇE İKLİM KARATAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    TurizmAnkara Hacı Bayram Veli Üniversitesi

    Turizm İşletmeciliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SELMA MEYDAN UYGUR

Geri Dön