Osmanlı Dönemi minyatür koleksiyonlarına bilişimsel erişim
Computational access to Ottoman miniature collections
- Tez No: 950156
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ZEHRA TAŞKIN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bilgi ve Belge Yönetimi, Information and Records Management
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 85
Özet
Bu tez çalışması, Osmanlı Dönemi'ne ait minyatür koleksiyonlarına bilişimsel erişimi mümkün kılacak ve bu eserlerin dijital ortamda analiz edilmesine imkân tanıyan yöntemleri ortaya koymayı amaçlamaktadır. Osmanlı minyatürleri yalnızca sanatsal birer eser değil, tarihî olayları, toplumsal yaşamı, inanç sistemlerini ve kültürel değerleri yansıtan görsel belgelerdir. Günümüzde dijital beşeri bilimler kapsamında bu tür eserlerin bilgisayar destekli yöntemlerle incelenmesi, kültürel mirasın korunması ve yeniden yorumlanması açısından önem taşımaktadır. Bu doğrultuda 435 minyatürden oluşan bir koleksiyon hazırlanmıştır. Her bir görsel bibliyografik ve içeriksel bilgileriyle birlikte dijital bir veri setine dönüştürülmüştür. Literatüre dayalı olarak geliştirilen çok katmanlı bir sınıflama ve etiketleme sistemi aracılığıyla minyatürler konu, figür, dönemsel yapı ve sanatsal özelliklerine göre ayrıntılı biçimde etiketlenmiştir. Veri seti üzerinde hem gözetimli hem de gözetimsiz makine öğrenmesi teknikleriyle sınıflandırma çalışmaları yürütülmüştür. Gözetimli öğrenme aşamasında MobileNetV2 modeli kullanılmış ve minyatürler ana temalarına göre sınıflandırılmıştır. Gözetimsiz öğrenme sürecinde ise görsel özellikler otomatik yöntemlerle çıkarılmış ve benzer içerikteki görseller çeşitli algoritmalarla gruplanmıştır. Ardından her iki yöntemin sınıflandırma performansı istatistiksel olarak değerlendirilerek sunulmuştur. Ayrıca veri seti üzerinde gerçekleştirilen tematik ağ analizleri ile minyatürler arasında içerik ilişkileri ve kavramsal kümelenmeler görselleştirilmiştir. Elde edilen bulgular, bilişimsel erişim yöntemlerinin Osmanlı minyatür koleksiyonlarının daha derinlemesine analiz edilmesine katkı sunduğunu göstermektedir. Bu sayede kültürel miras niteliğindeki eserler dijital ortamda yeniden işlenebilir ve yorumlanabilir hâle gelmiştir. Tez, dijital beşeri bilimler, kültürel miras çalışmaları ve görsel sanatların bilişimsel analizi alanlarında yenilikçi bir örnek sunmayı hedeflemektedir. Ana odak noktası, koleksiyondaki anlamlı unsurları ortaya çıkarmak, etkili analiz yöntemlerinin kullanımını teşvik etmek ve minyatür koleksiyonlarına bilişimsel erişimin önemini vurgulamaktır.
Özet (Çeviri)
This thesis aims to establish methods that enable computational access to miniature collections from the Ottoman period and allow for their analysis in digital environments. Ottoman miniatures are not only artistic works but also visual documents that reflect historical events, social life, belief systems, and cultural values. Today, within the scope of digital humanities, analysing such works through computer-assisted methods is of great importance for the preservation and reinterpretation of cultural heritage. In this context, a collection of 435 miniatures has been compiled. Each image has been transformed into a digital dataset enriched with bibliographic and content-related metadata. Using a multi-layered classification and tagging system developed based on the literature, the miniatures have been tagged in detail according to their subject matter, figures, historical context, and artistic characteristics. Classification tasks have been carried out on the dataset using both supervised and unsupervised machine learning techniques. In the supervised learning phase, the MobileNetV2 model was employed to classify the miniatures according to their main themes. During the unsupervised learning process, visual features were extracted automatically, and images with similar content were grouped using various algorithms. The classification performances of both methods were then statistically evaluated and presented. Additionally, thematic network analyses were conducted on the dataset to visualize content-based relationships and conceptual clusters among the miniatures. The findings demonstrate that computational access methods contribute to a more in-depth analysis of Ottoman miniature collections. As a result, these heritage works have become more processable and interpretable in digital environments. The thesis aims to present an innovative example in the fields of digital humanities, cultural heritage studies, and computational analysis of visual arts. Its main focus is to uncover meaningful elements within the collection, promote effective analytical approaches, and emphasize the importance of computational access to miniature archives.
Benzer Tezler
- Safevî dönemi kalem-i siyâhî minyatürleri
Safavid period qalam-i siyahi miniatures
RIDVAN AK
Doktora
Türkçe
2024
Güzel SanatlarNecmettin Erbakan Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA YILDIRIM
DOÇ. DR. ŞEHNAZ BİÇER
- 15. ve 16. yy. Osmanlı minyatürlerdeki halılar ve kıyafetler üzerine bir araştırma
Başlık çevirisi yok
SEYED HEDAYAT AZİM NEZHAD KİVİ
Yüksek Lisans
Türkçe
1995
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
YRD. DOÇ. DR. LATİF TARAŞLI
- Mevleviliğin Türk plastik sanatlarına etkileri
Mevlevi's influence on Turkish plastic arts
HAMİT ARBAŞ
- Osmanlı dönemi Türk minyatür sanatının çağdaş Türk resmine etkileri
The effects of Ottoman miniature art on contemporary Turkish painting
NAGİHAN GÜNDÜZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Güzel SanatlarGiresun ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN ALTINTAŞ
- Osmanlı dönemi minyatürlerindeki motifler kullanılarak kumaş deseni tasarım örneklerinin oluşturulması
Creating fabric pattern design examples using motifs in Ottoman period miniatures
EYÜP SALBUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Giyim EndüstrisiSelçuk ÜniversitesiTasarım Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE HARMANKAYA