Azerbaycan Tarı'nın icra gelişim sürecinde kırım tatar kaytarmalarının etüt olarak kullanımı
The use of crimean tatar kaytarmas as etudes in the performance development of the Azerbaijani Tar
- Tez No: 950344
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA ULAŞ ATASOY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: ANKARA MÜZİK VE GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ
- Enstitü: Müzik ve Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çalgı Eğitimi Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Çalgı Eğitimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 133
Özet
Bu tez çalışması, Azerbaycan müzik kültürünün temel çalgılarından biri olan tarın icra öğretiminde karşılaşılan ritmik çeşitlilik eksikliğine çözüm sunmak amacıyla hazırlanmıştır. Günümüzde kullanılan geleneksel etüt kitaplarının büyük çoğunluğunun, 2/4, 3/4 ve 6/8 gibi daha çok basit usullere dayandığı görülmektedir. Ancak bu durum, çalgının potansiyelini tam anlamıyla yansıtmamakta, özellikle aksak usullerde çalım becerilerinin geliştirilmesini sınırlamaktadır. Oysa tar, yapısı itibarıyla hem teknik hem de ritmik açıdan son derece zengin bir çalgıdır ve gelişmiş icra düzeyine ulaşmak isteyen öğrenciler için farklı usulleri kapsayan etütlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu noktada, özellikle 7/8 gibi karmaşık ve aksak ritimlere dayalı etüt materyallerinin eksikliği dikkat çekmektedir. Bu eksikliği gidermek ve çalgı öğretimini zenginleştirmek adına farklı kültürel kaynakların kullanımı düşünülmüş, bu doğrultuda Kırım Tatar Halk Müziği'nde önemli bir yere sahip olan Kaytarma türü ezgiler araştırmanın merkezine alınmıştır. Kaytarmalar, hem karakteristik 7/8'lik ritim yapısıyla hem de melodik yapılarıyla tar çalgısına uyarlanabilecek nitelikte eserler olarak değerlendirilmiştir. Bu bağlamda hem ritmik hem teknik açıdan öğretici bir kaynak oluşturma hedefiyle bu ezgiler detaylı biçimde analiz edilmiştir. Araştırma, nitel yöntem çerçevesinde, durum çalışması modeli kullanılarak yürütülmüş ve Kırım Tatar müzik repertuvarında yer alan, 7/8'lik ölçüye sahip yedi farklı Kaytarma ezgisi seçilerek kapsamlı bir incelemeye tabi tutulmuştur. Eserler, ritmik yapı, melodik uygunluk, ses aralığı ve tar çalgısının teknik sınırları göz önünde bulundurularak değerlendirilmiş, ayrıca alanında uzman kişilerden alınan görüşler doğrultusunda seçilmiştir. Bu çalışmanın temel amacı, söz konusu ezgilerin tar öğretiminde sağlayabileceği katkıları, özellikle mızrap vuruş teknikleri, sol el pozisyonları ve bu iki unsurun eş zamanlı uyumunu ifade eden“vehted”kavramı çerçevesinde ortaya koymaktır. Yapılan analizler, Kaytarmaların pedagojik açıdan önemli bir kaynak olabileceğini göstermektedir. Bu ezgilerin teknik gelişimi desteklemenin yanı sıra, tarın icra pratiğine hem ritmik hem melodik çeşitlilik kazandırdığını da ortaya koymaktadır. Ayrıca bu tez, farklı kültürel müzik geleneklerinin çalgı eğitimine entegre edilmesinin hem sanatsal hem de pedagojik anlamda çok boyutlu katkılar sunabileceği görüşünü desteklemektedir. Sonuç olarak, Kırım Tatar müziğinden alınan ezgilerle oluşturulacak etütlerin, tar öğretimine yönelik zengin, özgün ve kültürel açıdan değerli bir kaynak oluşturduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Özet (Çeviri)
This thesis seeks to address a notable deficiency in the rhythmic diversity currently observed within the pedagogical frameworks for teaching the tar, a principal instrument in Azerbaijani musical heritage. A critical examination of existing instructional materials, particularly etude books, reveals a heavy reliance on elementary metric structures most commonly 2/4, 3/4, and 6/8 time signatures. While these meters serve a functional role during the initial stages of technical development, they fall short of representing the instrument's full expressive and rhythmic potential. This limitation is especially pronounced at intermediate and advanced levels of study, where students require exposure to more complex and asymmetrical rhythmic frameworks to achieve comprehensive mastery. Among such meters, the 7/8 time signature-integral to a wide array of regional musical idioms-remains conspicuously absent in standard pedagogical resources for the tar. In response to this gap, the present research explores the pedagogical potential of integrating materials derived from alternative cultural sources-specifically, Crimean Tatar folk music. The study concentrates on the genre of Kaytarma, a category of melodies distinguished by their unique 7/8 meter and their melodic structures, which exhibit a high degree of compatibility with the tar's technical and expressive range. The core objective is to determine whether these melodies can be effectively adapted into etudes for advanced tar instruction and to assess their efficacy in cultivating greater rhythmic versatility. To achieve this, the research employs a qualitative methodology grounded in a case study design. Seven representative Kaytarma melodies were selected from the traditional Crimean Tatar repertoire based on criteria such as rhythmic structure, melodic integrity, tessitura, and adaptability to the tar's playing techniques. Expert evaluations were further utilized to ensure the pedagogical suitability of the selected pieces. The study pays particular attention to aspects of performance technique, including right-hand plucking patterns, left-hand fingering strategies, and their integration through the concept of vehted a term denoting the coordinated synergy of both hands. The findings suggest that the incorporation of these melodies into tar pedagogy not only facilitates technical advancement, especially in rhythmically complex contexts, but also broadens the stylistic and cultural horizons of the learner. Moreover, the research posits that embedding culturally diverse musical materials, such as those from Crimean Tatar traditions, fosters intercultural competence and promotes a more inclusive approach to music education. Consequently, this study advocates for the systematic integration of Kaytarma-based etudes into the tar curriculum as a means of enriching both technical instruction and cultural understanding.
Benzer Tezler
- Hacı Hanmemmedov'a ait 1 Sayılı Tar Konçertosunun müzikal/teknik yönden incelenmesi
Musical/technical review of Haji Khanmemmedov's Tar Concerto no. 1
EMRE ERYILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiPerformans Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET SERHAT TURUNÇ
- Tar çalgısının özellikleri ve Türkiye'deki müzik eğitiminde kullanılması
Features of the tar instrument and its usage in music education in Türkiye
ELCHİN HATAMLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MüzikGazi ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜRKER EROĞLU
- Tebriz aşıklık geleneğinde destan söyleme
Telling story in ashiq tradition in Tabriz
NABİ KOBOTARİAN
Doktora
Türkçe
2015
Halk Bilimi (Folklor)Çukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERMAN ARTUN
- Azerbaycan'da doğal gaz tüketiminin yapay zeka yöntemleri ile analizi ve tahmini
Analysis and estimation of natural gas consumption in Azerbaijan with artificial intelligence methods
TAYYAR MADINAYEV
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiBursa Teknik ÜniversitesiAkıllı Sistemler Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYTAÇ YILDIZ
- Azerbaycan halk müziği çalgı topluluklarının icra geleneğindeki heterofonik doku uygulamalarından yola çıkarak bir beste çalışmalası
A composition study based on heterophonic texture practices in the performance tradition of azerbaijan folk music ensembles
YUSIF BAYRAMOV