Öğretmen adaylarının yapay zeka'ya ilişkin görüşleri
Pre-service teachers' perspectives on artificial intelligence
- Tez No: 950365
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET NURİ GÖMLEKSİZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Fırat Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eğitim Programları ve Öğretim Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 125
Özet
Bu araştırmanın amacı, öğretmen adaylarının yapay zekâ (YZ) teknolojilerine ilişkin görüşlerini belirlemek ve bu görüşlerin cinsiyet, program, sınıf düzeyi, internet kullanma sıklığı, YZ teknolojilerini kullanma durumu ve bu teknolojileri kullanma sıklığı gibi değişkenlere göre anlamlı bir farklılık gösterip göstermediğini incelemektir. Günümüzde yapay zekâ teknolojileri, eğitim süreçlerine giderek daha fazla entegre olmaktadır ve öğretmenlerin mesleki rollerini, öğretim yöntemlerini ve öğrenci öğrenme deneyimlerini dönüştürmektedir. Bu bağlamda, öğretmen adaylarının bu teknolojilere yönelik tutumları ve algıları, gelecekteki eğitim pratiklerinin şekillenmesinde kritik bir rol oynamaktadır. Araştırma, karma yöntem desenine göre yürütülmüştür. Nicel veriler, 2024-2025 eğitim-öğretim yılında Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi'nin dokuz farklı programına devam eden toplam 1497 öğretmen adayı ile toplanmıştır. Nitel veriler ise dokuz programdan seçilen 18 öğretmen adayı ile yarı yapılandırılmış sorular aracılığıyla elde edilmiştir. Nicel veri toplama aracı olarak Süleymanoğulları, Özdemir ve Tekin (2024) tarafından geliştirilen Yapay Zekâ Ölçeği kullanılmıştır; nitel veriler, içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Nicel analiz sonuçlarına göre, öğretmen adaylarının yapay zekâya ilişkin genel tutumlarının orta-üst düzeyde olumlu olduğu belirlenmiştir. Cinsiyet değişkenine göre yaygın etki boyutunda, erkeklerin algıları daha yüksek bulunurken; kaygı boyutunda, kadın adayların daha yüksek kaygı düzeyine sahip oldukları saptanmıştır. Program değişkenine göre etkileşim boyutunda anlamlı farklılıklar görülmüştür; İngilizce Öğretmenliği programından etkileşim düzeyi, en yüksek düzey olarak tespit edilmiştir. Sınıf düzeyine göre üst sınıfların etkileşim ve genel tutumları, daha olumlu bulunmuştur. İnternet kullanım süresi ve YZ kullanım durumu/sıklığı arttıkça, etkileşim ve yaygın etki boyutlarının olumlu yönde geliştiği gözlemlenmiştir. Nitel bulgular, öğretmen adaylarının yapay zekâ teknolojilerini özellikle öğrenme süreçlerini desteklemek, bilgiye hızlı erişim sağlamak ve bireyselleştirilmiş öğrenme imkânı sunmak amacıyla aktif olarak kullandıklarını göstermektedir. Adaylar, öğretmen ve öğrenci rollerinin dönüşeceğini, öğretmenin rehber ve kolaylaştırıcı rolünün güçleneceğini ifade etmişlerdir. Bununla birlikte, öğrencilerin tembelliğe yönelme riski, etik ve bilgi güvenilirliği sorunları, öğretmenlik mesleğinin değer kaybı endişesi ve YZ'nın duygusal-zihinsel gelişime olası olumsuz etkileri gibi çeşitli kaygılar da dile getirilmiştir. Sonuç olarak öğretmen adaylarının yapay zekâ teknolojilerine yönelik dengeli, eleştirel ve bilinçli bir yaklaşım geliştirdikleri; teknolojiyi, eğitimde etkin biçimde kullanmaya istekli oldukları, ancak bu sürecin etik ve pedagojik sorumluluklar çerçevesinde yürütülmesi gerektiğine dikkat çektikleri görülmüştür. Bu sonuçlar, öğretmen yetiştirme programlarında yapay zekâ okuryazarlığının ve etik farkındalığın güçlendirilmesinin önemini ortaya koymaktadır.
Özet (Çeviri)
The aim of this study is to determine the views of prospective teachers on artificial intelligence (AI) technologies and to examine whether these views show a significant difference according to variables such as gender, department, grade level, frequency of internet use, use of AI technologies and frequency of using these technologies. Today, artificial intelligence technologies are increasingly integrated into educational processes and are transforming teachers' professional roles, teaching methods and student learning experiences. In this context, prospective teachers' attitudes and perceptions towards these technologies play a critical role in shaping future educational practices. The research was conducted according to a mixed method design. Quantitative data were collected from a total of 1497 prospective teachers who were attending nine different programs of Fırat University Faculty of Education in the 2024-2025 academic year. Qualitative data were obtained through semi-structured interviews with 18 prospective teachers selected from nine departments. The Artificial Intelligence Scale developed by Süleymanoğulları, Özdemir and Tekin (2024) was used as the quantitative data collection tool; qualitative data were analyzed using the content analysis method. According to the quantitative analysis results, it was determined that the general attitudes of teacher candidates towards artificial intelligence were positive at a medium-high level. While male perceptions were found to be higher in the widespread effect dimension according to the gender variable, female candidates were found to have higher anxiety levels in the anxiety dimension. Significant differences were observed in the interaction dimension according to the department variable; the interaction level of the English Language Teaching department was found to be the highest. The interaction and general attitudes of upper grades were found to be more positive according to the grade level. It was observed that as the duration of internet use and AI usage status/frequency increased, the interaction and widespread effect dimensions developed positively. Qualitative findings show that teacher candidates actively use artificial intelligence technologies especially to support their learning processes, provide fast access to information and offer individualized learning opportunities. Candidates stated that the roles of teacher and student will transform and the teacher's role as a guide and facilitator will strengthen. However, various concerns were also expressed such as the risk of students tending towards laziness, ethical and information reliability problems, concerns about the loss of value of the teaching profession and the possible negative effects of AI on emotional-mental development. As a result, it was observed that teacher candidates developed a balanced, critical and conscious approach towards artificial intelligence technologies; they were willing to use technology effectively in education, but they pointed out that this process should be carried out within the framework of ethical and pedagogical responsibilities. These results reveal the importance of strengthening artificial intelligence literacy and ethical awareness in teacher training programs.
Benzer Tezler
- Matematik eğitiminde yapay zekânın kullanımına yönelik farklı paydaş görüşlerinin incelenmesi
An investigation of diverse stakeholders' views on the use of artificial intelligence in mathematics education
FEYZA FATMA KOLCU
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimAfyon Kocatepe ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RAMAZAN EROL
- Görsel sanatlar öğretmeni adaylarının yapay zeka ve üretken yapay zeka ile ilgili görüşlerinin incelenmesi
Examination of visual arts teacher candidates' views on artificial intelligence and generative artificial intelligence
SİBEL BARUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiGüzel Sanatlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. ORHUN TÜRKER
- Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının teknoloji okuryazarlığı ve yapay zekâ farkındalık düzeylerinin incelenmesi: Bir karma yöntem araştırması
Investigation of social studies teacher candidates technology literacy and artificial intelligence awareness levels: A mixed method research
DİLAN EMLÜK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDULLAH GÖKDEMİR
- Öğretmen adaylarının yapay zekâ kaygı düzeylerine ilişkin görüşleri
Teacher candidates' perspectives on artificial intelligence anxiety levels
ZEHRA AL
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
Eğitim ve ÖğretimFırat ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET NURİ GÖMLEKSİZ
- Matematik öğretmen adaylarının ChatGPT aracılığıyla 5E öğrenme modeline uygun ders planı hazırlama deneyimleri
Pre-service mathematics teachers' experiences of preparing lesson plans in accordance with the 5E learning model through ChatGPT
GÜLSÜM DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Eğitim ve ÖğretimEskişehir Osmangazi ÜniversitesiMatematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMRE EV ÇİMEN