Abdurrahmân b. Yûsuf Aksarâyî'nin 'İmâdü'l-İslâm adlı eserinin transliterasyonu ve Hanefi ilmihâl geleneğindeki yeri
The Transformation Of Abdurrahmân b. Yûsuf Aksarâyî's 'Imâd al-Islâm and its place in the Hanafi scolarly tradition
- Tez No: 950459
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HÜSEYİN OKUR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: İslam Hukuku, Osmanlı İlmihal Geleneği, Hanefî Mezhebi, Abdurrahmân b. Yûsuf Aksarâyî, Transliterasyon, Islamic Law, Ottoman Catechisms, Ḥanafī School, Abdurrahmān b. Yūsuf Aksarāyī, Transcription
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kocaeli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Hukuku Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 408
Özet
Bu tez çalışmasında, klasik Osmanlı ilmihal geleneğinin erken dönem ürünlerinden biri olan Abdurrahmân b. Yûsuf Aksarâyî'nin İmâdü'l-İslâm adlı eseri hem içerik analizi hem de metin aktarımı yönüyle ele alınmıştır. Hanefî mezhebi esas alınarak kaleme alınmış olan bu eser, yalnızca dinî hükümleri aktaran bir ilmihal metni olmanın ötesinde, Osmanlı toplumunun inanç yapısını, ibadet anlayışını ve din eğitimiyle kurduğu ilişkiyi yansıtan önemli bir kaynak hüviyeti taşımaktadır. Bu yönüyle çalışma, yalnızca belirli bölümleri Latin harflerine aktarmaya yönelik teknik bir çabanın ötesine geçerek, söz konusu metni ilmî, fıkhî ve tarihî açılardan çok yönlü biçimde değerlendirme amacı taşımaktadır. Çalışma iki temel bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde, eserin ilmihal yazım geleneği içindeki yeri, dilsel yapısı, kaynak kullanımı ve mezhebî yaklaşımı analiz edilmiştir. Bu süreçte hem klasik Hanefî literatürle hem de çağdaşı ilmihallerle karşılaştırmalı değerlendirmelere yer verilerek eserin ait olduğu ilmî zemin daha net ortaya konulmaya çalışılmıştır. İkinci bölümde ise“İman”ve“Namaz”bölümleri, klasik metnin orijinal yapısına ve diline sadık kalınarak transliterasyon yöntemiyle Latin harflerine aktarılmış; metnin anlaşılabilirliğini artırmak amacıyla açıklayıcı dipnotlar ve sınırlı düzeyde sadeleştirici müdahalelerde bulunulmuştur. Transliterasyon sürecinde, metnin filolojik bütünlüğünü koruma hassasiyeti ön planda tutulmuş; açıklamalar ise metne doğrudan müdahale etmeksizin okuyucunun anlam dünyasına katkı sunacak şekilde kurgulanmıştır. Bu çalışmada, yalnızca bir ilmihal metninin aktarımı değil, aynı zamanda bu tür klasik metinlerin günümüz fıkıh eğitimi bağlamında nasıl yeniden ele alınabileceği sorusu da temel bir araştırma ekseni olarak gözetilmiştir. Eserin kavramsal düzeyi, mezhebî tutarlılığı, halkla kurduğu dilsel ilişki ve dinî bilgiyi öğretme biçimi gibi yönler üzerinden çok katmanlı bir analiz gerçekleştirilmiş; ilmihal metinlerinin birer tarihsel bellek unsuru ve pedagojik araç olarak nasıl değerlendirilebileceği ortaya konulmuştur.
Özet (Çeviri)
In this thesis, I examine Imādu'l-Islām, a notable example of the early Ottoman Turkish catechetical (ilmihal) tradition, attributed to Abdurrahmān b. Yūsuf Aksarāyī. The study approaches the work through both content analysis and textual transmission. Although written primarily to convey religious rulings according to the Ḥanafī school of law, the text also reflects broader aspects of Ottoman religious life, such as belief structures, worship practices, and the language of religious education. For this reason, the thesis aims not merely to convert selected sections into Latin script but to offer a multidimensional assessment of the work from scholarly, historical, and pedagogical perspectives. The study is structured in two main parts. In the first part, I explore the position of Imādu'l-Islām within the broader ilmihal tradition by analyzing its language, structure, sources, and sectarian orientation. Comparative evaluations with other Ḥanafī legal texts and contemporary catechisms are also included to better situate the work within its intellectual context. In the second part, the chapters on“Faith”(Īmān) and“Prayer”(Ṣalāh) are transliterated into Latin script, with attention to preserving the original form and diction. To support readability for modern readers, I have provided explanatory footnotes and limited simplifications where necessary. Throughout the transliteration process, I remained attentive to the philological integrity of the text, while offering interpretive support that does not interfere with its original content. Beyond the transmission of a single text, this study also questions how such classical works might be re-evaluated in today's context of religious education. The work is analyzed on multiple levels: its conceptual depth, its alignment with Ḥanafī jurisprudence, its communicative style directed at the lay reader, and its instructional strategies. As a result, the ilmihal is examined not only as a legal manual but also as a pedagogical and cultural artifact contributing to the religious memory of Ottoman society.
Benzer Tezler
- Osmanlı kuruluş dönemi Türkçe ilmihal eserleri çerçevesinde ilmihallerin fıkhi yönden değerlendirilmesi
Evaluation of catechisms with regard to canon law in the frame of catechisms written in Turkish language during establishment period of Ottoman empire
MEDİHA AYNACI
- Tarihi Topkapı Caddesi'nin Turgut Özal Millet Caddesi'ne dönüşümü ve çevresindeki kültür varlıklarının koruma ve sunumuna yönelik öneriler
The transformation of historic Topkapı Street to Turgut Özal Millet Street and the conservation and presentation proposals for its surrounding cultural assets
MÜNİRE NURGÜL BÜYÜKGÜLLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP ERES ÖZDOĞAN
- Abdurrahman b. Yusuf el-Licâî ve kelam anlayışı
Başlık çevirisi yok
AZİZ ÖMER GÜZEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinSelçuk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEFA BARDAKCI
- Abdurrahmân B. Abdurrahîm El-Mübârekfûrî'nin hadis ilmindeki yeri ve Tuhfetü'l-Ahvezî adlı eseri
The place of Abdurrahmân B. Abdurrahîm El-Mübârekfûrîin the science of hadith and his work Tuhfetü'l-Ahvezî
YUSUF HACABAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinHarran ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULLAH YILDIZ
- Ebu Bekir Muhammed b. Ebi İshak İbrahim b. Ya'kub el-Gülabadi'nin (380/990) Maani'l-Ahbar adlı eserinin (122-240 varağının tahkiki)
Ebu Bekir Muhammed b. Ebi İshak İbrahim b. Ya'kub el-Gülabadi'nin (380/990) Maani'l-Ahbar adlı eserinin (122-240 Varağının tahkiki)
NADİR AYDIN
Yüksek Lisans
Arapça
2006
DinSelçuk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF.DR. ALİ OSMAN KOÇKUZU