Türkiye'de enerji sektörünün ithalata bağımlılığının ekonomik büyüme üzerine etkisinin incelenmesi
Examining the effect of import dependence of energy sector on economic growth in Türkiye
- Tez No: 950680
- Danışmanlar: DOÇ. DR. GONCA AKGÜN GÜNGÖR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Uluslararası Ticaret, International Trade
- Anahtar Kelimeler: Enerji İthalatı, Dış Ticarette Bağımlılık, Enerji Yoğunluğu, Ekonomik Büyüme, Zaman Serisi Nedensellik Analizi, Energy Imports, Trade Dependency, Energy Intensity, Economic Growth, Time Series Causality Analysis
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Uluslararası Ticaret Ve Finansman Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Uluslararası Ticaret ve Finansman Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 278
Özet
TÜRKİYE'DE ENERJİ SEKTÖRÜNÜN İTHALATA BAĞIMLILIĞININ EKONOMİK BÜYÜME ÜZERİNE ETKİSİNİN İNCELENMESİ ÖZET Enerji, hem imalat hem de hizmet sektörleri için vazgeçilmez bir üretim girdisi niteliği taşımaktadır. Birincil enerji kaynaklarından petrol, küresel ölçekte hâlen en çok tüketilen enerji kaynağı olma özelliğini sürdürmekle birlikte; güneş, rüzgâr, hidroelektrik, biyokütle ve jeotermal gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının önemi de hızla artmakta ve bu kaynaklar, enerjiye yönelik sürdürülebilir çözümler geliştirilmesinde ciddi bir potansiyel sunmaktadır. Bu nedenle birçok ülke, enerji yatırımlarını yenilenebilir kaynaklara yönlendirme eğilimi göstermektedir. Bir ülkenin enerji arzı, enerji talebini karşılayamayacak durumda ise o ülke enerji rezervleri bakımından kıt kaynaklara sahiptir ve ihtiyaç duyduğu gerekli enerjiyi dışarıdan yani ithalat yaparak sağlamak durumunda kalacaktır. Artan enerji ihtiyaçlarını dış kaynaklardan ithalat yoluyla karşılamak zorunda kalan ülkeler, enerji sektöründe yüksek düzeyde dışa bağımlılıkla karşı karşıya kalmaktadır. Bu durum, ülkeleri arz kesintilerine, enerji fiyatlarındaki dalgalanmalara ve jeopolitik risklere karşı savunmasız bırakmakta, dolayısıyla enerji arz güvenliğini tehdit etmektedir. Bu bağlamda, enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve yerli üretim kapasitesinin artırılması, enerji güvenliğinin sağlanmasında kritik bir stratejik yaklaşım olarak öne çıkmaktadır. Küresel düzeyde enerji talebindeki artış, ülkelerin dışa bağımlılık düzeylerini arttırmakta ve ekonomik büyümenin temel belirleyicilerinden biri hâline gelebilmektedir. Türkiye'nin enerjiye olan dışa bağımlılığı, özellikle 2000'li yıllardan itibaren dikkat çekici bir şekilde artış göstermiştir. Yeterli düzeyde yerli enerji üretiminin gerçekleştirilememesi ve yenilenebilir enerji kaynaklarının potansiyelinden yeterince yararlanılamaması, Türkiye'yi ithalata dayalı bir enerji yapısına yönlendirmiştir. Bu durum, dış ticaret açığının genişlemesine, cari işlemler dengesinin bozulmasına ve makroekonomik kırılganlıkların derinleşmesine neden olmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye'de 1974-2021 döneminde enerji ithalatında dışa bağımlılığın ekonomik büyüme üzerindeki etkisini Zaman Serisi Nedensellik Analizi yardımıyla incelemektir. Bu amaçla çalışmada, uzun dönemli ilişki Johansen Nedensellik Analizi ve kısa dönemli ilişki Sınırsız Vektör Otoregresif (UVAR) modeli kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz sonuçları, enerji bağımlılığı ve enerji yoğunluğu değişkenleri ile reel GSYH değişkeni arasında uzun dönemli ilişki bulunmadığını, ancak enerji yoğunluğundan reel GSHY'ye doğru kısa dönemli negatif bir ilişkinin olduğunu göstermektedir.
Özet (Çeviri)
EXAMINING THE EFFECT OF IMPORT DEPENDENCE OF ENERGY SECTOR ON ECONOMIC GROWTH IN TÜRKİYE ABSTRACT Energy is an indispensable input for both manufacturing and service sectors. Among primary energy sources, oil continues to be the most consumed energy source globally. However, the importance of renewable energy sources such as solar, wind, hydroelectric, biomass, and geothermal is rapidly increasing, offering substantial potential for developing sustainable energy solutions. Consequently, many countries are tending to redirect their energy investments toward renewable sources. If a country's energy supply cannot meet its energy demand, it indicates that the country has scarce energy reserves and must rely on imports to meet its essential energy needs. Countries that must meet increasing energy demands through imports face high levels of external dependency in the energy sector. This situation exposes nations to supply disruptions, price volatility in energy markets, and geopolitical risks, thereby threatening energy supply security. In this context, diversifying energy sources and increasing domestic production capacity emerge as critical strategic approaches to ensuring energy security. The global rise in energy demand is increasing countries' external dependence and has become one of the fundamental determinants of economic growth. Turkey's energy import dependency has notably increased, particularly since the 2000s. The country's inability to produce sufficient domestic energy and its underutilization of renewable energy potential have led to an import-oriented energy structure. This situation contributes to a widening foreign trade deficit, deterioration of the current account balance, and deepening macroeconomic vulnerabilities. This study aims to examine the impact of import dependence in energy on economic growth in Turkey during the period from 1974 to 2021, using Time Series Causality Analysis. For this purpose, the long-term relationship was analyzed using the Johansen Cointegration Test, while the short-term relationship was examined through the Unrestricted Vector Autoregressive (VAR) model. The results indicate that there is no long-term relationship between the variables of energy dependence, energy intensity, and real GDP, but there is a short-term negative relationship from energy intensity to real GDP.
Benzer Tezler
- Ülkemiz yerli enerji kaynaklarının yeni teknolojilerle değerlendirilmesi sonucunda oluşacak sera gazı azaltım potansiyelinin belirlenmesi ve maliyet analizleri
Determination of greenhouse gas mitigation potential resulting from the utilization of our country's domestic energy resources with new technologies and cost analysis
ECE GİZEM ÇAKMAK
Doktora
Türkçe
2024
Kimya Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiKimya Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HASAN CAN OKUTAN
- Enerji ekonomisinin yapısal sorunları ve nükleer enerji örneği
Structural problems of energy economy and sample of nuclear energy
SANİYE ŞEHNAZ ALTUNAKAR
- Dış ticarette teslim ve ödeme şekillerinde eğitim gereklerinin belirlenmesi
Determination needs of education in terms of payment and delivery in foreign trade
YADIGARJON GAYİPOV
- Türkiye'nin enerji bağımlılığının dış ticareti üzerine olan etkisi (1988-2017 yılları arasındaki dönem)
Effect on foreign trade of Turkey's energy dependence (Period between 1988-2017)
CANAN TURAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
EkonomiKarabük Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAYRETTİN KESGİNGÖZ
- Dünyada ve Türkiye'de enerji sektörünün genel durumu ve Türkiye'nin elektrik enerjisi üretim ve tüketim tahminleri
General situation of the energy sector in the world and in Turkey and forecasts for Turkey's production and consumption of electrical energy
ERİNÇ ŞENER