Enflasyon ve faiz oranı arasındaki nedensellik ilişkisinin kuram ve uygulama açısından analizi: Orta Asya Türk Cumhuriyerlerine yönelik ampirik bir uygulama
Analysis of the causal relationship between inflation and interest rates in terms of theory and practice: An empirical application to the Central Asian Turkic Republics
- Tez No: 950847
- Danışmanlar: PROF. DR. NURDAN ASLAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Uluslararası İktisat Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 161
Özet
Fisher hipotezi, enflasyon ile nominal faiz oranı arasındaki ilişkiyi açıklamada makroekonomik politika ve finansal piyasa analizlerinde temel bir teorik çerçeve sunmaktadır. Özellikle gelişmekte olan ekonomilerde para politikasının etkinliğini değerlendirme açısından hipotezin geçerliliği kritik öneme sahiptir. Bu çalışmada, Fisher hipotezinin geçerliliği, Sovyet Birliği'nden ayrılan Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan ve Türkmenistan'dan oluşan beş Orta Asya ülkesi için 2000–2024 dönemine ait yıllık panel veri seti kullanılarak incelenmiştir. Analizin ilk aşamasında, veri setinin yapısal özellikleri belirtmek amacıyla yatay kesit bağımlılığı ve homojenlik testleri uygulanmış; birimler arasında anlamlı korelasyonlar ve yapısal farklılıklar tespit edilmiştir. Bu doğrultuda, ikinci kuşak panel birim kök testlerinden Pesaran (2007) CIPS testi ve ülke bazlı CADF testi uygulanarak serilerin durağanlık düzeyleri belirlenmiştir. Sonuçlar, panel düzeyinde serilerin düzeyde durağan olduğunu, ancak ülkeler arasında farklılık gösterdiğini ortaya koymuştur. Serilerin aynı dereceden bütünleşik olması nedeniyle, uzun dönemli ilişki Westerlund (2007) panel eşbütünleşme testi ile incelenmiş ve hem panel genelinde hem de bazı ülkelerde anlamlı eşbütünleşme ilişkisi bulunmuştur. Uzun dönem katsayıları, ülkeler arası heterojenliği ve ortak dinamik süreçleri dikkate alan Genişletilmiş Ortalama Grup (Augmented Mean Group–AMG) yöntemiyle tahmin edilmiştir. Elde edilen bulgular, enflasyonun nominal faiz oranı üzerinde ve nominal faizin enflasyon üzerinde pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı etkilere sahip olduğunu göstermektedir. Ortak dinamik sürecin anlamlılığı, faiz-enflasyon ilişkisinin yalnızca ülke içi faktörlerden değil, bölgesel ya da küresel şoklardan da etkilendiğine işaret etmektedir. Çalışmanın son aşamasında, kısa dönemli ilişkileri ortaya koymak amacıyla Dumitrescu ve Hurlin (2012) panel Granger nedensellik testi uygulanmış; sonuçlar enflasyondan nominal faize doğru yönlü anlamlı bir nedensellik olduğunu ortaya koymuştur. Tüm bulgular birlikte değerlendirildiğinde, Orta Asya ülkelerinde Fisher hipotezinin panel genelinde geçerli olduğu, ancak ülke bazında farklı şiddet ve yapılar gösterdiği anlaşılmaktadır. Bu sonuçlar, para politikasının etkinliğine yönelik önemli çıkarımlar sunmaktadır.
Özet (Çeviri)
The Fisher hypothesis provides a fundamental theoretical framework for analyzing the relationship between inflation and nominal interest rates, particularly in macroeconomic policy and financial market assessments. Its validity is especially critical for evaluating the effectiveness of monetary policy in developing economies. This study investigates the validity of the Fisher hypothesis for five Central Asian countries—Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, Tajikistan, and Turkmenistan—that gained independence following the dissolution of the Soviet Union, using an annual panel dataset covering the period 2000–2024. In the first stage of the analysis, the structural characteristics of the data were examined through cross-sectional dependence and slope homogeneity tests, which revealed significant correlations and structural differences among units. Subsequently, the second-generation panel unit root tests—Pesaran's (2007) CIPS test and the country-specific CADF test—were employed to determine the stationarity properties of the series. The results indicated that while the series are stationary at level in the panel context, they exhibit heterogeneity across countries. Since the series are integrated of the same order, the long-run relationship was tested using the Westerlund (2007) panel cointegration test, which confirmed statistically significant cointegration both at the panel level and for individual countries. Long-run coefficients were estimated using the Augmented Mean Group (AMG) method, which accounts for cross-country heterogeneity and common dynamic processes. The findings reveal that both inflation has a positive and statistically significant effect on nominal interest rates, and vice versa. The significance of the common dynamic process suggests that the inflation–interest rate relationship is influenced not only by domestic factors but also by regional or global shocks. In the final stage, the Dumitrescu and Hurlin (2012) panel Granger causality test was conducted to explore short-run dynamics, and the results revealed a unidirectional causality running from inflation to nominal interest rates. Overall, the findings suggest that the Fisher hypothesis holds at the panel level for Central Asian countries, although it varies in strength and structure across countries. These results offer important implications for the effectiveness of monetary policy.
Benzer Tezler
- İktisat politikalarına kuantum fiziği ve entropinin yansıması
Reflections of quantum physics and entropy on economic policies
HALİL KÜÇÜKBİLTEKİN
Doktora
Türkçe
2024
EkonomiMersin Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜLEYMAN DEĞİRMEN
DOÇ. DR. MUSTAFA SALTI
- G20 ülkelerinde enflasyon ve faiz oranları arasındaki nedensellik ilişkisi
Causality analysis between interest and inflation rate in G20 countries
ŞAHİN ORAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Ekonomiİskenderun Teknik ÜniversitesiEkonomi Finans Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİROL ERKAN
- Fisher ve neo-fisher etkisi: Türkiye üzerine bir uygulama
Neo-fisher effect and application in Türkiye
MUHAMMET GÖKTÜRK YAHŞİ
- Enflasyon ve faiz arasında nedensellik ilişkisi: Türkiye ekonomisi için bir analiz (1994-2023)
The causality relationship between inflation and interest: An analysis for the Turkish economy (1994-2023)
MERVE YAĞCI
- Türkiye için Fisher hipotezinin geçerliliğinin incelenmesi
Examining the validity of the Fisher hypothesis for Turkey
AYÇANUR GÖK
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
EkonometriKaradeniz Teknik ÜniversitesiEkonometri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HİLMİ ZENGİN