Geri Dön

Fen bilgisi öğretmen adaylarının bazı fen konularındaki mekanistik akıl yürütmelerinin karakterizasyonu

Characterization of mechanistic reasoning in science teacher candidates on some science topics

PDF İndir

  1. Tez No: 951337
  2. Yazar: MEHMET POLAT
  3. Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER YILAYAZ
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Eğitim ve Öğretim, Education and Training
  6. Anahtar Kelimeler: Fen Eğitimi, Mekanistik Akıl Yürütme, Fizik, Kimya, Biyoloji, Science Education, Mechanistic Reasoning, Physics, Chemistry, Biology
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Fırat Üniversitesi
  10. Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Matematik ve Fen Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Fen Bilgisi Eğitimi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 219

Özet

Bu çalışma, fen bilgisi öğretmen adaylarının“sıvıların kaldırma kuvveti”(fizik),“kaynama noktası”(kimya) ve“sindirim sistemi”(biyoloji) konularına ilişkin yazılı açıklamalarını inceleyerek mekanistik akıl yürütme becerilerini çok boyutlu bir çerçevede betimlemeyi amaçlamaktadır. Küresel eğitim politikalarının vurguladığı 21. yüzyıl becerileri arasında yer alan“açıklama–akıl yürütme”yeterliği, fen okuryazarlığının temel bileşenlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Ancak Türkiye'de, bu becerinin öğretmen adayları bağlamında sistematik biçimde araştırıldığı bir çalışma bulunmamaktadır. Araştırma, Russ ve ark.nın (2008) ortaya koyduğu mekanistik akıl yürütme modelindeki açıklayıcı bileşenler (varlıklar, özellikler, etkinlikler, düzenleniş, başlatma) ile Moreira ve ark.nın (2019) tanımladığı akıl yürütme düzeylerini (betimsel, ilişkisel, basit neden–sonuç, gelişen mekanistik) birlikte kullanarak disiplinlerarası bir analiz sunmaktadır. Çalışma, 2023-2025 akademik yıllarında Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Fen Bilgisi Öğretmenliği programına kayıtlı ve araştırmaya gönüllü 2-4. sınıf öğrencilerinden toplanan yazılı metinler üzerinde nitel içerik analizine dayalı kodlama süreciyle yürütülmüştür. Bu kapsamda, (i) adayların her konu için hangi mekanistik bileşenleri kullandığı, (ii) bu bileşenleri hangi akıl yürütme düzeylerinde örgütlediği ve (iii) disiplinler arası benzerlik-farklılık örüntüleri ayrıntılı olarak haritalandırılmıştır. Araştırma bulguları, öğretmen adaylarının açıklamalarında yoğunlukla ilişkisel ve basit neden-sonuç düzeyine takılı kaldığını; özellikle etkinlik ve düzenleniş bileşenlerini içeren gelişen mekanistik açıklamalara sınırlı biçimde yer verdiklerini göstermektedir. Bu durum, adayların fen konularındaki karmaşık nedensel mekanizmaları bütüncül bir bakış açısıyla irdelemekte güçlük yaşadığını, dolayısıyla mekanistik düşünmenin planlı öğretim etkinlikleriyle desteklenmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Çalışmanın sonuçları, (i) öğretmen yetiştirme programlarında açıklama odaklı yazma ve modelleme etkinliklerine yer verilmesi, (ii) karşılıklı - dinamik nedenselliği öne çıkaran disiplinler arası görevler tasarlanması ve (iii) bireyselleştirilmiş geribildirim döngülerinin uygulanması yönünde somut öneriler sunmaktadır. Böylece hem yerel literatürdeki boşluk doldurulmakta hem de fen eğitiminde mekanistik akıl yürütmeyi geliştirmeye yönelik pedagojik tasarımlar için ampirik dayanak sağlanmaktadır.

Özet (Çeviri)

This study aims to describe the mechanistic reasoning skills of science teacher candidates in a multidimensional framework by examining their written explanations on the topics of“buoyancy”(physics),“boiling point”(chemistry), and“digestive system”(biology). The“explanation–reasoning”competency, which is among the 21st-century skills emphasized by global education policies, is considered one of the fundamental components of science literacy. However, there is no study in Turkey that systematically investigates this competency in the context of teacher candidates. The research presents the explanatory components (entities, properties, activities, organization, initiation) of the mechanistic reasoning model proposed by Russ et all. (2008) and the reasoning levels defined by Moreira et al. (2019) (descriptive, relational, simple cause-effect, developing mechanistic) to present an interdisciplinary analysis. The study was conducted using a qualitative content analysis-based coding process on written texts collected from 2nd to 4th-year students enrolled in the Science Education program at Fırat University's Faculty of Education during the 2023-2025 academic years who volunteered for the research. In this context, (i) which mechanistic components candidates used for each topic, (ii) at which levels of reasoning they organized these components, and (iii) interdisciplinary similarities and differences were mapped in detail. The research findings show that teacher candidates' explanations are predominantly stuck at the relational and simple cause-and-effect level; they only give limited space to developing mechanistic explanations that include activity and organization components. This situation reveals that candidates have difficulty examining complex causal mechanisms in science subjects from a holistic perspective, thus highlighting the need to support mechanistic thinking with planned teaching activities. The results of the study offer concrete recommendations for (i) including explanation-focused writing and modeling activities in teacher training programs, (ii) designing interdisciplinary tasks that emphasize reciprocal-dynamic causality, and (iii) implementing individualized feedback loops. Thus, this study not only fills a gap in the local literature but also provides empirical support for pedagogical designs aimed at developing mechanistic reasoning in science education.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    505335

    Fen bilgisi öğretmen adaylarının bazı kimya konularındaki akıl yürütmelerinin incelenmesi

    Examination of science education teachers candidates' reasoning on some chemistry subjects

    GÜLAY İLHAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    KimyaFırat Üniversitesi

    Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. EROL ASİLTÜRK

  2. Tez No

    673288

    Fen bilgisi öğretmen adaylarının bazı kimya konularındaki höristik kullanımlarının incelenmesi

    Investigation of the pre-service science teachers' use of heuristic in some chemistry topics

    GÜLEN ÖNAL KARAKOYUN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Eğitim ve ÖğretimFırat Üniversitesi

    Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. EROL ASİLTÜRK

  3. Tez No

    187619

    Fen bilgisi öğretmen adaylarının bazı biyoloji konularındaki alan bilgilerinin değerlendirilmesi

    The evaluation of prospective elementary science teachers' subject matter knowledge on some biology subjects

    ZERRİN ÖZDEMİR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2006

    Bilim ve TeknolojiGazi Üniversitesi

    İlköğretim Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUSTAFA AYDOĞDU

  4. Tez No

    406006

    Fen bilgisi öğretmen adaylarının bazı genetik konularındaki öğrenme durumlarının incelenmesi

    Investigation of science teacher candidates' learning condition in genetic concepts

    METİN ŞEKER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Eğitim ve ÖğretimKastamonu Üniversitesi

    İlköğretim Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. BAHATTİN DENİZ ALTUNOĞLU

  5. Tez No

    841337

    Etkileşimli e-kitap destekli ters yüz öğrenme modelinin fen bilgisi öğretmen adaylarının astronomi konularındaki akademik başarı ve ilgisine etkisi

    The effect of interactive e-book supported flipped learning model on preservice science teachers' academic success and interest in astronomy subjects

    ERHAN CEYLAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Eğitim ve ÖğretimGazi Üniversitesi

    Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ERGİN HAMZAOĞLU

Geri Dön