Otizm tanılı ergenlerin akran ilişkilerinin incelenmesi: PEERS sosyal beceri geliştirme programının etkileri
Examining peer relationships of adolescents diagnosed with autism: Effects of PEERS social skills development program
- Tez No: 952034
- Danışmanlar: PROF. DR. AYSUN DOĞAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ege Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 150
Özet
Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB), yaşamın erken dönemlerinde ortaya çıkan ve özellikle iletişim, sosyal etkileşim ve sosyal beceri alanlarında belirgin güçlüklerle karakterize olan nörogelişimsel bir bozukluktur. OSB tanılı bireyler, sosyal ipuçlarını anlama, karşılıklı etkileşim kurma ve sürdürme, akran gruplarına katılma gibi alanlarda zorluk yaşamaktadırlar. Araştırmalar, OSB tanılı çocuk ve ergenlerin, sosyal beceri eksiklikleri nedeniyle akranları tarafından dışlanma, reddedilme ve zorbalığa maruz kalma riskinin yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, OSB tanılı bireylerin sosyal becerilerini geliştirmeye, akran etkileşimlerini artırmaya ve sosyal uyumlarını desteklemeye yönelik müdahale programlarının önemi giderek artmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, OSB tanılı ergenlerin sosyal becerilerini ve arkadaşlık ilişkilerini güçlendirmek amacıyla geliştirilen PEERS Sosyal Becerileri Geliştirme Programı'nın (Program for the Education and Enrichment of Relational Skills) Türkiye'deki ergenlerin arkadaşlık ilişkileri üzerindeki etkilerini incelemektir. Bu doğrultuda, dâhil edilme kriterlerini karşılayan 90 ergen ve ebeveyni çalışmaya katılmıştır. Katılımcılar, 45'i müdahale ve 45'i beklemeli kontrol grubu olmak üzere gruplara seçkisiz olarak atanmışlardır. Veri toplama sürecinde, katılımcılardan ön test ve son test olmak üzere iki farklı zaman diliminde ölçümler alınmıştır. Katılımcılar, Arkadaşlık Kalitesi Ölçeği, Ergen Sosyal Beceri Bilgisi Testi, Sosyalleşme Kalitesi Ölçeği ve Güçler ve Güçlükler Anketi'nin akran sorunları alt boyutunu doldurmuşlardır. Müdahale grubundaki katılımcılara, her oturumda farklı bir sosyal beceri kazanımına odaklanan 14 haftalık PEERS programı uygulanırken, beklemeli kontrol grubundaki katılımcılar bu süreçte herhangi bir müdahale almamıştır. Araştırma bulguları, PEERS programının ergenlerin arkadaşlık kaliteleri ve sosyal beceri bilgileri üzerinde anlamlı bir artış sağladığını göstermektedir. Buna karşın programın, ergenlerin sosyalleşme kalitesi ve akran sorunları üzerinde istatistiksel olarak anlamlı bir etkisinin olmadığı belirlenmiştir. Ayrıca ergenlerin nitel sorulara verdikleri cevaplar, programın ergenlerin sosyal ve akran ilişkileri üzerinde olumlu etkileri olduğunu göstermektedir. Araştırma sonuçları PEERS programının ülkemizdeki OSB tanılı ergenlerin sosyal becerilerini ve arkadaşlık ilişkilerini desteklediğini göstermektedir. Bu doğrultuda, PEERS programının ülkemizde yaygınlaştırılması ve sosyal beceri müdahalelerine yönelik çalışmaların artırılmasıyla, OSB tanılı ergenlerin toplumsal uyum süreçlerinin desteklenmesi beklenmektedir.
Özet (Çeviri)
Autism Spectrum Disorder (ASD) is a neurodevelopmental disorder that emerges in the early stages of life and is characterized by significant difficulties, particularly in the areas of communication, social interaction, and social skills. Adolescents with ASD experience difficulties in areas such as understanding social cues, initiating and maintaining reciprocal interactions, and participating in peer groups. Research has shown that children and adolescents with ASD are at a high risk of being excluded, rejected, and bullied by their peers due to deficiencies in social skills. The importance of intervention programs aimed at improving social skills, increasing peer interactions, and supporting social integration for individuals diagnosed with ASD is increasingly emphasized. The main objective of this study is to examine the effects of the PEERS Social Skills Training Program (Program for the Education and Enrichment of Relational Skills), developed to enhance the social skills and friendship relationships of adolescents with ASD, on the friendship relationships of adolescents in Türkiye. Accordingly, 90 adolescents who met the inclusion criteria participated in the study. The participants were randomly assigned to groups, with 45 in the intervention group and 45 in the waitlist control group. During the data collection process, measurements were taken at two different time points: pre-test and post-test. Adolescents completed the Friendship Quality Scale, Adolescent Social Skills Knowledge Test, Socialization Quality Scale, and the peer problems subscale of the Strengths and Difficulties Questionnaire. The participants in the intervention group received the 14-week PEERS program, with each session focusing on a different social skill acquisition, while those in the waitlist control group did not receive any intervention during this period. The study findings show that the PEERS program significantly improved adolescents' friendship quality and social skills knowledge. However, the findings indicate that the program did not have a statistically significant impact on adolescents' socialization quality or peer problems. Adolescents' responses to open-ended questions show that the program had positive effects on their social and peer relationships. It can be said that the PEERS program supports the social skills and friendships of adolescents with ASD in Türkiye. It is expected that the dissemination of the PEERS program in our country and the increase in social skills interventions will support the social adaptation processes of adolescents with ASD.
Benzer Tezler
- Otizm spektrum bozukluğu tanılı ergenler ile dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanılı ergenlerde içselleştirilmiş damgalanmanın yaşam kalitesi ve işlevselliğe etkisi
The effect of internalized stigma on quality of life and functionality in adolescents diagnosed with autism spectrum disorder and adolescents diagnosed with attention deficit hyperactivity disorder
TUĞÇE KAPUCU
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2025
PsikiyatriKocaeli ÜniversitesiÇocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖMER KARDAŞ
- Lise seviyesinde zihinsel yetersizliğe sahip ve otizmli olan öğrencilerde akran zorbalığının değerlendirilmesi
Evaluation of peer bullying in high school students with mental disabilities and autism
MUSTAFA BACIK
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET KURNAZ
- Otizm spektrum bozukluğu tanılı çocuk ve ergenlerin otizm spektrum bozukluğu ve mental retardasyonu olmayan kız ve erkek kardeşlerinin zihin kuramı, sosyal iletişim, genel psikopatoloji, yaşam kalitesi ve akran istismarı açısından değerlendirilmesi
Assesment of theory of mind, social communication, general psychopathology and bullying, quality of life of female and male siblings of children and adolescents who diagnosed with autism spectrum disorder
AYÇA ECE ÇITAK
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2016
PsikiyatriDokuz Eylül ÜniversitesiÇocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜSEYİN BURAK BAYKARA
- Otizm spektrum bozukluğu olan çocuk ve ergenlerde COVID-19'un psikososyal ve davranışsal etkileri
Psychosocial and behavioral effects of COVID-19 in children and adolescents with autism spectrum disorder
RUKİYE ARSLAN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2022
PsikiyatriSağlık Bilimleri ÜniversitesiÇocuk Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜL KARAÇETİN
- Otizmli çocuklarda zorbalık ve okul reddinin ebeveyn ve öğretmen görüşleri bağlamında incelenmesi
Examination of bullying and school refusal in children with autism from the perspectives of parents and teachers
ZEYNEP YAZICI
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimAtatürk ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSMAİL SEÇER