Bazı makarnalık buğday (triticum durum l.) genotiplerinin kuraklık stresine dayanım yönünden karşılaştırılması
Comparison of some durum wheat (triticum durum l.) genotypes in terms of resistance to drought stress
- Tez No: 952629
- Danışmanlar: PROF. DR. CUMA AKINCI
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ziraat, Agriculture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dicle Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 197
Özet
Bu araştırma, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin farklı su rejimlerine sahip tarımsal alanlarında yetiştirilen makarnalık buğday (Triticum durum L.) genotiplerinin morfolojik, fizyolojik ve verimsel yönünden performanslarını karşılaştırmalı olarak değerlendirmek amacıyla yürütülmüştür. Çalışma kapsamında, tarla, sera ve kök analizleri olmak üzere üç farklı deneysel yaklaşım kullanılmış; sulu ve kurak koşullarda 45 makarnalık buğday genotipinin gelişim parametreleri ayrıntılı biçimde incelenmiştir. Tarla denemeleri sonucunda, genotipler arasında başaklanma süresi, bin tane ağırlığı, başak tane sayısı, bitki boyu, SPAD değeri ve tane verimi bakımından istatistiksel olarak anlamlı farklılıklar belirlenmiştir. Selçuklu-97, Fırat-93, Bağacak ve AYM-3 gibi bazı genotipler hem sulu hem de kurak koşullarda yüksek verim değerleriyle ön plana çıkarken; Zühre gibi erken olgunlaşan genotipler, kurak koşullara uyum açısından dikkat çekici bir adaptasyon göstermiştir. Kök çalışmalarında ise Burgos, Selçuklu-97 ve Maestrale gibi genotiplerin derin ve güçlü kök sistemleri sayesinde su stresi altında daha az verim kaybına uğradığı gözlenmiştir. Ayrıca, yüksek kök/sap oranı ve SPAD değerleri ile belirlenen fizyolojik dayanıklılık göstergeleri, genotiplerin stres koşullarındaki performanslarının tahmin edilmesinde etkili olmuştur. Araştırmanın sonuçları, suya erişim kapasitesi yüksek, fenolojik olarak çevreye uyumlu ve verim potansiyeli istikrarlı genotiplerin kuraklık toleransı yüksek çeşitlerin geliştirilmesinde kullanılabileceğini ortaya koymuştur. Özellikle değişken iklim koşullarının hâkim olduğu bölgelerde, hafif düzeyde uygulanan su stresinin fizyolojik aktiviteyi artırarak verimi olumlu yönde etkileyebileceği belirlenmiştir. Bu doğrultuda, ıslah programlarının yalnızca klasik verim özelliklerine değil, aynı zamanda kök morfolojisi ve fizyolojik göstergelere dayalı bütüncül seçim stratejileriyle yürütülmesi önerilmektedir.
Özet (Çeviri)
This study was conducted to comparatively evaluate the morphological, physiological, and yield-related performances of various durum wheat (Triticum durum L.) genotypes cultivated under different water regimes in the Southeastern Anatolia Region of Türkiye. The research integrated three experimental approaches—field trials, greenhouse experiments, and root analyses using a total of 45 durum wheat genotypes grown under both irrigated and rainfed (drought-prone) conditions. Field experiments revealed statistically significant differences among genotypes for traits such as heading date, thousand-kernel weight, number of grains per spike, plant height, SPAD values, and grain yield. Genotypes such as Selçuklu-97, Fırat-93, Bağacak, and AYM-3 consistently exhibited superior yield performance under both water regimes, while early-maturing genotypes like Zühre demonstrated notable adaptation to terminal drought conditions. Root trait analyses further highlighted that genotypes such as Burgos, Selçuklu-97, and Maestrale, possessing deeper and more robust root systems, experienced less yield loss under drought stress. Additionally, traits like high root-to-shoot ratio and elevated SPAD values proved effective in identifying genotypes with greater physiological resilience to water deficit. The findings suggest that genotypes combining strong root architecture, phenological adaptability, and stable yield potential can serve as valuable parental material in breeding programs targeting drought tolerance. Notably, mild levels of water stress were found to enhance physiological activity during key growth stages, positively influencing grain yield. Therefore, future breeding efforts should not rely solely on classical yield components but also incorporate root morphology and physiological parameters into an integrated selection framework, especially in the face of increasing climate variability.
Benzer Tezler
- Selenyum uygulamalarının farklı buğday (Triticum aestivum L., Triticum durum Desf.) genotipleri üzerine etkisi ve selenyumun kuraklık stresine karşı koruyucu rolünün belirlenmesi
The effect of selenium treatments on different wheat genotypes (Triticum aestivum L., triticum durum Desf.) and determination of selenium's protective role againist drought stress
SULTAN KÖŞKEROĞLU
Doktora
Türkçe
2013
BiyolojiMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM YOKAŞ
- Bazı makarnalık buğday (Triticum durum L.) genotiplerinin azot içeriği düşük ve yeterli ortamlarda kombinasyon yeteneklerinin belirlenmesi
Determination of combining abilities of some durum wheat (Triticum durum L.) genotypes in nitrogen content low and enought environments
MELTEM YAŞAR
- Organik, düşük gübre girdili ve konvansiyonel koşullarda makarnalık buğday (Triticum durum L.) genotiplerinin morfolojik, fizyolojik ve moleküler karakterizasyonu
Morphological, physiological and molecular characterization of durum wheat (Triticum durum L.) genotypes under organic, low fertilizer input and conventional conditions
REMZİ ÖZKAN
Doktora
Türkçe
2021
ZiraatDicle ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CUMA AKINCI
DOÇ. DR. BEHCET İNAL
- Bazı makarnalık buğday çeşit ve hatlarının İç Anadolu bölgesinde verim ve kalite özelliklerinin belirlenmesi
Determination yield and quality characteristics of some durum wheat cultivars and lines in Central Anatolian region
AKIN ARAS
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
ZiraatTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiTarla Bitkileri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ALİ SAKİN
- Buğdayda (Triticum aestivum L.) in vitro androgenesi̇s ve somati̇k embri̇yogenesi̇s
In vitro androgenesis and somatic embryogenesis in wheat (Triticum aestivum L.)
AHMAD RATIB SHARAFAT
Doktora
Türkçe
2024
BiyoteknolojiAkdeniz ÜniversitesiTarımsal Biyoteknoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ESİN ARI