Kazaklarda boy teşkilatlanması ve özellikleri
Tribal organization and characteristic of Kazakh
- Tez No: 953833
- Danışmanlar: PROF. DR. CENGİZ BUYAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Kazaklar, Kazak Boyları, Kazak Hanlığı, Teşkilatlanma, Rus İlhakı, Kazakhs, Kazakh Tribes, Kazakh Khanate, Organization, Russian Annextion
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 93
Özet
Bu çalışma, Kazak halkının tarihsel kökenlerini ve Kazak Hanlığının kuruluş sürecini, Altın Orda Devleti'nin çözülme döneminden itibaren ele almaktadır. Cengiz Han sonrası Orta Asya'daki siyasi yapıların dağılması, bölgedeki Türk ve Moğol kökenli boyların yeni kimlikler ve devlet yapıları oluşturmasına olanak sağlamıştır. Bu bağlamda, Kazak boy konfederasyonunun oluşumu ve Kazak Hanlığının ortaya çıkışı, siyasi ve sosyo-kültürel boyutlarıyla ayrıntılı olarak incelenmiştir. Altın Orda Devleti, Batu Han tarafından Deşt-i Kıpçak'ta kurulmuş ve Özbek Han döneminde en güçlü dönemini yaşamıştır. Ancak, Özbek Han'ın ölümüyle başlayan iç çatışmalar ve Timur'un saldırıları, devletin zayıflamasına ve parçalanmasına yol açmıştır. Özellikle Toktamış Han ile Timur arasındaki 1391 ve 1395 savaşları, Altın Orda'nın merkezî otoritesini çökertmiş; bu süreç, hanlığın Kırım, Kazan, Hacı Tarhan, Özbek ve Kazak hanlıkları gibi yeni siyasi birimlere bölünmesiyle sonuçlanmıştır. Bu dönemde, Şiban Han soyundan Ebul Hayr Han'ın 1428'de kurduğu Özbek Hanlığı, doğu Deşt-i Kıpçak'ta etkili olmuş, ancak Sığnak Savaşı'nda Kalmuklara yenilmesi, boylar arasında memnuniyetsizliğe neden olmuştur. Bu hoşnutsuzluk, Barak Han soyundan Janibek ve Kerey liderliğinde boyların Doğu Çağatay Hanlığı topraklarına göç etmesine yol açmış ve“Kazak”(bağımsız, başına buyruk) kimliğiyle yeni bir siyasi oluşum ortaya çıkmıştır.“Kazak”adının etimolojisi,“hür, yiğit”gibi anlamlar taşıdığı belirtilerek, A. Zeki Velidi Togan ve Abdurrahmanov gibi tarihçilerin yorumlarıyla analiz edilmiştir. Bu isim, yalnızca etnik bir kimliği değil, aynı zamanda siyasi bağımsızlık arzusunu ifade etmiştir. Kazak Hanlığı, 1465-1466 yıllarında Janibek ve Kerey'in liderliğinde kurulmuş; Kerey Han, hanlığın kurumsallaşmasını sağlarken, Janibek Han sınırları genişletmiş ve Sır Derya bölgesinde etkinlik kazanmıştır. Hanlık, göçebe boyları merkezi bir otorite altında birleştirerek savunma mekanizmaları oluşturmuştur. Kasım Han (1511-1523) ve Haknazar Han (1538-1580) dönemlerinde hanlık, nüfus, askeri güç ve diplomatik ilişkiler açısından güçlenerek Ural'dan Balkaş Gölü'ne uzanan geniş bir coğrafyada egemenlik kurmuştur. Cüz sistemine dayalı idari yapı, bölgesel beyler aracılığıyla merkezi yönetime bağlanan boyların etkin yönetimini sağlamıştır. 18.ve 19. yüzyıllarda Cungar saldırıları ve Çarlık Rusya'nın yayılmacı politikaları, hanlığın zayıflamasına neden olmuştur. 1837'de Kenesarı Han'ın Rus işgaline karşı başlattığı direniş, 1847'de öldürülmesiyle başarısız olmuş ve Kazak Hanlığının siyasi bağımsızlığı sona ermiştir. Bu süreç, hanlığın yerel yönetim sisteminin Rus idaresine entegre edilmesi ve Kazak halkının kültürel özerkliğinin azalmasıyla sonuçlanmıştır. Sonuç olarak, bu çalışma, Kazak halkının tarihsel gelişimini, Altın Orda'nın çözülmesinden Kazak Hanlığının kuruluşuna ve Rus işgaline kadar olan süreçte, tarihsel belgeler, sözlü gelenekler ve etnografik veriler ışığında incelemektedir. Kazak boylarının siyasi, kültürel ve toplumsal örgütlenmeleri ile hanlık sisteminin evrimi, çalışmanın temel odak noktalarını oluşturmaktadır.
Özet (Çeviri)
This study examines the historical origins of the Kazakh people and the establishment process of the Kazakh Khanate, starting from the dissolution period of the Golden Horde. The disintegration of political structures in Central Asia following Genghis Khan provided the groundwork for various Turkic and Mongol-origin tribes to form new identities and state structures. Within this context, the formation of the Kazakh tribal confederation and the emergence of the Kazakh Khanate are analyzed in detail from both political and socio-cultural perspectives. The Golden Horde, founded by Batu Khan in the Dasht-i Kipchak region, reached its zenith during the reign of Özbek Khan. However, internal conflicts following Özbek Khan's death and Timur's invasions led to the state's weakening and eventual fragmentation. The conflicts between Toktamış Khan and Timur, particularly the wars of 1391 and 1395, undermined the central authority of the Golden Horde, resulting in its division into new political entities such as the Khanates of Crimea, Kazan, Hacı Tarhan, Özbek, and Kazakh. During this period, the Özbek Khanate, established by Ebul Hayr Khan of the Shibanid lineage in 1428, became influential in eastern Dasht-i Kipchak. However, Ebul Hayr Khan's defeat by the Kalmyks in the Battle of Sighnaq caused discontent among the tribes. This dissatisfaction prompted tribes led by Janibek and Kerey, descendants of Barak Khan, to migrate to the territories of the Eastern Chagatai Khanate, giving rise to a new political formation under the“Kazakh”identity, meaning“independent”or“free spirited.”The etymology of the term“Kazakh,”associated with meanings such as“free”and“brave,”is analyzed with reference to interpretations by historians like A. Zeki Velidi Togan and Abdurrahmanov. The term is shown to represent not only an ethnic identity but also a aspiration for political independence. The Kazakh Khanate was established in 1465–1466 under the leadership of Janibek and Kerey. Kerey Khan institutionalized the khanate, while Janibek Khan expanded its borders and gained influence in the Syr Darya region. The khanate unified nomadic tribes under a central authority and developed defense mechanisms. During the reigns of Kasım Khan (1511–1523) and Haknazar Khan (1538–1580), the khanate strengthened in terms of population, military capacity, and diplomatic relations, establishing dominance over a vast region from the Urals to Lake Balkhash. The administrative structure based on the“jüz”system ensured effective governance by connecting tribes to the central authority through regional beys. In the 18th and 19th centuries, Cungar invasions and the expansionist policies of Tsarist Russia led to the weakening of the khanate. The resistance against Russian occupation, initiated by Kenesarı Khan in 1837, ended with his death in 1847, marking the end of the Kazakh Khanate's political independence. This process resulted in the integration of the khanate's local governance system into Russian administration and the erosion of the Kazakh people's cultural autonomy. In conclusion, this study traces the historical development of the Kazakh people from the dissolution of the Golden Horde to the establishment of the Kazakh Khanate and its eventual subjugation by Russian occupation, utilizing historical documents, oral traditions, and ethnographic data. The political, cultural, and social organization of Kazakh tribes and the evolution of the khanate system constitute the core focus of the study.
Benzer Tezler
- Çerezlik kabaklarda (Cucurbita pepo L.) tüketici isteklerine uygun genotiplerin seçimi
Selection of edible pumpkin seeds (Cucurbita pepo L.) genotypes for consumer demands
MUSA SEYMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
ZiraatSelçuk ÜniversitesiBahçe Bitkileri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖNDER TÜRKMEN
- Farklı tasarımlarda W kesitlere sahip çarpışma kutuları için darbe sönümleme kabiliyetlerinin deneysel analizi
Experimental analysis of impact absorption capabilities for the dissimilar W cross-sectioned crash-boxes designs
ÖMER ADANUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Makine MühendisliğiSakarya ÜniversitesiMakine Mühendisliği Teknolojileri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İBRAHİM KUTAY YILMAZÇOBAN
- El-bilek ve metakarpların kemik radyografileri ve antropometrik ölçümleri ile boy ve cinsiyet tayini
The height estimation and sex determination with anthropometric measurements from radiographies of hand-wrist and metacarpal bones
ASUDE GÖKMEN KARAMAN
- Farklı zemin koşullarında kazık-zemin-yapı etkileşiminin sayısal analizi
Numerical analysis of pile-soil-structure interaction for different soil conditions
HİVREN NAİBOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
İnşaat MühendisliğiVan Yüzüncü Yıl Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MÜCİP TAPAN
DR. ÖĞR. ÜYESİ SELÇUK BİLDİK