Birgi camilerinde kalemişi tezyînât
Painted decoration in Birgi mosques
- Tez No: 953960
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FATMA ŞEYMA BOYDAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Türk İslam Sanatları Tarihi, Kalemişi, Birgi Derviş Ağa Camii, Birgi Karaoğlu Camii, Geç Osmanlı, History of Turkish Islamic Arts, Painted Decoration, Birgi Derviş Ağa Mosque, Birgi Karaoğlu Mosque, Late Ottoman
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Selçuk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İslam Tarihi ve Sanatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 134
Özet
Kalemişi sanatı, daha çok sıva üzerine uygulanmakla birlikte taş, ahşap ve kumaş üzerine de uygulanan, doğal boyaların ince kıllı kalemlerle ortaya konulan bir süsleme çeşididir. XVII. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti'nde siyasi ve ekonomik yönlerden zayıflamalarla birlikte nakkaşların Batı kültürüne yönlendirilmesiyle Türk süsleme sanatında değişiklikler olmuştur. Kalemişi süslemelerinde barok ve rokoko üslûpları klâsik desenlere egemen olmuştur. Klâsik motifler yerini akantus yaprağı, perde, kandil, fiyonk motiflerine, istiridye kabuğu, deniztarağı,“C”ve“S”kıvrımlarının yanında stilize yapraklara, çiçek dolu vazolara, meyve çanaklarına ve sepetlere bırakmıştır. Tez çalışmamıza konu olan Derviş Ağa Camii ile Karaoğlu Camii, İzmir'in Ödemiş ilçesinin Birgi bucağında yer almaktadır. Derviş Ağa Camii, XVII. yüzyıla tarihlenirken Karaoğlu Camii, XVIII. yüzyıla tarihlenmektedir. Camiler süsleme açısından incelendiğinde hem dış hem de iç tezyînâtında geç Osmanlı dönemi kalemişi sanatının güzel örneklerini görmekteyiz. Yapıların kalemişi tezyînâtında perde, kandil, akantus yaprağı motifleri,“C”ve“S”kıvrımları, ağaç grupları, çiçek buketleri, stilize yapraklar, üsluplaştırılmış çiçekler farklı kompozisyon örneklerinde işlenmiştir. Yapılarda İsm-i Celâl (Allah cc), İsm-i Nebi (Muhammed sav), çehâr-yâr-ı güzîn (Ebû Bekir, Ömer, Osmân, Ali), Hasaneyn (Hasan, Hüseyin) Ashab-ı Kehf ve Bilâl-i Habeşî isimleri görülmektedir. Renk kullanımlarında mavi, yeşil, sarı, altın sarısı, kahverengi, kırmızı öne çıkan renklerdir. Birgi Derviş Ağa ve Karaoğlu Camileri, aynı döneme tarihlenen camilerle mukayese edilmiştir. Geç dönem Osmanlı tezyînâtından ortak izler taşıyan yapılarda Birgi camilerimizden farklı olarak sivil konut, medrese, cami, minare, kent tasviri, kale motifi görülmektedir.
Özet (Çeviri)
The art of painted decoration (kalemişi) is a type of decoration that is mostly applied to plaster, but also to stone, wood and fabric, and is created using fine-bristled pencils with natural dyes. In the second half of the 17th century, with the political and economic weakening of the Ottoman Empire in the second half of the 17th century, changes occurred in the Turkish decorative arts as the painters were directed towards western culture. Baroque and Rococo styles dominated classical patterns in pencil decorations. Classical motifs were replaced by acanthus leaf, curtain, oil lamp, bow motifs, oyster shell, clam shell, clam,“C”and“S”curves, stylized leaves, flower-filled vases, fruit bowls and baskets. The Derviş Ağa Mosque and Karaoğlu Mosque, which are the subject of our thesis, are located in Birgi sub-district of İzmir's Ödemiş district. The Derviş Ağa Mosque dates to the 17th century, while the Karaoğlu Mosque dates to the 18th century. When the mosques are analyzed in terms of ornamentation, we see beautiful examples of the late Ottoman period painted decoration in both the exterior and interior decoration. Curtains, oil lamps, acanthus leaf motifs,“C”and“S”curves, tree groups, floral bouquets, stylized leaves and stylized flowers are used in different compositions.“Allah”,“Muhammed”,“Ebû Bekir”,“Ömer”,“Osmân”,“Ali”,“Hasan”,“Hüseyin”, names of Seven Sleepers (Ashabe Kahaf), and“Bilâl-i Habeşî”are seen. In the use of colors are among the prominent colors. Birgi Derviş Ağa and Karaoğlu Mosques were compared with mosques dating back to the same period. Unlike our Birgi mosques, civilian housing, madrasah, mosque, minaret, city depiction, and castle motifs are seen in the buildings that bear common traces of late Ottoman ornamentation.
Benzer Tezler
- İstanbul klasik dönem camilerinde mahfil kalem işi örnekleri (Yavuz Sultan Selim Cami ve Beyazıt Cami)
Example of mahfel painted decoration in Istanbul classial period masques (Yavuz Sultan Selim Mosque and Beyazıt Mosque)
NURSEDA BALCI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Güzel SanatlarNecmettin Erbakan ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ FUAT BAYSAL
- İstanbul Kılıç Ali Paşa Camii kalemişi programı
İstanbul Kılıç Ali Pasha Mosque decoration program
TUBA GÜNEY
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıMarmara ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ METİN ERKAN KAFKAS
- Geç Dönem Osmanlı Selâtin camileri ana kubbelerdeki süsleme programları (İstanbul örnekleri)
Late Ottoman selâtin mosques main domes ornament programs (Istanbul examples)
ŞEYMA KORKMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Sanat TarihiSelçuk ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MURAT KARADEMİR
- İstanbul Mihrimah Sultan Camileri kalemişi programı
The painted decoration program of the Mihrimah Sultan Mosques in Istanbul
NİSA BAŞKÜTÜK
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
El SanatlarıMarmara ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ METİN ERKAN KAFKAS
- İstanbul Kadıköy ilçesinde bulunan tarihi camilerde yer alan hat eserleri ve hattatları
Line works and lines in the historical mosques of İstanbul Kadiköy district
SERKAN ATAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Güzel SanatlarSakarya ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. MESUDE HÜLYA DOĞRU