Altın orda devleti mimarlık mirası camiler ve türbeler
The architectural heritage of golden horde state mosques and mausoleums
- Tez No: 954239
- Danışmanlar: PROF. DR. NURAN PILEHVARIAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Sanat Tarihi, Architecture, Art History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi ve Kuramı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 412
Özet
Altın Orda Devleti'nin mimari mirası, yalnızca İdil-Ural havzasındaki Müslüman Türk topluluklarının tarihine değil, genel anlamda Türk-İslam mimarisinin çok merkezli yapısına ışık tutan özgün ve çok katmanlı bir temsil sahasıdır. Devletin yayıldığı geniş coğrafya, farklı etnik, dini ve kültürel unsurların etkileşimine sahne olmuş; bu durum, mimari üretimde zengin bir sentezin ortaya çıkmasına olanak sağlamıştır. Özellikle 13. ve 14. yüzyıllarda hız kazanan şehirleşme ve anıtsal yapı faaliyetleri, Altın Orda'nın siyasal ve ekonomik gücünün bir tezahürü olduğu kadar, İslamiyetin kamusal mekânda somutlaştığı önemli bir aşamadır. Bu bağlamda cami ve türbe yapıları, yalnızca dini mekânlar değil, aynı zamanda siyasal otoritenin, kültürel meşruiyetin ve İslam-kent düzenin birleştiği mekânsal yapılardır. Altın Orda mimarisi, İslam öncesi Türk gelenekleriyle İslamî kent kültürünün özgün bir sentezini sunar. Hazar, Bulgar, Kıpçak ve Peçenek mirasının yanı sıra, Harezm, Anadolu ve Türkistan etkileri bu mimaride açık biçimde izlenebilir. Özellikle taş işçiliği, sırlı çini teknikleri, taç kapı ve kubbe formlarında görülen benzerlikler; Anadolu, Türkistan ve Kafkasya ile kurulan sanatkâr ve fikir alışverişinin sonucudur. Altın Orda'nın mimari dili, bu etkileşimleri yalnızca tekrar etmekle kalmamış; yerel malzeme ve tekniklerle birleştirerek kendine özgü bir üslup geliştirmiştir. Tezin merkezine yerleştirilen cami ve türbeler, yalnızca birer mimari nesne değil, aynı zamanda İslamiyetin bu coğrafyadaki yayılışının ve devlet yapısındaki kurumsallaşmanın mekânsal göstergeleridir. Söz konusu yapılar, bir yandan şehirlerin fiziksel kimliğini biçimlendirirken, diğer yandan İslamî otoritenin toplumsal yaşamdaki görünürlüğünü pekiştirmiştir. Bu yönüyle Altın Orda Devleti, göçebe geleneklerin kalıcılığa evrildiği ve mimariyle kurumsallaştığı bir tarihsel laboratuvar olarak değerlendirilmelidir.
Özet (Çeviri)
The architectural heritage of the Golden Horde is not only a significant component of the historical legacy of Muslim Turkic communities in the Volga-Ural region, but also a unique and multilayered arena that sheds light on the polycentric character of Turkic-Islamic architecture. The vast territory over which the state extended witnessed the interaction of diverse ethnic, religious, and cultural elements, which fostered the emergence of a rich architectural synthesis. The processes of urbanization and monumental construction that accelerated particularly during the 13th and 14th centuries were not only manifestations of the political and economic power of the Golden Horde but also marked a crucial stage in the spatial materialization of Islam in public realms. In this context, mosque and mausoleum structures served not merely as religious edifices, but as spatial embodiments where political authority, cultural legitimacy, and the Islamic urban order converged. Golden Horde architecture presents an original synthesis of pre-Islamic Turkic traditions with the Islamic urban culture. In addition to the legacy of the Khazars, Volga Bulgars, Kipchaks, and Pechenegs, the influences of Khwarazm, Anatolia, and Turkestan are also visibly reflected in this architecture. Notably, similarities in stonework, glazed tile techniques, portal designs, and dome forms are the result of artistic and intellectual exchanges established with Anatolia, Turkestan, and the Caucasus. The architectural language of the Golden Horde not only adopted these interactions but also merged them with local materials and techniques to develop a distinctive stylistic expression. The mosques and mausoleums placed at the center of this study are not merely architectural objects; they are also spatial indicators of the spread of Islam across this region and the institutionalization of the state structure. These edifices, on one hand, shaped the physical identity of cities, and on the other, reinforced the visibility of Islamic authority in the social sphere. In this respect, the Golden Horde should be regarded as a historical laboratory in which nomadic traditions were transformed into permanence and institutionalized through architecture.
Benzer Tezler
- 10-16. yüzyıllarda İdil-Kama bölgesinde bir Türk-İslam şehri: Kazan
Kazan: A Turkic Islamic city of Volga-Kama region during 10-16th centuries
MÜNTEHA ARABALI TATAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURAN PILEHVARIAN
- Altın Orda Devleti askeri teşkilatı
Military organization of the Golden Horde
AYKUT BUĞRA DERİN
Doktora
Türkçe
2024
TarihMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLYAS KEMALOĞLU
- Altın Orda Devleti'nin dış politikası: Batu Han Dönemi (1242-1255)
Foreign policies of Golden Horde: The period of Batu Khan (1242-1255)
UMUT YOLSEVER
- 19.yüzyılda Çarlık Rusya'sının Türkistan coğrafyasında eğitim ve kültür politikaları
Tsarist Russia's education and culture policies in Turkistan region in 19. century
SALİH BAYAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihKastamonu ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEVDA ÖZKAYA SOFU
- Altın Orda Devleti'nin İlhanlılar ve Memlüklerle dinî münasebetleri
Religious relations with the Ilkhanids and the Mamluks of Golden Horde state
MERVE SÜRÜCÜ