Pozitivizmin Türk müzikolojisi üzerindeki etki ve yansımaları
The effects and reflections of positivism on Turkish musicology
- Tez No: 954395
- Danışmanlar: PROF. DR. OKAN MURAT ÖZTÜRK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: ANKARA MÜZİK VE GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİ
- Enstitü: Müzik ve Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Müzikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Müzikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 108
Özet
Müzikoloji, tarih boyunca çeşitli düşünsel ve akademik paradigmalarla şekillenmiş ve gelişimini disiplinlerarası bir bilim alanı olarak sürdürmüştür. Müziğe dair araştırmalar tarihsel, kültürel, sosyolojik ve felsefi alanlarla ilişkilendirildiğindeyse, 'bilimsel bilgi' için gerekli teorik ve metodolojik yaklaşımlar her zaman önem taşımış; bu da müzikolojinin yönelim kazanmasında ve gelişiminde belirleyici olmuştur. Bunlardan özellikle Auguste Comte tarafından kuramsallaştırılan“pozitivizm”, müzikolojinin“modern”bir bilim olarak yapılandırılmasında derin etkiler bırakmış; Osmanlı'dan Cumhuriyet'e geçiş sürecinde Türk müzikolojisinin kuramsal temelini belirleyen en önemli yaklaşımlardan biri olmuştur. Pozitivizm, 'bilimsel bilginin' yalnızca ampirik yöntemlerle gerçekleştirilebileceği inancında olan, metafiziksel ya da spekülatif ideaların bilimsellikten uzak olduğunu savunan bir anlayıştır. Bilimsel çalışmalarda nesnelliği ve ölçülebilirliği ön plana çıkaran pozitivizm, müzikolojideki metodolojik analizlerin ve teorik çerçevenin biçimlenmesinde belirleyicilik kazanmıştır. Ancak pozitivist paradigmanın nesnellik iddiası ve 'bilimsel bilgi'nin kapsamını daraltan yöntem anlayışı, zaman içinde çarpıcı eleştirilere konu olmuş; bu sınırlı bilim anlayışının, kültürel, toplumsal ve ideolojik bağlamları göz ardı ettiği belirtilmiştir. Bu tez çalışması, pozitivizmin Türk müzikolojisi üzerindeki etkilerini çok boyutlu bir perspektifle ele almayı amaçlamaktadır. Tezin ikinci bölümünde pozitivizm kavramı, tarihsel gelişimi ve bilim anlayışına ilişkin kapsamlı bilgiler verilmiş; üçüncü bölümde, pozitivist paradigmanın yalnızca 'bilimsel yöntem' değil aynı zamanda politik ve ideolojik yönelimlere sahip arka planı üzerinde tartışılmış ve 'bilimsel bilgi' üzerindeki manipülatif etkileri değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Dördüncü bölümde, müzikolojinin“modern”bir disiplin haline getirilmesinde pozitivizmin nasıl bir temel sağladığı; müziğin 'bilimsellik' boyutunda nasıl belirleyici bir rol üstlendiği ele alınmıştır. Bu bölümde ayrıca, müzikoloji ekseninde pozitivist paradigmaya yöneltilen eleştirilere yer verilmiş ve“eleştirel”veya“yeni”olarak nitelendirilen müzikolojinin nitelikleri üzerinde durulmuştur. Beşinci bölümde, pozitivizmin Türk müzikolojisi üzerindeki doğrudan etkileri kapsamlı şekilde ele alınarak alt başlıklar halinde Rauf Yekta, Mahmut Ragıp Gazimihal ve Gültekin Oransay gibi müzikologların çalışmaları üzerinden pozitivist metodolojinin izleri değerlendirilmiş; Batı müziği, halk müziği, sanat müziği üzerine günümüz Türkiye'sinde müzikoloji çalışmaları yürüten öncü isimler ve eserleri yanında alandaki pozitivist yapılanma, akademik birimler, kadrolar ve ders içerikleri ele alınmıştır. Altıncı bölümde, eleştirel müzikoloji anlayışının Türkiye'deki yansımaları ve bu yönde çalışmalar yürüten müzikologlar ile alana katkı sunan diğer bilim dallarından çeşitli araştırmacılar ve başlıca eserleri üzerinde durularak Türk müzikolojisinin 'modernleşme'sinde pozitivist paradigmanın yarattığı etkiler, kanıksanmış yöntemler ve bunlara alternatif olarak ortaya konulan çalışmalar tespit edilmiştir. Tezde ulaşılan sonuç, eleştirel nitelikteki akademik araştırmalarda giderek genişleyen literatür mevcut olmasına rağmen Türkiye'de müzikoloji alanında pozitivist paradigmanın hala hakim durumda olduğunu açıkça göstermektedir.
Özet (Çeviri)
Musicology evolved throughout history in relation to various intellectual and academic paradigms and continued to develop as an interdisciplinary field of science. When music research is associated with historical, cultural, sociological, and philosophical fields, theoretical and methodological approaches necessary for“scientific knowledge”have always gained importance; this has played a decisive role in shaping the direction and development of musicology. Among these, the concept of“positivism,”particularly systematized by Auguste Comte, has had a profound influence on the construction of musicology as a“modern”science. This approach became one of the most significant frameworks that shaped the theoretical foundation of Turkish musicology during the transition from the Ottoman Empire to the Republic. Positivism is based on the belief that“scientific knowledge”can only be achieved through empirical methods, and it rejects metaphysical and speculative ideas as unscientific. By emphasizing objectivity and measurability in scientific research, positivism has also played a determining role in the methodological analyses and theoretical framework of musicology. However, its strict focus on objectivity and the limitations it imposes on the scope of 'scientific knowledge' have been widely criticized for disregarding the cultural, social, and ideological dimensions of music. This thesis aims to explore the effects of the positivist paradigm on Turkish musicology from a multidimensional perspective. The first chapter introduces the concept of positivism and its historical development. The second chapter analyzes the effects of positivism on scientific thought and its political-ideological background. The third chapter discusses the manipulative influences of positivist understanding on knowledge and methodology. The fourth chapter focuses on how positivism contributed to the establishment of musicology as a“modern”discipline, emphasizing its role in defining music in terms of“scientificity.”This section also addresses criticisms of the positivist paradigm within musicology and highlights the characteristics of“critical”or“new”musicology. The fifth chapter evaluates the direct impacts of positivism on Turkish musicology by analyzing the works of key figures such as Rauf Yekta, Mahmut Ragıp Gazimihal, and Gültekin Oransay, identifying traces of positivist methodology in their studies. It also examines positivist structures in contemporary Turkish musicology through academic departments, personnel, and course contents. The sixth chapter discusses the emergence of critical approaches within Turkish musicology, highlighting interdisciplinary contributions and the increasing importance of identity, culture, and diversity in musicological studies. Despite a growing body of critical literature, the thesis concludes that the positivist paradigm still maintains a dominant influence in Turkish musicology today.
Benzer Tezler
- Türkiye'de 'çağdaş', 'modern' kavramları ekseninde bestecilik
Composition within the axis of the concepts of 'contemporary', 'modern' in Turkey
MEHMET REVNAK YENGİ
Doktora
Türkçe
2012
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzikoloji ve Müzik Teorisi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞEFİKA ŞEHVAR BEŞİROĞLU
YRD. DOÇ. TURGAY ERDENER
- Pozitivizmin Türk devrimi'ne etkileri
Effects of positivism on the Turkish revolution
HURİYE BARUT ELÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
TarihMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET TEMEL
- Pozitivizmin Türk sosyolojisinin kuruluş sürecindeki etkileri
The effects of positivism on the formation process of Turkish sociology
UĞUR KORKMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
SosyolojiSüleyman Demirel ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KEMALEDDİN TAŞ
- Mustafa Reşit Paşa ve pozitivizmin Türk siyasal hayatına girişi
Mustafa Reşi̇t Paşa and positivism's entry into the Turkish political life
ZEYNEP YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Kamu YönetimiUludağ ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SERTAÇ SERDAR
- 1923-1945 arası Türk sosyolojisinde pozitivist eğilimler
Philosophy of degree positivist tendencies in Turkish sociology between 1923 and 1945
NURAY KARACA