Geri Dön

Abdurrahman-ı Câmî'nin (ö. 898/1492) bazı Farsça risâlelerinde tasavvufî düşünce (inceleme- metin)

Sufi thought in some Persian treats of Abdurrahman-i Jamî (d. 898/1492) (analysis-text)

PDF İndir

  1. Tez No: 954571
  2. Yazar: SAFİYE UYAR
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. ŞEYDA ÖZTÜRK
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2025
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 133

Özet

Bu çalışma Anadolu tasavvuf tarihinde Molla Câmî ismi ile mâruf Nakşibendî mutasavvıf Abdurrahman Câmî'nin (ö. 898/1492) Risâle-i Tehlîliyye, Şerh-i Hadîs-i Ebû Rezîn El- Ukayli, Suhanân-i Hâce-i Pârsâ, Risâle-i Şerâit-i Zikr risâlelerinde yer alan tasavvufî düşüncenin tespit ve tahlîlini içermektedir. Hacmen küçük olmakla birlikte zengin ve edebî bir tasavvufî muhtevanın yer aldığı söz konusu risâleler Abdurrâhmân-ı Câmî'nin vahdet-i vücûd ekolüne bağlı bir sûfî olmasının yanı sıra Nakşibendiyye tarîkının da önemli bir temsilcisi olarak literatürde yer aldığını göstermektedir. Bu risâlelerin ilkini oluşturan Risâle-i Tehlîliyye kelime-i tevhîd üzerine odaklanmış bir eser olarak karşımıza çıkmaktadır. Kelime-i Tevhîdi oluşturan harfler üzerinden konuya yaklaşan Câmî harfleri dilbilim açısından ele almakta ve ilm-i hurûf çatısı altında yer alabilecek açıklamalar çerçevesinde konuyu temellendirmektedir. Câmî'nin konuyla ilgili tespitleri doğrudan atıfta bulunmamakla birlikte Fütûhat-ı mekkiyye'nin harfler bölümünü takip ettiğini göstermektedir. Çalışmanın ikinci eseri Câmî'nin hadis literatüründe yer alan meşhur“amâ hadisi”üzerine kaleme aldığı Şerh-i Hadîs-i Ebû Rezîn El-Ukayli risâlesidir. Muhtevâsını Ebû Rezîn'in“Allah âlemi yaratmadan evvel neredeydi?”şeklindeki sorusuna karşın Hz. Peygamber'in“Altında üstünde hava bulunmayan bir amâda idi”cevabını oluşturduğu hadis mutasavvıflar tarafından ayrı bir ilgiye mazhar olmuştur. Nitekim söz konusu hadis vahdet-i vücûd ontolojisinde ahadiyyet ve vâhidiyyet mertebelerini ifade eden bir tasavvuf terimi olan“amâ”kavramının çıkış ve esin kaynağıdır. Bu noktada Câmî'nin Şerh-i Hadîs-i Ebû Rezîn El-Ukayli başlıklı risâlesi hadiste yer alan“amâ”kavramının hangi mertebeye işaret ettiği sorusuna cevap aramakta ve konuyla ilgili tahlillerini bu yönde derinleştirmektedir. Çalışmanın ele aldığı üçüncü eser Abdurrahman-ı Câmî'nin Risâle-i Suhanân-i Hâce-i Pârsâ risâlesidir. Risâle Nakşibendiyye tarîkı şeyhlerinden Muhammed Parsâ'nın (ö. 822/1420) sözleri başlığını taşımakla birlikte muhtevâ yönüyle vahdet-i vücudu konu edinmektedir. Risâle'de Câmî'nin Gazâlî, Mevlânâ gibi mutasavvıflardan iktibaslarda bulunduğu görülmekle birlikte İbnü'l-Arabî terminolojisine son derece vakıf olduğu dikkat çekmektedir. Nitekim risâlede vahdet-i vücûd düşüncesinin anahtar kavramları arasında bulunan“vücûd”,“vücûd-ı izâfî”,“adem”,“beka”,“ahadiyyetü'l-cem”,“hakîkatü'l-vücûd”,“a'yân-ı sâbite”,“halk-ı cedîd”,“nefesü'r-rahmânî”,“ıskatu'l-izâfât”, taayyünât-ı zâtî“, ”taayyünât-ı ef'âl“, ”ittihâd" vb. terimlerin yoğunluğu bu etkinin güçlü varlığını ispat etmektedir. Çalışmamızı oluşturan son eser Câmî'nin Risâle-i Şerâit-i Zikr başlıklı risâlesidir. Abdurrahman-ı Câmî Risâle-i Şerâit-i Zikr'de Nakşibendiyye tarîkatı seyr u sülûkünde önemli bir yeri bulunan zikir, murâkabe ve râbıta unsurlarını sıralayarak açıklamaktadır. Ardından Nakşibendiyye'nin âdâb ve erkânının temel ilkelerinden vukūf-ı kalbî, vukūf-ı zamânî, vukūf-ı adedî, halvet der-encümen kavramlarını açıklamakta ve konuyla ilgili düşüncelerini tasavvufî teşbih ve metaforlarla zenginleştirmektedir. Risâle ayrıca o dönemin Nakşibendiyye-Nurbahşiyye ilişkilerine dair fikir veren birtakım ipucu bilgiler vermektedir.

Özet (Çeviri)

This study includes the identification and analysis of the Sufi thought in the treatises Risale-i Tehliliyye, Şerh-i Hadis-i Abu Rezin El-Ukayli, Suhanan-i Hâce-i Parsâ, and Risale-i Şerâit-i Zikr of Abdurrahman Jami (d. 898/1492), a Naqshbandi Sufi known as Molla Jami in the history of Anatolian Sufism. Although small in volume, the treatises in question, which contain a rich and literary Sufi content, show that Abdurrahman Jami is not only a Sufi who is affiliated with the school of unity of being, but also an important representative of the Naqshbandiyya order in the literature. The first of these treatises, Risale-i Tehlîliyye, stands out as a work focused on the word-i tawhid. Approaching the subject through the letters that make up the word-i tawhid, Jamî examines the letters from a linguistic perspective and establishes the subject within the framework of explanations that can be included under the umbrella of the science of hurûf. Jamî's findings on the subject, although not making direct references, show that he follows the letters section of Fütûhat-ı Mekkiyye. The second work of the study is Jami's treatise titled Şerh-i Hadis-i Abu Razin Al-Ukayli, which he wrote on the famous hadith of“ama”in the hadith literature. The hadith, the content of which is the Prophet's answer to Abu Razin's question“Where was the universe before Allah created it?”“It was in a state of ama with no air above or below it,”has attracted special attention from Sufis. Indeed, the hadith in question is the origin and source of inspiration for the concept of“ama,”a Sufi term that expresses the levels of unity and oneness in the unity of existence ontology. At this point, Jami's treatise titled Sharh-i Hadis-i Abu Razin Al-Ukayli seeks an answer to the question of what level the concept of“ama”in the hadith refers to and deepens his analysis on the subject in this direction. The third work that the study examines is the Risale-i Suhanan-i Hâce-i Pârsâ treatise by Abdurrahman-ı Câmî. The treatise is titled as the sayings of Muhammed Parsâ (d. 822/1420), one of the sheikhs of the Naqshbandiyya order, and its content deals with the unity of existence. Although it is seen that Câmî quotes from Sufis such as Ghazali and Rumi in the treatise, it is noteworthy that he is extremely familiar with the terminology of Ibn Arabi. Indeed, the density of terms such as“existence”,“relative existence”,“adam”,“eternity”,“ahadiyyetü'l-cem”,“hakikatu'l-existence”,“a'yân-ı sabite”,“new people”,“nefesü'r-rahmanî”,“ıskatu'l-izafat”, taayyünât-ı zâtî“, ”taayyünât-ı ef'âl“, ”ittihad" etc., which are among the key concepts of the idea of unity of existence in the treatise, proves the strong existence of this influence. The last work that constitutes our study is Jami's treatise titled Risale-i Şerâit-i Zikr. In Risale-i Şerâit-i Zikr, Abdurrahman-ı Jami lists and explains the elements of dhikr, muraqaba and rabita, which have an important place in the journey and süluk of the Naqshbandi order. Then, he explains the concepts of vukūf-ı kalbî, vukūf-ı zamanî, vukūf-ı adeî, halvet der-encümen, which are the basic principles of Naqshbandiyya etiquette and etiquette, and enriches his thoughts on the subject with Sufi similes and metaphors. The treatise also provides some clues that give an idea about the Naqshbandiyya-Nurbahşiyye relations of that period.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    598316

    Weliyên Kurd di Nefahatu'l-Unsê de

    Nefahatu'l-Üns'te Kürt velileri

    MEHMET EMİN CIRIK

    Yüksek Lisans

    Kürtçe

    Kürtçe

    2019

    DilbilimMardin Artuklu Üniversitesi

    Kürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ SHAHAB VALİ

  2. Tez No

    693175

    Hasan Necati'nin Molla Câmî Divanı tercümesi (1b-66a vr.)

    Translation of the Molla Mosque Divan by Hasan Necati (1b-66a page)

    REGAİB ALBAYRAK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Türk Dili ve EdebiyatıSivas Cumhuriyet Üniversitesi

    İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. YUSUF YILDIRIM

  3. Tez No

    771911

    İsâmüddîn İsferâyînî'nin (ö. 943/1536) hayatı ve 'Amme cüzü tefsirindeki metodu

    The life of Isamuddin Isferaiini (died c. 943/1536) and the method in the 'Amme juzu tafsir

    İBRAHİM DEMİRCİOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    DinKarabük Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. TUĞRUL TEZCAN

  4. Tez No

    417805

    Seyyid Mehmed Tevfîk'in Neş'e adlı eseri ve incelemesi (Abdurrahman Câmî'den gazel ve kaside şerhleri)

    Seyyid Mehmed Tevfîk's Neş'e: critical text and study (Commentary on gazels and kasîdes of Abdurrahman Câmî)

    İSMET İPEK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ABDULLAH AZMİ BİLGİN

  5. Tez No

    359857

    Abdurrahman Câmî, düşünce ve eserlerinin Türk edebiyatına etkisi

    Abdurrahman Jami, influence of his thought and works on Turkish literature

    KADİR TURGUT

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Doğu Dilleri ve Edebiyatıİstanbul Üniversitesi

    Doğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ALİ GÜZELYÜZ

Geri Dön