Neolitik ve Kalkolitik çağlarda teke yarımadası
Teke Peninsula in the Neolithic and Chalcolithic periods
- Tez No: 954601
- Danışmanlar: PROF. DR. BURÇİN ERDOĞU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 369
Özet
Bu tez çalışması, Teke Yarımadası'nda Neolitik ve Kalkolitik dönemlere ilişkin kronolojik, kültürel ve teknolojik gelişmeleri kapsamlı biçimde değerlendirmeyi amaçlamıştır. Teke Yarımadası'nda Girmeler, Domuzburnu, Belbaşı, Tavabaşı ve Tlos gibi ana yerleşimler referans alınmış ve buralardan ortaya çıkarılan arkeolojik bulgular, geçmiş yüzey araştırmaları ve 2021 -2023 yılları arasında gerçekleştirilen yeni yüzey ve müze araştırmaları ile birlikte değerlendirilmiştir. Radyokarbon sonuçları bölgenin yaklaşık M.Ö. 9200–4400 arasını kapsayan bir kültürel süreklilik ve dönüşüm süreci sergilediğini ortaya koymaktadır. Çalışma kapsamında elde edilen 17 radyokarbon tarihi, Epi-Paleolitik/Çanak Çömleksiz Neolitik Geçiş, Çanak Çömleksiz Neolitik, Ön Neolitik, Erken Neolitik, Geç Neolitik, Erken Kalkolitik ve Orta Kalkolitik dönemlerin varlığını ortaya çıkarmaktadır. Girmeler Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem'e ait mimari yapıları, yerleşik avcı-toplayıcı yaşam izleri, gömü uygulamaları ve erken tarımsal denemeleri ile bölgedeki en önemli veri kaynağı olmuştur. Teke Yarımadası'nda Erken Holosen'de Obsidyenin kullanılmayışı, yerel çakmaktaşı hammaddesine dayalı taş endüstrisi bölge toplumlarının görece izole, avcılık-temelli bir yaşam biçimi benimsediklerine işaret etmektedir. Öte yandan Erken Holosen dönemle ilişkilendirilen ve Kaş-Demre Kültür Bölgesi olarak tanımlanan alanlarda saptanan yontma taş buluntular, Ege Mezolitiği ile paralellik gösteren özgün bir teknolojik gelenek sergilemiştir. Girmelerin Çanak Çömleksiz Neolitik tabakaları ise materyal kültürü çerçevesinde Kaş-Demre Kültür Bölgesi'nden tamamen ayrılmaktadır. Dolayısıyla Teke Yarımadası'nın Neolitikleşme sürecinde iki farklı kültürün yer aldığı anlaşılır. Ayrıca antik DNA analizleri bölgenin kendi yerel insanının varlığını ortaya koymaktadır. Teke Yarımadası Çanak Çömleksiz Neolitik Dönemin sonunda ilk defa baskı tekniği ve obsidyen görülür. Ön Neolitik'te ise bölgede özel yapıların varlığı bilinmektedir. Bulgular, Teke Yarımadası'nda çanak çömleğin ilk kez M.Ö. 6700/6600 civarında ortaya çıktığını, ve Geç Neolitik sonuna kadar yerel kültürün baskın olduğunu gösterir. Ancak Geç Neolitikte ve Orta Kalkolitik çanak çömlek kültüründen izlendiği üzere çevresel etkileşim daha fazladır. M.Ö 5300-4900'e tarihlenen Erken Kalkolitikte ise bölgeye özgün bir kültürün hakim olduğundan bahsedilebilir.
Özet (Çeviri)
This dissertation aims to provide a comprehensive evaluation of the chronological, cultural, and technological developments during the Neolithic and Chalcolithic periods in the Teke Peninsula. Key settlement sites such as Girmeler, Domuzburnu, Belbaşı, Tavabaşı, and Tlos served as primary references, with archaeological data from these locations assessed in conjunction with findings from earlier surveys and new field and museum investigations conducted between 2021 and 2023. Radiocarbon results indicate a continuous cultural transformation spanning approximately 9200–4400 BCE. A total of 17 radiocarbon dates have confirmed the presence of multiple phases, namely the Epipaleolithic/Pre-Pottery Neolithic Transition, Pre-Pottery Neolithic, Initial Neolithic, Early Neolithic, Late Neolithic, Early Chalcolithic, and Middle Chalcolithic periods. Among these, the settlement of Girmeler provides the most substantial dataset for the Pre-Pottery Neolithic period, with architectural features, evidence of a sedentary forager lifestyle, burial practices, and early experiments in cultivation. The absence of obsidian in the Early Holocene levels of the Teke Peninsula and the prevalence of local flint-based lithic industries suggest an isolated, subsistence strategy centered on hunting. Conversely, the lithic assemblages identified in the region designated as the Kaş–Demre Cultural Zone reflect a distinct technological tradition, displaying strong parallels with the Mesolithic cultures of the Aegean. However, the Pre-Pottery Neolithic layers of Girmeler diverge significantly in terms of material culture, indicating the simultaneous existence of two separate cultural trajectories during the Neolithisation process in the peninsula. Ancient DNA analyses further confirm the presence of a localized human population in the region. The first appearance of pressure flaking techniques and obsidian occurs at the end of the Pre-Pottery Neolithic period. The Initial Neolithic phase is marked by the emergence of specialized architectural forms. The data suggest that pottery first appeared in the Teke Peninsula around 6700/6600 BCE, and that local cultural traits remained dominant until the end of the Late Neolithic. However, the increasing external influences observed in Late Neolithic and Middle Chalcolithic ceramic traditions indicate broader regional interactions. In contrast, during the Early Chalcolithic (c. 5300–4900 BCE), an indigenous cultural tradition appears to have prevailed.
Benzer Tezler
- Neolitik ve kalkolitik Çağlarda Orta Anadolu ve levant ok uçlarının karşılaştırmalı tipolojik değerlendirilmesi
The typological assesment of the arrowheads of Central Anatolia and levant in Neolithic and Chalcolithic Ages
ENES ASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
ArkeolojiMustafa Kemal ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HATİCE KÜBRA ENSERT
YRD. DOÇ. DR. METİN KARTAL
- Neolitik ve Kalkolitik Çağlarda Aksaray ili ve çevresi
Aksaray province and its surroundings in Neolithic and Chalcolithic Ages
BÜNYAMİN GÜRSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
ArkeolojiNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiArkeoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FEVZİ VOLKAN GÜNGÖRDÜ
- Başlangıçtan Geç Demir Çağına kadar Anadolu'da yaşamsal ekonomi
Nutrition economy in Anatolia from the beginning to the Late Iron Age
ÖZLEM DOĞAN
- M.Ö.I. Binyıl Kuzey Suriye ve Güneydoğu Anadolu pişmiş toprak figürleri
North Syria and Southeastern Anatolia tera cotta figürines in the first millennium B.C.
FİGEN SERİM
- Neolitik ve Erken Kalkolitik çağlarda Burdur-Antalya bölgesi bant ve geometrik boya bezekli çanak çömleği
The Burdur-Antalya region pottery with painted band and geometrical decorations from the Neolithic and Early Chalcolithic periods
ASLIHAN YURTSEVER BEYAZIT