Yük taşımacılığında spot navlun fiyatlarının makine öğrenme yöntemleri ile öngörümlenmesi
Prediction of spot freight rates in freight transportation using machine learning methods
- Tez No: 954761
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SERKAN ARAS
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ekonometri, Econometrics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Ekonometri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Ekonometri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 150
Özet
Günümüzde verimli ticaret ve lojistik, küresel ticaretin, pazarları birbirine bağlayan, büyümeyi teşvik eden ve ekonomileri şekillendiren arterlerdir. Sanayi Devrimi'nden sonra üretimdeki artış, taşımacılık sektörünü durmaksızın büyüyen bir alana dönüştürmüştür. Türkiye'de iç su yollarının bulunmaması ve demiryolu altyapısının yetersizliği, lojistik sektöründe karayolunun ön planda olmasına neden olmaktadır. Son dönemde devlet eli ile güçlenen ve her araziye kadar kılcal damarlar gibi uzanan otoyolların kolay erişilebilir olması da bu durumu pekiştirmektedir. Bu sebeple, yurtiçi lojistik hacminde en büyük payı karayolu taşımacılığı almaktadır. Lojistik endüstrisinin temel kollarından biri olan taşımacılık, hizmetlerinin anlık yönetildiği bir piyasada varlığını sürdürmektedir. Spot pazar, anlık talepleri karşılayabilmek için hızlı ve esnek bir çözüm sunar. Taşımacılık hizmeti satın almak isteyen müşteriler ile piyasada serbest faaliyet gösteren karayolu taşımacılığı yapan firmalar arasında anlık piyasa dengesi ve yükün özelliklerine göre anlaşma sağlanır ve taşımacılık fiyatı (navlun) belirlenir. Spot pazar; rekabetin olduğu, anlık değişimlerin yaşandığı, esnek fiyat yapısına sahip bir alandır. Günümüz Türkiye'sinin ekonomik koşullarında, lojistik maliyetlerin temel parametrelerinden biri olan motorin fiyatının yüksek olması ve yüksek enflasyon kaynaklı araç bedelleri ile sürücü maaşlarının hızlı artması; lojistik maliyetlerini üretim maliyetleri içinde önemli bir noktaya getirmiştir. Taşımacılık hizmeti satın almak isteyen firmalar için spot navlunun tahmin edilebilir olması, stratejik açıdan büyük önem taşımaktadır. Spot navlunun öngörümlenebilir olması, fiyat yönetimi ve maliyet optimizasyonu açısından avantaj sağlayarak ve verimlilik yaratacaktır. Yapılan tez çalışmasında, İzmir ve Manisa illerinde bulunan 5 ayrı fabrikanın, 5 farklı vilayete varışlı 2 yıllık tam kamyon yükü sefer hareketlerinden oluşan veri seti incelenmiştir. Spot navlunu etkilemesi muhtemelen olan 14 değişken ile analiz yapılmıştır. Uygulama aşamasında iki farklı deney yürütülmüştür. Bunlar tüm değişkenlerin kullanıldığı modeller ve değişken seçimi ardından seçilen değişkenlerle oluşturulan modeller şeklindedir. Ayrıca literatürde rota bazlı modellerin mi yoksa genel modellerin mi daha iyi navlun fiyatı tahmini oluşturduğuna dair bir belirsizlik vardır. Bu çalışmada iki veri kaynağına da dayanan modeller oluşturularak kıyaslamalar gerçekleştirilmiştir. Toplamda 11 farklı makine öğrenme tekniği kullanılmıştır. Çalışmada rastgele ormanlar, gradyan arttırıcı karar ağaçları, aşırı gradyan arttırma, ekstra rastgele ağaçlar, destek vektör makineleri, yapay sinir ağı, ridge, lasso, elastic net, adaboost ve karar ağaçları modelleri tercih edilmiş; toplamda 132 model kurulmuştur. Çalışma sonucunda en iyi sonuç veren modeller ayrı ayrı belirlenmiş ve sonuçları yorumlanmıştır.
Özet (Çeviri)
In today's world, efficient trade and logistics are the arteries of global commerce, connecting markets, fostering growth, and shaping economies. The increase in production following the Industrial Revolution has transformed the transportation sector into a continuously expanding field. In Turkey, the lack of inland waterways and insufficient railway infrastructure, combined with the recent development of easily accessible highways extending like capillaries to every land area, has resulted in road transport holding the largest share of domestic logistics volume. Transportation, one of the main branches of the logistics industry, operates within a market where services are managed in real-time. The spot market offers a quick and flexible solution to meet immediate demands. Agreements on transportation prices (freight rates) are made between customers seeking transportation services and road vehicle owner firms operating freely in the market, based on the instantaneous market balance and the characteristics of the load. The spot market is characterized by competition, instantaneous changes, and a flexible pricing structure. Under current economic conditions in Turkey, the high cost of diesel, a fundamental parameter of logistics costs, along with the rapid increase in vehicle prices and driver salaries due to high inflation, have made logistics costs a significant component of production costs. For companies seeking transportation services, the predictability of spot freight rates is of strategic importance. The ability to forecast spot freight rates provides advantages in price management, cost optimization, and accurate planning, thereby enhancing efficiency. In this thesis study, a dataset comprising two years of full truckload movements from five different factories located in the İzmir and Manisa provinces was examined. To forecast spot freight rates and determine the factors that constitute the price, machine learning techniques were used, and models were developed with and without variable selection, divided primarily into route-based and general models using nine different algorithms. The most current regression solution methods, including random forests, gradient boosting decision trees, extreme gradient boosting, extra random trees, support vector machines, MLP, ridge regression, lasso regression, elastic net adaboost, decision trees algorithms, were employed; a total of 132 models were built. The models yielding the best results were identified and their outcomes were interpreted.
Benzer Tezler
- The performance analysis of variable time gap adaptive cruise control for different algorithms with model based feedforward control structure
Model tabanlı ileri besleme kontrol yapısıyla, farklı uyarlanabilir hız sabitleyiciler için değişken zaman açıklık algoritmasının performans analizi
ONUR EVİRGEN
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Mekatronik Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiMekatronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ İLKER ÜSTOĞLU
- Collaboration among small shippers in cargo transportation
Yük taşımacılığında küçük yükleyici firmalar arasında işbirliği
ÖZHAN YILMAZ
Yüksek Lisans
İngilizce
2009
Endüstri ve Endüstri MühendisliğiOrta Doğu Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. SEÇİL SAVAŞANERİL TÜFEKCİ
- Yük taşımacılığında optimizasyon tekniklerinin karşılaştırılması
Comparison of optimization techniques in freight transportation
HAYDAR GÜNDOĞDU
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Mühendislik Bilimleriİskenderun Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖMER FARUK CANSIZ
- Yük taşımacılığında bulanık TOPSIS yöntemi ile taşımacılık türü seçimine yönelik bir uygulama
An application for transportation type selection with fuzzy TOPSIS method in freight transportation
NİSA NUR VARINCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Ulaşımİstanbul Gelişim ÜniversitesiUluslararası Ticaret ve Lojistik Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HACER HANDAN DEMİR
- Yük taşımacılığında bir türel dağılım modeli Ankara-İstanbul koridoru için bir uygulama
A modal split model ev freight transportation and a case study for Ankara-Istanbul route
DİCLE FIRAT
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALUK GERÇEK