Sesin görsel algıya etkisi: Sanal gerçeklik alanları üzerinden deneyimsel bir inceleme
The effect of sound on visual perception: An experimental study through virtual reality spaces
- Tez No: 954899
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ NURAY BENLİ YILDIZ, DR. ÖĞR. ÜYESİ ASENA KUMSAL ŞEN BAYRAM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Bilim ve Teknoloji, Mimarlık, Müzik, Science and Technology, Architecture, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Düzce Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Fen Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 115
Özet
Mekân, zamanla iç içe geçmiş bir varoluş alanıdır ve bireyin dünyada varlık bulma biçimi ile doğrudan ilişkilidir. Sadece fiziksel bir ortam yaratmaktan çok, insanın varoluşsal deneyimini şekillendiren bir kurgu planlaması olarak mimarlık ise mekânın ontolojik inşasında önemli bir rol oynar. Mekânın nasıl algılandığı ve bu algının nasıl ifade edildiği, mimarlık disiplini için önemli bir araştırma konusudur. Her ne kadar, görsel duyum algısal süreçte birincil öğe olarak düşünülse de birden fazla duyunun ortaklaştığı bir deneyimde bilişsel sonuçlar farklılaşabilir. Bu bağlamda araştırma, ışık ve sesin ortaklaştığı hacimsel niteliklerin optik ve harmonik bir deneyimle kalıcı hafıza izleri oluşturabileceği öngörüsü ile yola çıkmaktadır. Çalışmanın amacı; görsel ve işitsel uyaranların etkileşimini kullanarak, bireylerin mekânsal algı ve bellek etkileşimlerini anlamaya çalışmaktır. Bu amaçla araştırma, literatürdeki mekân tasvirlerine temellenen bir sanal gerçeklik ortamında interaktif bir deneyimin sonuçlarını tartışmaktadır. Tasarlanan sınırlı, duyusal ve hafızaya dayalı üç temel mekân tipine ait varyasyonlar, kullanıcıların görsel ve işitsel uyaranlara verdikleri tepkileri değerlendirmek amacıyla sanal bir deney düzeneğinde test edilmiştir. 3ds Max ve Rhino Grasshopper ortamlarında modellenen ve Unreal Engine 5.3 yazılımı ile geliştirilen 36 farklı oda, biçimsel çeşitlilik, malzeme farklılıkları ve hacimsel değişkenler esas alınarak tasarlanmış; kullanıcıların mekânsal deneyimleri, alfa, beta ve delta frekanslarında üretilen eşzamanlı tonlarla birlikte kurgulanmıştır. Hesaplanan akustik sönümlenme süreleri doğrultusunda ışıkla eşzamanlı olarak kurgulanan seslerin bir ışık kaynağı gibi davrandığı aydınlatma süreleri, mekân algısının çok duyulu olarak tetiklenmesine imkân tanımıştır. Farklı frekanstaki seslerin, biçim, renk ve konum üzerindeki etkilerini araştıran, toplamda farklı deneyim ve eğitim sürelerine sahip 28 mimar ve mimarlık öğrencisi ile yapılan 25 dakikalık deneyimlerin sonuçları, katılımcıların mekânı ne ölçüde algıladıkları, belleklerinde yer eden öğeler ve bunların ses frekansları ile ilişkisi üzerinden değerlendirilmiştir. Deneyim sonrası yapılan anket sonuçları ile elde edilen bulgular, dinamik seslerin karmaşık geometrilerle ilişkili bilişsel süreçleri güçlendirdiğini, yavaş ritimli seslerin ise daha sade hacimlerde duyusal sakinlik ve algısal netlik sağladığını göstermektedir. Böylece ses, mimarlıkta yönlendirici, bilişsel ve duygusal düzeyde bütüncül bir tasarım bileşeni olarak değerlendirilmiştir. Mekânın tekrarlı seslerle birlikte görsel olarak da deneyimlenmesinin kısa süreli görsel-uzaysal çalışma belleğini ve kortikal bağlantıyı artırdığını gösteren bu çalışma, farklı parametrelerle zenginleştirilerek, daha geniş sanal mekânda algı çalışmalarına veri sağlayabilecek niteliktedir.
Özet (Çeviri)
The spatial environment is an existential domain intertwined with time and is directly related to how individuals position themselves in the world. Beyond merely constructing physical enclosures, architecture plays a significant role in shaping this existential experience and contributes to the ontological formation of spatial settings. Understanding how the built environment is perceived—and how this perception is expressed—constitutes a critical area of inquiry within architectural discourse. While visual perception is often regarded as the dominant sensory input, cognitive outcomes may vary significantly when multiple senses are engaged simultaneously. In this context, the research is grounded in the hypothesis that volumetric qualities shaped through the integration of light and sound can generate lasting memory traces through a harmonic and optical experience. The aim of the study is to examine the interaction between visual and auditory stimuli and how this interaction affects the perception and memory of architectural environments. To this end, an interactive virtual reality experiment was developed based on spatial typologies drawn from architectural literature. Three primary types—bounded, sensory, and memory-based environments—were designed and expanded through formal and material variations. A total of 36 rooms were modeled in 3ds Max and Rhino Grasshopper and developed in Unreal Engine 5.3. These rooms incorporated formal diversity, material differentiation, and volumetric variation. Participants experienced these environments accompanied by isochronic tones in alpha, beta, and delta frequencies. Acoustic reverberation times were calculated using Sabine's formula, and light durations were synchronized accordingly, allowing the sound to function as a luminous element that enhanced multisensory perception. The study involved 28 participants—architects and architecture students with varying levels of experience—who engaged in 25-minute sessions. Their responses were evaluated based on how effectively they perceived the spatial environments, the elements retained in memory, and how these related to sound frequency. Results from post-experience questionnaires revealed that dynamic auditory stimuli enhanced cognitive engagement in complex spatial forms, while slower rhythms promoted perceptual clarity and emotional calmness in simpler environments. The findings suggest that sound can function as a guiding, cognitive, and affective design element in architecture. This study, which shows that experiencing the space visually along with repeated sounds increases short-term visual-spatial working memory and cortical connectivity, can provide data for perception studies in wider virtual spaces by enriching them with different parameters.
Benzer Tezler
- Mimarlık eğitiminde işitsel mekansal farkındalık oluşturmaya yönelik bir öneri
A proposal for creating auditory spatial awareness in architectural education
DİLARA DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NURGÜN BAYAZIT
- Müzik performans mekanlarının mimari kurgusunun müzikal performans ile ilişkisine bir bakış : İstanbul'daki müzik performans mekanlarından örnekler
A perspective on the relationship between the architectural organization of music performance venues and musical performance: Examples of music performance venues in Istanbul
MEHMET GÜREN
- Resimli çocuk kitaplarında kültürel farklılıkların karakter tasvirlerine etkisi üzerine bir literatür incelemesi: 'Alaaddin'in Sihirli Lambası' örneği
A literature review on the effect of cultural differences on character descriptions in picture children's books: The example of 'Alaaddin's Magic Lamp'
NUR ÇİFTÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
ReklamcılıkKocaeli Üniversitesiİletişim Tasarımı ve Bilişim Teknolojileri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALUK ARDA OSKAY
- Vücudun oransal farklılıklarının gizlenmesinde giysi tasarım ögelerinin kullanılmasına yönelik uygulamalar ve değerlendirilmesi
Applications and evaluation of using clothing design elements in hiding the proportional differences of the body
SEZİN YILMAZ
Doktora
Türkçe
2022
Giyim EndüstrisiGazi ÜniversitesiGiyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE KOCA
- Çevresel konfor özelinde işitsel ve mekansal algının değerlendirilmesi
The evolotion of audial and spatial perception at the special enviromental comfort
DİĞDEM ÇİÇEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NAZİRE PAPATYA SEÇKİN