Bornova'da bir levanten mirası: Varipati köşkü koruma projesi
A levantine heritage in bornova: Varipati mansion conservation project
- Tez No: 955355
- Danışmanlar: DOÇ. DR. IŞIL POLAT PEKMEZCİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Restorasyon Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 405
Özet
Bu tez çalışması, İzmir'deki Levanten mirası açısından önemli bir odak noktası olan Bornova'da yer alan Varipati Köşkü'nün kapsamlı biçimde belgelenmesini ve mevcut koruma sorunlarının değerlendirilmesini amaçlamaktadır. İzmir ili, Bornova ilçesi, Erzene Mahallesi'nde, 187 ada 24 parsel üzerinde konumlanan Varipati Köşkü, Ankara Caddesi 172/155 numarada yer almakta olup T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı'na bağlı İzmir Bornova Veteriner Kontrol Enstitüsü kampüsü içerisinde bir hizmet binası işlevindedir. Varipati Köşkü'nün mimarının, 19. yüzyılın ikinci yarısında Efes kazılarını yürüten ve Artemis Tapınağı'nın yerini keşfetmesiyle tanınan İngiliz mimar John Turtle Wood olduğu değerlendirilmektedir. İzmir'in tarihsel katmanları içerisinde Varipati Köşkü'nün yerini daha kapsamlı bir biçimde değerlendirebilmek adına, öncelikle 19. yüzyılda kentin içinde bulunduğu toplumsal, ekonomik ve kültürel koşullar incelenmiştir. Bu çerçevede Levanten mirasının kent dokusu üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Varipati Köşkü'nün, yalnızca tekil bir yapı olarak değil, ait olduğu tarih ve doku bütünlüğü içerisinde konumlandırılabilmesi amacıyla Bornova'nın yerleşim kurgusu ile bölgede yer alan Levanten köşkleri incelenmiştir. Bu yapılar, estetik yaklaşımları, mekân organizasyonları ve yaratmış olduğu sosyal etkileşim biçimleri bağlamında ele alınarak, Varipati Köşkü'nün dönemsel bağlamı ve temsil ettiği kültürel yapı derinlikli bir şekilde anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Çalışma kapsamında, Varipati Köşkü'ne ilişkin mevcut literatür, önceki araştırmalar ve yapı üzerine yapılmış atıflar doğrultusunda incelenmiştir. Bununla birlikte, yapının tarihçesi; arşiv belgeleri, haritalar, görsel kaynaklar ve resmi kayıtlar üzerinden araştırılarak kronolojik gelişimi ortaya konmuştur. Yapının, İzmir'in önemli Levanten ailelerinden biri olan İngiliz Whittall ailesiyle olan ilişkisi derlenerek bu çok kültürlü miras içerisindeki yeri tanımlanmıştır. Konut işleviyle inşa edilen yapı, zaman içerisinde sırasıyla okul, laboratuvar ve hizmet binası olarak kullanılmış ve bu değişiklikler mekânsal kurgu üzerinde doğrudan etkili olmuştur. Dönemin yenilikçi yapım tekniklerini de taşıyan ve kâgir yapım sistemiyle inşa edilmiş olan köşk, bodrum üzerine iki katlıdır. Özellikle batı ve güney cepheleriyle ön plana çıkmakta olan yapı, geleneksel ve çağdaş teknikler bir arada kullanılarak kapsamlı ve çok yönlü bir şekilde belgelenmiştir. Belgeleme sürecinde elde edilen veriler doğrultusunda köşkün mimari özellikleri, malzeme bileşenleri ve mevcut koruma sorunları sistematik bir yaklaşımla değerlendirilmiştir. Bu kapsamda, yapıda yer alan mimari elemanlar ayrıntılı olarak incelenmiştir. İşlevsel ve biçimsel özellikleri üzerinden değerlendirilerek yapıya özgü karakteristik nitelikler ortaya konmuştur. Çalışmada bu mimari elemanlarla birlikte yapım sistemleri; taşıyıcılık, uygulama teknikleri ve malzeme kullanımı gibi değişkenler çerçevesinde ele alınmış ve bunların ilişkisi irdelenmiştir. İncelenen bu unsurlar doğrultusunda koruma sorunları ve bozulmalar tasnif edilmiştir. Malzemelerde görülen bozulmalarla birlikte kullanıma bağlı olarak gelişen ve yapının özgün niteliklerini olumsuz yönde etkileyen müdahaleler mevcut koruma sorunlarını belirleyen temel etkenlerdir. Bu çalışma kapsamında toplanan veriler çerçevesinde oluşturulan tarihçenin de yardımıyla, yapıda gözlemlenen dönüşümler ayrıntılı biçimde dönemsel olarak sınıflandırılmıştır. Bu müdahaleler, niteliklerini belirlemek adına yapının özgün mimari özelliklerine, malzeme bütünlüğüne ve mekânsal kurgusuna etkileri açısından değerlendirilmiştir. Özellikle laboratuvar işlevi kazandığı dönemde yapıya eklenmiş olan birimlerin, yapının özgünlüğü üzerindeki etkisi irdelenmiştir. Yapının dönem analizinden elde edilen veriler doğrultusunda, geçirdiği fiziksel ve işlevsel değişimlerin daha yerinde bir şekilde anlaşılabilmesi amacıyla restitüsyon önerisi geliştirilmiştir. Tüm bu değerlendirmeler ışığında, yapının korunmasına yönelik olarak ihtiyaç duyulan kullanım kararları ve müdahale önerileri belirlenmiştir. Bu süreçte, yapının özgün nitelikleri göz ününde bulundurularak kapsamlı bir koruma yaklaşımı oluşturulmuştur. Önerilen teknik müdahaleler ise, malzeme özellikleri ile tespit edilen bozulma türleri doğrultusunda şekillendirilmiş ve yapıya özgü gereklilikler çerçevesinde tanımlanmıştır. Levanten mirasının yalnızca yapılı çevresiyle değil, taşıdığı kültürel ve sosyal anlamlarla birlikte korunması gerektiği anlayışından hareketle, bu çalışma Varipati Köşkü'nün tarihsel süreç içerisinde gelişen kimliğini belgelemek ve değerlendirmek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Yapının sahip olduğu mimari ve kültürel değerlerin, yalnızca geçmişe ait unsurlar olarak değil, güncel kent yaşamıyla ilişki kurabilecek dinamik bir mirasın parçası olarak irdelenmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda, köşkün korunması, kent kültürünün sürekliliğini gözeten bir yaklaşım doğrultusunda ele alınmıştır.
Özet (Çeviri)
This thesis aims to comprehensively document the Varipati Mansion in Bornova, an important focal point for Levantine heritage in Izmir and assess its current conservation issues. Varipati Mansion is located on the block number 187 and lot number 24 in Erzene Neighbourhood, Bornova district of Izmir, at 172/155 Ankara Street and functions as a service building within the campus of Izmir Bornova Veterinary Control Institute of the Turkish Ministry of Agriculture and Forestry. Although there is no direct documentation regarding the building's architect, primary sources suggest that it may have been designed by John Turtle Wood, a British architect, archaeologist and surveyor known for conducting excavations at Ephesus in the second half of the 19th century and discovering the location of the Temple of Artemis (Diana). Wood, who came to Izmir to design the buildings of the Izmir-Aydın Railway, established relations with the Whittalls, one of the leading British Levantine families of the time. The architectural similarities between Varipati Mansion with the architectural features of the architect's other buildings strengthen this possibility. Moreover, based on the analyses of archival documents and primary sources within the study's scope, alongside the evaluations regarding the architect of the building, it was determined that Varipati Mansion was built between 1867 and 1874. In order to evaluate the Varipati Mansion's place within the historical layers of Izmir more comprehensively, the city's social, economic, and cultural conditions in the 19th century were analysed firstly. In this framework, the effects of Levantine heritage on the urban fabric were investigated. In order to position the Varipati Mansion not just as a singular building, but also within the broader context of the history and texture it belongs to, the settlement structure of Bornova and the Levantine mansions in the region were analysed. These buildings were analyzed in terms of their aesthetic approaches, spatial organisation, and the forms of social interaction they fostered. Additionally, the context of Varipati Mansion and the cultural structure it represents were explored in depth. Bornova is one of the important residential areas where Levantine communities have left their mark. It has come to the forefront with its cultural diversity and mansions with great gardens of British, French, and Italian families since the 19th century. The developing transportation network and social conditions encouraged the settlement of Levantine families in the region during this period. This was directly reflected in the spatial organization and architectural identity. Levantine mansions serve as residences that reflect the social status and lifestyle of the period with their regular massing and refined architectural elements. Today, these buildings are used for various public purposes or privately, contributing to their preservation and integration into urban life. Within the scope of the study, the existing literature on Varipati Mansion has been analysed in accordance with previous research and references regarding the building. Additionally, the chronological development of the building has been revealed by examining its history through archival documents, maps, visual sources, and official records. It was determined that the building was built by the British Whittall family, one of the important Levantine families of Izmir, and was later used by the Italian-Catholic Varipati family of Greek origin. After this period, the building, known as Varipati Mansion, was transformed into an educational building as Bornova Middle School in 1936. In 1949, the property was expropriated and allocated to the current Bornova Veterinary Control Institute. The building, which was previously used as a laboratory by the Institute, today functions as a service building. It is understood that the building has undergone many changes due to its multifunctional history. It is possible to follow these changes through the current spatial configuration. Carrying the innovative construction techniques of its time and built with a masonry construction system, the mansion has two floors over a basement. The building, which stands out especially with its west and south facades, has been thoroughly documented. During the documentation process, measurements were carried out using a total station in conjunction with traditional methods. To support this process, a scaled model of the building was generated using photogrammetry, and orthophotos were produced. The data obtained were used to produce detailed digital drawings, which served as a basis for analysing material properties and deterioration. In line with the data obtained during the documentation process, the architectural features, material components, and existing conservation problems of the mansion were evaluated with a systematic approach. In this context, the architectural elements of the building were analysed in detail. Their form and functional characteristics were evaluated, and the characteristic features specific to the building were revealed. In the study, structural systems together with these architectural elements were analysed within the framework of variables such as load-bearing, application techniques and material usage and their relationship were examined. Conservation problems and deterioration were classified in line with these analysed elements. The deterioration observed in the mansion is directly related to building materials, environmental factors and previous interventions. The deteriorations are concentrated in certain areas and can affect the integrity of the building. These defects have been evaluated in a way to guide the conservation process. The transformations observed in the building were categorised periodically in detail with the help of the history created in the framework of the data collected within the scope of this study. These interventions were evaluated in terms of their effects on the authentic architectural features, material integrity and spatial organisation of the building in order to determine their qualities. The building contains four phases in which there are differences that can be separated from each other by following the functions. In line with the data obtained from the chronological analysis of the building, a restitution proposal has been developed in order to understand the physical and functional changes in a more appropriate way. Especially the major interventions that it has undergone with its laboratory function have been evaluated at this point. In this context, the existence of the additional units in the east of the building was revealed and as a result of the observations, its condition without additions was also evaluated through the restitution proposal. The decisions on use and intervention approach needed for the preservation of the building were determined in the light of all these evaluations. In the framework of a controlled public use, it is considered appropriate that the building located in the territory of the institute acquires a function that can host meetings and conferences of a certain scale and at the same time the history of the institute and the building can be exhibited. In this process, a comprehensive conservation approach has been established by taking into account the authentic qualities of the building. In particular, it is recommended that the added units, which are one of the extensive changes that the building has undergone, be preserved within the integrity of the building due to their functional harmony. The proposed technical interventions were shaped through the material properties and deterioration types identified and defined within the framework of building-specific requirements. It is emphasised that research rasps and further investigations should be carried out in order to determine the structural damages and to determine the intervention layers correctly. The Levantine heritage is a whole that needs to be culturally preserved not only through the built environment, but also because it represents a multi-layered social memory and a unique way of lifestyle. This heritage, which has largely lost its cultural transmission capability over generations and its traces in the urban fabric, should be handled by considering the principle of cultural continuity along with its intangible cultural elements. In this respect, analysing Levantine culture through its relations with the built environment requires not only historical documentation, but also the development of strategic approaches to integrate this heritage into contemporary urban life. Based on the understanding that Levantine heritage should be preserved not only with its built environment but also with the cultural and social meanings it carries, this study was carried out to document and evaluate the multi-layered identity of Varipati Mansion. The architectural and cultural values of the building are not only considered as elements of the past, but also as part of a dynamic heritage that can relate to contemporary urban life. In this context, the conservation of the mansion has been handled in line with an approach that considers the continuity of urban culture.
Benzer Tezler
- İzmir'deki eski kentsel dokusunun korunması ve turizm açısından değerlendirilmesi
The conservation of ancient urban structure and assesment to tourism potential of İzmir
RAZİYE OBAN
Doktora
Türkçe
2006
CoğrafyaDokuz Eylül ÜniversitesiOrtaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM ATALAY
- Müzeye dönüştürülen İzmir geleneksel konutların mekânsal analizi
Spatial analysis of İzmir's traditional houses converted into museums
DAMLA GÜN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mimarlıkİzmir Demokrasi ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HİKMET ELDEK GÜNER
- Learning from the architectural characteristics of 19th century traditional bornova mansions
Bornova'daki 19 yüzyıl evlerinıin yerel mimari özelliklerinin incelenmesi
ELNAZ TAGHIZADEH ALAMDARI
Yüksek Lisans
İngilizce
2016
MimarlıkYaşar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ERAY BOZKURT
YRD. DOÇ. DR. ALİ AFSHAR
- İzmir levantenleri ve kültürel etkileri
The laventen's of Izmir and their cultural effects
SALİH NARİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
DinDicle ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MUHARREM YILDIZ
- İzmir'deki Osmanlı dönemi şadırvan ve fıskiye havuzları
Sadirvan and fountain pools in Ottoman period in İzmir
İLYAS YAŞAYACAK