CBS tabanlı AHP yöntemi ile rüzgâr ve güneş enerji sistemleri için elverişli alanların belirlenmesi: Şanlıurfa ili örneği
Determining suitable areas for wind and solar energy systems using GIS-based AHP method: The case of Şanlıurfa province
- Tez No: 955943
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ABDULKADİR MEMDUHOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Jeodezi ve Fotogrametri, Geodesy and Photogrammetry
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Harran Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Harita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 120
Özet
İnsanlık, varoluşundan bu yana doğanın sunduğu kaynaklarla yaşamını sürdürmüş; ancak modern çağda bu kaynakların sınırları zorlanarak kritik bir eşiğe ulaşılmıştır. Enerji, yalnızca teknik bir ihtiyaç değil; toplumların ekonomik gücü, çevresel sorumluluğu ve siyasi bağımsızlığıyla doğrudan ilişkili stratejik bir unsurdur. Günümüzde enerji politikaları, yalnızca üretim hedefleriyle sınırlı kalmayıp; yaşam kalitesi, sürdürülebilir kalkınma ve gelecek kuşaklara bırakılacak mirasın da tanımına dönüşmüştür. Fosil yakıtların tükenme riski ve çevresel etkileri, daha temiz ve yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelimi zorunlu kılmaktadır. Yenilenebilir enerji kaynakları çevreyle daha uyumlu olmakla birlikte, sınırsız kullanılabilir değildir. Arazi kullanımı, çevresel etkiler, teknik yeterlilik ve yasal sınırlar gibi birçok unsur, santral yer seçiminde belirleyici rol oynamaktadır. Bu dönüşüm sürecinde, yenilenebilir enerji yalnızca teknik bir çözüm değil; aynı zamanda doğayla kurulan ilişkinin yeniden tanımlandığı, insanlık için etik bir sorumluluk alanıdır. Bu çalışmada, rüzgâr ve güneş enerjisi kaynakları için enerji üretim santrallerine en uygun alanların belirlenmesi amaçlanmıştır. Spesifik koşullara bağlı olarak, bazı durumlarda Güneş Enerjisi Santralleri (GES), bazı durumlarda ise Rüzgâr Enerjisi Santralleri (RES) daha avantajlı bir seçenek oluşturabilmektedir. Tarım arazileriyle daha uyumlu bir yerleşim yapısı sunması nedeniyle RES sistemleri öne çıkarken, yüksek güneş radyasyonu potansiyeline sahip bölgelerde ise GES sistemleri verimlilik açısından avantaj sağlayabilmektedir. Bu çerçevede, hem yaygın tarımsal faaliyetlerin varlığı hem de yüksek güneş radyasyonu nedeniyle Şanlıurfa ili, bu çalışma için test bölgesi olarak seçilmiştir. Uygunluk analizi, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP) yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. RES ve GES için ayrı ayrı 14'er kriter belirlenmiştir. Bu kriterler arasında arazi kullanımı, bakı, eğim, yükselti, fay hatlarına, yerleşim alanlarına, korunan alanlara, kuş göç yollarına, havaalanlarına, enerji nakil hatlarına, trafolara, kara yollarına ve su kaynaklarına uzaklık gibi 13 ortak unsurun yanı sıra, güneş radyasyonu ve rüzgâr hızı gibi enerjiye özgü kriterler de yer almıştır. Belirlenen kriterler, uzman görüşlerine dayalı AHP yöntemiyle ağırlıklandırılarak analiz edilmiştir. Elde edilen sonuçlara göre, GES için en uygun alanların Şanlıurfa geneline yayılmış olduğu, bunun bölgedeki yüksek güneş potansiyelinden kaynaklandığı görülmüştür. RES için en uygun alanlar ise ağırlıklı olarak ilin kuzeydoğusunda bulunan Karacadağ bölgesinde yoğunlaşmıştır. Ayrıca, her iki enerji türü için uygunluk gösteren örtüşen alanlar da tespit edilmiştir. Bu çalışma, enerji üretiminde çevre dostu alternatiflerin mekânsal planlamasına katkı sunarak, Türkiye'nin sürdürülebilir enerji politikalarının gelişimine destek sağlamaktadır.
Özet (Çeviri)
Since the beginning of its existence, humanity has sustained its life through the resources offered by nature; however, in the modern age, these resources have been pushed to their limits, reaching a critical threshold. Energy is not merely a technical necessity; it is a strategic element directly linked to a society's economic strength, environmental responsibility, and political independence. Today, energy policies are no longer confined to production targets alone; they have evolved into frameworks that define quality of life, sustainable development, and the legacy left to future generations. The depletion risk and environmental impacts of fossil fuels have made the transition to cleaner and renewable energy sources imperative. Although renewable energy sources are more environmentally compatible, they are not unlimited in use. Factors such as land use, environmental impacts, technical adequacy, and legal constraints play a decisive role in site selection for power plants. In this transformation process, renewable energy is not only a technical solution but also an ethical responsibility that redefines humanity's relationship with nature. This study aims to determine the most suitable areas for the establishment of energy production facilities based on wind and solar energy sources. Depending on specific conditions, Wind Power Plants (WPP) may be more advantageous in some cases, while Solar Power Plants (SPP) may be preferable in others. WPP installations tend to be more compatible with agricultural lands due to their relatively limited land requirements, whereas SPP can provide a significant efficiency advantage in areas with high solar radiation potential. In this context, Şanlıurfa province was selected as the test region for this study, owing to both the prevalence of agricultural activities and its high solar radiation levels. The suitability analysis was carried out using Geographic Information Systems (GIS) and the Analytic Hierarchy Process (AHP). A total of 14 criteria were identified separately for both WPP and SPP. Among these, 13 common criteria, such as land use, aspect, slope, elevation, proximity to fault lines, settlements, protected areas, bird migration routes, airports, power lines, transformers, roads, and water sources, were considered, in addition to energy-specific criteria such as solar radiation and wind speed. The identified criteria were weighted based on expert opinions through the AHP method. The results indicate that the most suitable areas for SPP are widely distributed across Şanlıurfa, which is attributed to the region's high solar energy potential. On the other hand, the most suitable areas for WPP are concentrated in the Karacadağ region, located in the northeastern part of the province. Furthermore, overlapping areas suitable for both energy types were also identified. This study contributes to the spatial planning of environmentally friendly alternatives in energy production and supports the development of sustainable energy policies in Turkey.
Benzer Tezler
- GIS based site selection for solar PV power plant based on global meteorological (ERA5) and stationary datasets in south of Turkey
Türkiye'nin güneyinde küresel meteorolojik (ERA5) ve sabit veri setleriyle güneş PV santrali için CBS tabanlı yer seçimi
MIR DAVOUD TAHA
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Bilim ve Teknolojiİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Uygulamaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DURSUN ZAFER ŞEKER
- Cbs tabanlı analitik hiyerarşi yöntemi ile Ege Denizi'nde rüzgâr ve dalga enerji sistemleri için yer seçimi
Gis based analytic hierarchy process for site selection of offshore wind and wave energy systems in aegean sea
İZLEM AYDINER
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Jeodezi ve FotogrametriOndokuz Mayıs ÜniversitesiHarita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DERYA ÖZTÜRK
- Ağrı ilinde rüzgâr enerji santrali kurulabilecek alanların CBS yöntemi ile belirlenmesi
Determination of suitable locations for wind power plants in Ağrı province using GIS methods
ADEM TEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2025
CoğrafyaAğrı İbrahim Çeçen ÜniversitesiCoğrafya Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ YILMAZ KESKİN
- CBS tabanlı AHP yöntemi kullanılarak en uygun res alanları seçimi: Gümüşhane örneği
Selection of the most suitable wind power plants areas using geographical information systems based analytical hierarchy method: Gümüşhane example
AYŞENUR KARABAK ALICI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mühendislik BilimleriKaradeniz Teknik ÜniversitesiHarita Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSNİYE EBRU ÇOLAK
- Yangın risk haritalarının coğrafi bilgi sistemleri tabanlı çok kriterli karar verme teknikleri ile hazırlanması
Preparing fire risk map using gis-based multi criteria decision making techniques
SİNAN KARA
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Ormancılık ve Orman MühendisliğiKastamonu ÜniversitesiOrman Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATİH SİVRİKAYA