Geri Dön

Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî esasında Memlük-Kıpçak sahasında yazılan sözlüklerdeki söz varlığı üzerine inceleme

The examination on the vocabulary in the dictionaries written in the Mamluk-Kipchak period basis on Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî

PDF İndir

  1. Tez No: 857457
  2. Yazar: FATMA MOHAMED AHMED ELTAMIMI ELSHERBINI
  3. Danışmanlar: PROF. DR. HÜLYA KASAPOĞLU ÇENGEL
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Gazi Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 823

Özet

Bu çalışmada yazarı bilinmeyen ve Memlük Kıpçakçasının söz varlığını temsil eden Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî adlı sözlük değerlendirilmektedir. Sözlük, H 743 (MS 1343) yılında Halil bin Muhammed el-Konevî adlı Konyalı bir Türk tarafından istinsah edilmiş çok dilli sözlük ve gramerdir. Çalışmanın amacı, Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî adlı sözlüğün çevirisini yapmak ve bu sözlük esasında Memlük-Kıpçak sahasında yazılan diğer sözlüklerdeki söz varlığını incelemektir.Çalışma; giriş, Memlükler, eser hakkında bilgiler, sözlük metninin çevirisi ve Memlük sahasında yazılmış sözlüklerdeki Kıpçakça söz varlığına verilen Arapça karşılıkların incelemesi adlı bölümlerden oluşmaktadır. Metin çevirisi ve incelemesi için eserin tamamı okunmuştur. Memlük sahasında yazılan Kitâbü'l-İdrâk li-Lisâni'1-Etrâk (Kİ), Et-Tuhfetü'z-Zekiyye fi'1-Lugâti't-Türkiyye (TZ) ve Bülgatü'l-Müştâk Fî Lugâti't-Türk ve'1-Kıfçak (BM) sözlüklerinde geçen bütün ortak sözcükler karşılaştırmalı yöntemle incelenmiştir.“Memlük Sahasında Yazılmış Sözlüklerdeki Kıpçakça Söz Varlığına Verilen Arapça Karşılıkların İncelemesi”adlı bölüm,“Tercüman'dan Farklı Anlamda Kullanılan Sözcükler”ve“Tercüman ile Aynı Anlamda Kullanılan Sözcükler (Eş anlamlılar)”olmak üzere ikiye ayrılmıştır.“Tercüman'dan Farklı Anlamda Kullanılan Sözcükler”bölümü ise“İsimler”ve“Fiiller”olmak üzere yine ikiye ayrılmıştır. Bu bölümde ortak Türkçe sözcüklere, -Tercüman'ı esas alarak- Kİ, TZ ve BM sözlüklerinde verilmiş olan Arapça karşılıkların Klasik Arapçadaki anlamlarına bakılmıştır. İlk olarak Türkçe sözcüğün Tercüman'daki Arapça karşılığı verilmiş, daha sonra aynı sözcüğün Kİ, TZ ve BM'deki Arapça anlamları yazılarak bir karşılaştırma yapılmıştır. Bu bölümde ayrıca sözcüğün, tezimizin kapsamına giren Eski Türkçedeki (Köktürk, Uygur ve Karahanlı Türkçesi) anlamları kaydedilmiş ve inceleme alanına dahil edilen Aral-Hazar grubu Türk yazı dillerinde (Kazakça ve Kırgızca) geçip geçmediği belirtilmiş ve anlamları yazılmıştır. Çalışmada, Memlük Kıpçak döneminde yazılan Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî'nin zengin Türkçe söz varlığına sahip olduğu, aynı sahada yazılan (Kİ, TZ ve BM) sözlüklerle farklı oranlarda benzerlik gösterdiği (bu oranlar tezin ilgili yerlerinde belirtilmiştir), Eski Türkçedeki söz varlığını büyük ölçüde koruduğu ve Kıpçak söz varlığı bakımından Aral-Hazar grubuyla büyük ölçüde benzerlik gösterdiği sonucuna varılmıştır. Kıpçak yazı dilleriyle karşılaştırma aşamasında bir sınırlandırmaya gidilmiş, lisansüstü eğitimimde ilgili yazı dillerinden ders aldığım ve yüksek lisans tezimi Kırgız dili üzerinde yaptığım için Aral-Hazar grubu Kıpçak yazı dilleri tercih edilmiştir.

Özet (Çeviri)

In this study, the dictionary named Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî, whose author is unknown and represents the vocabulary of the Mamluk Kipchak language, is assessed. This dictionary is a multilingual dictionary and grammar copied by a Turk from Konya named Halil bin Muhammed el-Konevî in 743 H (1343 AD). The aim of this study is to translate the dictionary named Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî and to analyze the vocabulary in other dictionaries written in the Mamluk Kipchak field on the basis of this dictionary. The study consists of introduction, Mamluks, information about the work, translation of the dictionary text and analysis of the Arabic equivalents of the Kipchak vocabulary in the dictionaries written in the Mamluk area. The entire work was read in order to translate and analyze the text. Kitâbü'l-Idrâk Li-Lisâni'1-Etrâk (Ki), Et-Tuhfetü'z-Zekiyyefi'1-Lügati't-Türkiyye (TZ) and Bülgatü'l-Müştâk Fî Lûgati't-Türk and '1-Kıfçak (BM) words written in the Mamluk field were analyzed with the method of comparison in all common words in Lûgati't-Türk and '1-Kıfçak (BM) dictionaries. The second part, titled 'The Analysis of the Arabic Equivalents Given to the Kipchak Vocabulary in Dictionaries Written in the Mamluk Field', is divided into two: Words Used in Different Meanings from Tercüman and Words with Different Speeches (Synonyms) with the Same Meaning as the Tercüman. The Words Used in Different Meanings from the Tercüman section is divided into two as Nouns and Verbs. In which historical periods (Early Turkish, Uyghur and Karakhanid) the word was used and its meaning in these usages are given. Whether it is used in Kyrgyz and Kazakh in contemporary Kipchak dialects and its meanings are also stated. In the study, it is concluded that the Kitâb-ı Mecmû-ı Tercümân-ı Türkî ve Acemî ve Mugalî, written during the Mamluk Kipchak period, has a rich Turkish vocabulary, and it shows varying degrees of similarity with (Kİ, TZ, and BM) dictionaries written in the same field (these ratios are indicated in the relevant parts of the thesis). It largely preserves the vocabulary of Old Turkish and shows a major similarity with the Aral-Khazar group in terms of Kipchak vocabulary. A limitation was made in the comparison of Kipchak written languages, and the Aral-Khazar group of Kipchak written languages was preferred due to my postgraduate education in the relevant written languages and my master's thesis on the Kyrgyz language.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    453097

    Rasulid Hexaglot: The king's dictionary'nin Moğolca söz varlığı

    Mongolian vocabulary of Rasulid Hexglot: The king's dictionary

    UĞUR ŞAHİN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    DilbilimHacettepe Üniversitesi

    Türkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. BÜLENT GÜL

  2. Tez No

    549539

    Türkçe ve Moğolcanın birlikte yer aldığı çok dilli tarihî sözlüklerdeki ortak sözcükler

    The common words in old and polyglossic dictionaries including both Turkic and Mongolian words

    ARIUNZUL NYAMDAVAA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Türk Dili ve EdebiyatıAtatürk Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. SERKAN ÇAKMAK

  3. Tez No

    891679

    Memlûk-Kıpçak sözlüklerinde geçen kişi adları

    Personal names in Mameluke-Kipchak dictionaries

    MİNE CİRİT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Türk Dili ve EdebiyatıYıldız Teknik Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZLEM YİĞİTOĞLU

  4. Tez No

    301135

    Kıpçak dönemi eserlerinin yabancılara Türkçe öğretimi açısından incelenmesi

    Examination of Kipchak era's works in respect of Turkish teaching for foreigners

    NURŞAT BİÇER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2011

    Eğitim ve ÖğretimAtatürk Üniversitesi

    Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. CENGİZ ALYILMAZ

  5. Tez No

    570186

    Tarihi Kıpçak Türkçesi metinlerinde Oğuzca unsurlar

    Oghuz elements in the historical Kipchak Turkish texts

    MUZAFFER SAZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Türk Dili ve EdebiyatıNiğde Ömer Halisdemir Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ERDİNÇ DEMİRAY

Geri Dön