Yüksek işlevli otizm tanısı olan kişilerde cinsel rızanın algılanma biçimlerinin zihin kuramıyla ilişkisi
The relationship between theory of mind and perceptions of sexual consent in high-functioning autism
- Tez No: 957098
- Danışmanlar: PROF. DR. MERAM CAN SAKA
- Tez Türü: Tıpta Uzmanlık
- Konular: Psikiyatri, Psychiatry
- Anahtar Kelimeler: Otizm spektrum bozukluğu, yüksek işlevli otizm, Asperger sendromu, cinsel rıza, zihin kuramı, Autism spectrum disorder, high functioning autism, Asperger syndrome, sexual consent, theory of mind
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Tıp Fakültesi
- Ana Bilim Dalı: Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 95
Özet
Amaç: Otizm spektrum bozukluğu (OSB), sosyal etkileşim, iletişim ve bilişsel esneklik alanlarında güçlüklerle seyreden nörogelişimsel bir bozukluktur. Sosyal sözel etkileşimdeki farklılıklar, otizmli bireylerin özellikle romantik ilişkiler ve cinsellik bağlamında karşılıklı niyet, sınır ve rızaya ilişkin mesajları alma ve iletme süreçlerinde güçlük yaşamalarına neden olabilir. Olumlayıcı cinsel rıza kavramı, yalnızca açık bir“evet”ifadesini değil, aynı zamanda gönüllü, aktif ve sürekli bir onayı içerir. Bu kavramın sağlıklı biçimde anlaşılması ve iletilebilmesi, karmaşık sosyal bilişsel süreçleri ve zihin kuramı yetilerini gerektirir. Ancak otizmli bireylerde bu süreçlerin işleyişi ve cinsel rızaya etkisi yeterince araştırılmamıştır. Bu çalışmada, yüksek işlevli otizm tanısı almış erişkin bireylerin cinsel rızaya ilişkin algılarının ölçekler aracılığıyla nörotipik bireylerle karşılaştırılması ve bu algının zihin kuramı yetisiyle ilişkisinin araştırılması amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Çalışmaya 34 Yüksek İşlevli Otizm (YİO) tanılı ve 31 nörotipik kontrol olmak üzere toplam 65 katılımcı dahil edilmiştir. Katılımcılara Otizm Spektrum Anketi (OSA), Olumlayıcı Cinsel Rıza Durumsal Anlama Ölçeği (OCRDAÖ), Cinsel Rıza Vinyetleri, Wender-Reimherr Erişkin Dikkat Eksikliği Bozukluğu Özbildirim Ölçeği (WREDEBÖ) ve Dokuz Eylül Zihin Kuramı Ölçeği (DEZİKÖ) uygulanmıştır. Bulgular: Gruplar arasında OCRDAÖ puanları açısından anlamlı bir fark bulunmamakla birlikte, DEZİKÖ puanları ve cinsel rızanın doğru tanınması arasında pozitif bir ilişki saptanmıştır. Özellikle metafor, empati ve ironi içeren zihin kuramı görevlerine doğru yanıt veren bireylerin cinsel rızanın varlığına dair durumları daha doğru değerlendirdiği görülmüştür. Ayrıca, yanıtsızlık içeren senaryoların değerlendirilmesinde eğitim düzeyi etkili olmuş; lise mezunu bireylerin bu durumları rıza lehine yorumlama eğiliminde olduğu bulunmuştur. Sonuç: Otizmli bireyler sosyal iletişimde ve buna bağlı olarak romantik ve cinsel ilişki yaşantılarında önemli düzeyde zorluk yaşamaktadır ve bu durum yalnızca nörogelişimsel farklılıklardan değil, aynı zamanda cinselliğe dair yetersiz eğitim ve sistematik destek eksikliğinden de ileri gelmektedir. Bu bağlamda, otizmli bireylerin ihtiyaçlarına duyarlı, yapılandırılmış ve uygulama temelli cinsel eğitim programlarının geliştirilmesi önemli bir gereklilik olarak değerlendirilmektedir.
Özet (Çeviri)
Objective: Autism spectrum disorder (ASD) is a neurodevelopmental disorder characterized by difficulties in social interaction, communication and cognitive flexibility. Differences in social verbal interaction may cause individuals with ASD to have difficulties in receiving and communicating messages about intentions, boundaries and consent, especially in the context of romantic and sexual relationships. The concept of affirmative sexual consent involves not only an explicit“yes”but also a voluntary, active and continuous consent. Understanding and communicating this concept in a healthy way requires complex social cognitive processes and theory of mind skills. However, the functioning of these processes in individuals with autism and their effect on sexual consent have not been sufficiently investigated. In this study, our aim was to compare the perceptions of adult individuals diagnosed with high-functioning autism regarding sexual consent with neurotypical individuals through scales and to investigate the relationship between this perception and ToM abilities. Materials and Methods: A total of 65 participants, 34 diagnosed with High Functioning Autism (HFA) and 31 neurotypical controls, were included in the study. Participants were administered the Autism Spectrum Questionnaire (ASQ), the Affirmative Sexual Consent Situational Knowledge Scale (ASCSKS), Sexual Consent Vignettes, Self Report – Wender-Reimherr Adult Attention Deficit Disorder Scale (SR-WRAADDS) and the Dokuz Eylül Theory of Mind Scale (DEZİKÖ). Results: Although there was no significant difference between the groups in terms of ASCSKS scores, a positive correlation was found between DEZİKÖ scores and correct recognition of sexual consent. In particular, it was observed that individuals who responded correctly to ToM tasks involving metaphor, empathy and irony evaluated the situations regarding the existence of sexual consent more accurately. In addition, educational level was effective in the evaluation of scenarios involving non-response; high school graduates tended to interpret these situations in favor of consent. Conclusion: Individuals with autism have significant difficulties in social communication and consequently in romantic and sexual relationships, and this is due not only to neurodevelopmental differences but also to inadequate sexuality education and lack of systematic support. In this context, the development of structured and practice-based sexual education programs that are sensitive to the needs of individuals with autism is considered an important necessity.
Benzer Tezler
- Dijital ortamda sunulan model aracılığıyla taklit becerilerinin öğretiminin OSB'li çocuklarda etkililiğinin incelenmesi
Investigation of the effectiveness of teaching imitation skills in children with ASD through a model presented in the digital environment
ŞAFAK KESKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimBiruni ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE TUBA CEYHUN
- Kardeş aracılı sunulan davranışsal öğretim programının otizm spektrum bozukluğu olan çocukların sözel davranış becerilerini geliştirmeye etkisi
The effect of sibling-mediated behavioral intervention program on improving the verbal behavior skills of children with autism spectrum disorder
HATİCE NİLÜFER GÜLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Eğitim ve ÖğretimBiruni ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİNYAMİN BİRKAN
- Yüksek işlevli otizmli bireylerin düşünce içeriğini incelemek
Studying the content of thinking of individuals with high functioning autism
HÜLYA AKKAYA YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
PsikolojiHasan Kalyoncu ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ŞAZİYE SENEM BAŞGÜL
- Geçmişte otizm spektrum bozukluğu tanısı alan olgularda tedavi ve özel eğitim ardından ortaya çıkan tanı kaybının ve olguların karakteristik özelliklerinin değerlendirilmesi
Evaluating the characteristics of patients with a history of autism spectrum disorders WHO did not meet diagnostic criteria after receiving treatment and special education
ZEYNEP AYASLAN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2022
PsikiyatriDokuz Eylül ÜniversitesiÇocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HÜSEYİN BURAK BAYKARA
- Otizmli çocukların sosyal becerilerinin farklı değişkenler açısından değerlendirilmesi
The variables related to the social skills of children and youth with autism
ŞEYDA DEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2009
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiÖzel Eğitim Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜLBİN SUCUOĞLU