Türk ve Çin mitolojisinde yılan imgesi
Snake image in Turkish and Chinese mythology
- Tez No: 957246
- Danışmanlar: PROF. DR. CENGİZ BATUK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 140
Özet
Bu çalışma, yılan figürünü Türk ve Çin mitolojileri bağlamında bir imge olarak karşılaştırmalı biçimde ele alarak, yansıttığı sembolik anlam katmanlarını ortaya koymayı amaçlamıştır. İmge kavramı, dinler tarihinde ne yalnızca bir nesne ne de salt zihinsel bir eylem olarak nitelendirilir; aksine, kutsalın/gerçeğin dünyada tezahür etme biçimi olarak değerlendirilir. Kutsalın çelişkili biçimde tezahür etmesi, onu temsil eden imgenin de çok katmanlı ve karşıt anlamları bir arada taşıyan bir yapıya sahip olmasına yol açmıştır. Tezde yılan imgesi, bu kavramsal çerçeve doğrultusunda ele alınmış ve zıtlıkları bünyesinde barındıran fiziksel yapısı aracılığıyla kutsal olanla kurduğu simgesel ilişki analiz edilmiştir. Bu bağlamda, yılanın mekânsal, zamansal ve cinsel düzlemlerde sergilediği aşkınlık, tezde tematik başlıklar altında ayrı ayrı incelenmiştir. Yılanın cinsiyeti aşan özelliği bağlamında; Türk ve Çin mitolojilerinde yer alan Şahmaran, Nüwa ve Fuxi gibi yarı insan, yarı yılan biçimli tanrısal varlıklar karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Her ne kadar bu figürler kadın ya da erkek yüzlü olarak tasvir edilse de, özlerinde çift cinsiyetli bir yapıyı temsil ettikleri ve tanrısallıklarını da bu özellikten aldıkları tespit edilmiştir. Yılan, mekânsal sınırları aşan niteliğini çoğunlukla erginlenme ve geçiş evrelerinde sergilemektedir. Bu bağlamda yılan imgesi, insanı yeniden doğurarak ona bilgelik, kahramanlık ve şifacılık gibi olağanüstü yetenekler atfeden yaratıcı bir güce sahip tanrısal bir figür olarak ortaya konulmuştur. Zamanın sınırlarını aşan yeteneği bağlamında ise, yılan yaratılışın yıllık olarak yeniden gerçekleşmesini ve zamanın sürekli döngüsel doğuşunu simgelemektedir. Yılanın dönemsel olarak derisini yenileme yeteneği, belli bir zamanın sonunda kozmosun sona ermesiyle kaosun ortaya çıkması ve ardından kaostan yeniden bir kozmosun doğması şeklindeki döngüsel süreçle analoji içinde değerlendirilmiştir. Netice itibarıyla, Türk mitolojisinde yılan imgesinin olumlu bir anlamda kullanıldığı görülmektedir. Yaşam ve ölüm; bilgelik ve hikmet; kahramanlık ve yücelik; öte dünya yaşamı ve sonsuz hayat gibi temaların yılan üzerinden tanımlandığı ve sembolleştirildiği ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda, Çin mitolojisinde olduğu gibi Türk mitolojisindeki yılan figürü de kutsal olanın sembolik bir tezahürü olarak değerlendirilebilir.
Özet (Çeviri)
This study aims to examine the serpent figure as an image in the context of Turkish and Chinese mythologies through a comparative perspective, and to reveal the symbolic layers of meaning it reflects. In the history of religions, the concept of image is not defined as a mere object or a purely mental act; rather, it is regarded as a mode of manifestation of the sacred or truth in the world. The paradoxical nature of this manifestation has led the image to possess a multilayered structure that carries opposing meanings simultaneously. In this conceptual framework, the serpent image is analyzed in terms of its symbolic relationship with the sacred, particularly through its physical form that embodies oppositions. In this respect, the serpent's transcendence across spatial, temporal, and sexual dimensions is examined under separate thematic titles. Within the context of gender transcendence, divine beings such as Şahmaran in Turkish mythology and Nüwa and Fuxi in Chinese mythology—half-human, half-serpent figures—are comparatively examined. Although these figures are depicted with male or female faces, it is identified that they essentially represent a dual-gendered structure and that their divinity is based on this feature. The serpent displays its ability to transcend spatial boundaries particularly during initiation and transition phases. In this context, the serpent emerges as a divine figure with creative power, capable of granting humans extraordinary qualities such as wisdom, heroism, and healing through symbolic rebirth. In terms of its capacity to transcend time, the serpent has come to symbolize the cyclical rebirth of time through the annual re-creation of the cosmos. Its periodic skin-shedding is interpreted analogically with the cyclical process in which the cosmos ends, chaos emerges, and a new cosmos is born from that chaos. As a result, it is observed that the serpent image is used in a positive sense in Turkish mythology. Life and death; wisdom and knowledge; heroism and exaltation; the afterlife and eternal life are all defined and expressed through the serpent. In this regard, as in Chinese mythology, the serpent figure in Turkish mythology can also be interpreted as a symbolic manifestation of the sacred.
Benzer Tezler
- Türk folklorunda yılan
Snake in Turkish folklore
GÜLŞAH GÜLEGÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Halk Bilimi (Folklor)Gazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. F. AHSEN TURAN
- Türk ve Çin mitolojisinde kadın imgeleri
Image of woman in Turkish and Chinese mythology
SERAP ŞULE YAVUZ KALIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Karşılaştırmalı EdebiyatErciyes ÜniversitesiKültürel Çalışmalar Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAVA SELÇUK
- 16. yy.'da Çin sanatı ve Osmanlı minyatürlerinde kullanılan simurg tasvirlerinin karşılaştırmalı incelemesi
A comparative examination of simurg designs used in 16th century Chinese art and Ottoman miniatures
SELİN ERDEM
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
El SanatlarıDokuz Eylül ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. FİLİZ ADIGÜZEL TOPRAK
- İslam öncesi dönemde Türklerde kozmoloji anlayışı (Mitoloji ve destanlara göre)
Turkish cosmology perceptivity in pre-islamic period (according to mythologies and epics)
HASAN AKSOY
- Türk mitolojisinde kurt kültünün kökleri
The roots of the wolf cult in Turkic mythology
RAMAZAN VOLKAN ÇOBAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıMuş Alparslan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CANSER KARDAŞ