Merkez bankaları dijital para çalışmaları ve Türkiye için durum analizi
Central banks' digital currency studies and situation analysis for Turkey
- Tez No: 957494
- Danışmanlar: DOÇ. DR. YUNUS YILMAZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İşletme, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2025
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dicle Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 141
Özet
İnsanlığın ilk günlerinden bu yana var olan ticaret kavramını kolaylaştırmak insanoğlu için her daim bir hedef olmuştur. İlk dönemlerde ticarette takas usulü benimsenirken ilerleyen dönemlerde ürünlerin çeşitlenmesi ve birbiri cinsinden değerlenmesinin imkansızlaşması nedeniyle para kavramı ortaya çıkmıştır. Başlarda değerli madenlerden yapılan para, sonraları yerini daha kolay taşınan ve kullanımı daha kolay olan kâğıt paraya bırakmış, onun da sonrasında ise sistem içerisindeki paranın büyük kısmı kaydi, itibari paraya dönüşmüştür. Teknolojik gelişmeler piyasada para alternatifi olarak görülen Bitcoin, Ethereum gibi kripto varlıkların gelişmesine neden olmuş, mevcut ödeme sistemlerine alternatif sistemlerin oluşmasına olanak vermiştir. Bu alternatif sistem, merkez bankalarının kontrolü dışında yeni bir finansal sistem doğmasına neden olmuş ve bu sistemlerin merkeziyetsiz yapısı nedeniyle finansal sistem içerisinde denetlenemeyen bir alan oluşturmuştur. Bu durum merkez bankalarının para arzı ve ödeme sistemleri üzerindeki kontrollerini kaybetme kaygılarını gün yüzüne çıkarmıştır. Bu kaygılar merkez bankalarını dijital merkez bankası parası çıkarma fikrini değerlendirmeye zorlamıştır. Bu çalışmada günümüzde kullanılan merkez bankaları dijital paralarının (MBDP) neden ve nasıl ortaya çıktığı, sistemde aktif olan belirli merkez bankalarının dijital para çalışmalarının ne aşamada olduğu hakkında bilgi vererek, MBDP'lerin güçlü ve zayıf yönlerini belirlemek, önündeki fırsat ve tehditlerin saptanması ile MBDP'lerin piyasada kabulünü etkileyecek iç ve dış faktörlerin belirlenmesi amaçlanmaktadır. Çalışmada paranın tanımı yapılarak tarihi serüveni hakkında detaylı bilgi verilmiş, son dönemlerde geleneksel merkez bankası paralarına alternatif olarak ortaya çıkan kripto varlıklara değinilmiştir. Yeni oluşan ve günden güne kullanıcı sayısı ve işlem hacmi sürekli artan bu kripto varlıklara merkez bankalarının nasıl reaksiyon verdiği incelenmiştir. Durum analizi kapsamında TCMB'nin dijital para çalışması hakkında SWOT ve PEST analizleri yapılmıştır. Analizlerin sonucunda temel avantajları, finansal hizmetlere erişimi artırması, ödeme sistemlerinin hızı ve etkinliğinin artırması, kayıt dışı faaliyetlerin ve vergi kayıp/kaçaklarının önlenmesidir. Dezavantajları ise güvenlik kaygıları ve siber saldırı ihtimali, internet ve elektriğe bağımlı bu sistemlerin büyük doğal afetler ve savaşlar döneminde finansal erişimi imkânsız hale getirmesidir.
Özet (Çeviri)
Simplifying the concept of trade, which has existed since the earliest days of humanity, has always been a goal for humanity. While barter was adopted in early trade, the concept of money emerged in later periods due to the diversification of goods and the impossibility of valuing them in exchange. Initially made of precious metals, money later gave way to paper money, which was easier to carry and use, and subsequently, the majority of the money within the system transformed into fiat money. Technological advances have led to the development of crypto assets such as Bitcoin and Ethereum, which are seen as alternatives to money in the market, enabling the creation of alternative systems to existing payment systems. This alternative system has given rise to a new financial system beyond the control of central banks, and due to their decentralized nature, it has created an unregulated area within the financial system. This has brought to light central banks' concerns about losing control over the money supply and payment systems. These concerns have forced central banks to consider the idea of issuing digital central bank money. This study aims to provide information on the origins and development of central bank digital currencies (CBDCs) used today, the current status of digital currency developments at specific central banks active in the system, and to identify their strengths and weaknesses, identify opportunities and threats, and identify internal and external factors that will influence their market acceptance. The study defines money and provides detailed information about its historical journey. It also addresses crypto assets that have recently emerged as alternatives to traditional central bank currencies. It examines how central banks are responding to these newly emerging crypto assets, which are constantly increasing in user numbers and transaction volume. As part of the situation analysis, SWOT and PEST analyses were conducted regarding the CBRT's digital currency initiatives. The analyses revealed that their key advantages include increased access to financial services, increased speed and efficiency of payment systems, and the prevention of informal activities and tax losses/evasion. Disadvantages include security concerns and the possibility of cyberattacks, and the fact that these systems, dependent on the internet and electricity, make financial access impossible during major natural disasters and wars.
Benzer Tezler
- Implementations and transformation activities in the field of digital banking: A comparative analysis of the United States of America, Germany, and Türkiye
Dijital bankacılık alanındaki uygulamalar ve dönüşüm faaliyetleri: Amerika Birleşik Devletleri, Almanya ve Türkiye'nin karşılaştırmalı analizi
ÜMİTCAN ÜNAL
Yüksek Lisans
İngilizce
2025
BankacılıkMarmara Üniversitesiİşletme (İngilizce) Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHTAP ÖNER
- Merkez Bankası dijital para sisteminin bankacılık sektörüne etkileri
The effects of Central Bank digital currency system on the banking sector
HATİCE ODABAŞI
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
BankacılıkTokat Gaziosmanpaşa Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN DEMİR
- Dijital para ve blok zinciri teknolojisinin Merkez Bankası ile bankalara etkileri
The effects of digital money and blok zincir technology on the Central Bank and banks
ŞABAN AKSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
BankacılıkAnkara Hacı Bayram Veli Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET GÜNAL
- Birer fintech oluşumu olarak Türkiye'de ödeme sistemleri ile ödeme ve elektronik para kuruluşları ve bir denetim modeli önerisi
Payment systems, payment and electronic money institutions in Turkey as formations of fintech and a proposal for audit model
ENVER SEDAT GÜLTEKİN
- Dijital bankacılık kapsamında Türkiye'de fintech inovasyonu ve uygulaması: Rusya sektör karşılaştırması
Fintech inovation and its implementation in Turkey within the context of digital banking: Russi̇a sector compari̇son
OĞUZHAN KAYMAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Bankacılıkİstanbul ÜniversitesiPara Sermaye Piyasaları ve Finansal Kurumlar Bilim Dalı
DOÇ. DR. ARİF SALDANLI